Sehemu ya sita ya "Taysir Al-Karim Ar-Rahman fi Tafsir Kalam Al-Mannan" Kutoka kwa neema za Mwenyezi Mungu juu ya mja wake na mwana wa mja wake na mwana wa kijakazi wake, Abdur-Rahman bin Nasir bin Abdullah bin Sa'adi

Tafsiri ya Surat Al-Qasas

Nayo imeteremka Makka

1. Twa Sin Mim. 2. Hizi ni Aya za Kitabu kinachobainisha. 3. Tunakusomea katika habari za Musa na Firauni kwa Haki kwa ajili ya watu wanaoamini. 4. Hakika Firauni alitakabari katika ardhi, na akawagawa wananchi makundi mbali mbali. Akalidhoofisha taifa moja miongoni mwao, akiwachinja watoto wao wanaume na akiwaacha hai watoto wao wanawake. Hakika yeye alikuwa katika waharibifu. 5. Na tukataka kuwafadhili waliodhoofishwa katika ardhi na kuwafanya wawe waongozi na kuwafanya ni warithi. 6. Na kuwaimarisha katika ardhi, na kutokana na wao kuwaonyesha kina Firauni na Hamana na majeshi yao mambo yale waliyokuwa wakiyaogopa. 7. Tulimfunulia mama yake Musa kwa kumwambia: Mnyonyeshe. Na utakapomhofia, basi mtie mtoni, na usihofu wala usihuzunike. Hakika Sisi tutamrudisha kwako na tutamfanya miongoni mwa Mitume. 8. Basi wakamwokota watu wa Firauni, aje kuwa adui kwao na huzuni. Hakika Firauni na Hamana na majeshi yao walikuwa wenye makosa. 9. Na mkewe Firauni alisema, "Atakuwa kiburudisho cha macho yangu na yako. Msimuuwe! Huenda akatufaa, au tumpange kuwa mwenetu." Wala wao hawakutambua. 10. Na moyo wa mama yake Musa ukawa mtupu. Alikuwa karibu kumdhihirisha, ingelikuwa hatukumtia nguvu moyo wake ili awe miongoni mwa Waumini. 11. Naye akamwambia dada yake Musa, "Mfuatie." Basi naye akawa anamuangalia kwa mbali bila ya wao kujua. 12. Na tukamjaalia awakatae wanyonyeshaji wote tangu mwanzo. Kwa hivyo, dada yake akasema, "Je, niwaonyesheni watu wa nyumba watakaomlelea huyu, nao pia watakuwa wema kwake?" 13. Basi tukamrudisha kwa mama yake ili macho yake yaburudike, wala asihuzunike. Na ajue ya kwamba ahadi ya Mwenyezi Mungu ni ya kweli, lakini wengi wao hawajui. 14. Na Musa alipofika utuuzima barabara, tulimpa akili na elimu. Na hivi ndivyo tunavyowalipa wazuri. 15. Na akaingia mjini wakati wa kughafilika wenyeji wake, na akakuta humo wanaume wawili wanapigana - mmoja ni katika watu wake, na mwengine katika maadui zake. Kwa hivyo, yule wa kutoka kwa watu wake akamtaka msaada kumpiga adui yake. Kwa hivyo, Musa akampiga ngumi, na akamuua. Akasema, "Hiki ni katika kitendo cha Shetani. Hakika yeye ni adui, mpotezaji dhahiri." 16. Akasema, "Mola wangu Mlezi, hakika mimi nimejidhulumu mwenyewe. Basi nisamehe." Kwa hivyo, akamsamehe; hakika Yeye ni Mwingi wa kusamehe, Mwingi wa kurehemu. 17. Akasema, "Mola wangu Mlezi, kwa yale uliyonineemesha, basi mimi sitakuwa kabisa msaidizi wa wahalifu." 18. Akapambazukiwa mjini asubuhi naye ana hofu, akiangalia huku na huku. Mara yule yule aliyemtaka msaada jana akawa anamuita kwa sauti kubwa amsaidie. Musa akamwambia, "Hakika wewe ni mgomvi kweli kweli." 19. Basi alipotaka kumshika kwa nguvu yule aliye adui wao wote wawili, akasema, "Ewe Musa, unataka kuniua kama ulivyomuuwa mwanamume jana? Wewe hutaki isipokuwa kuwa jabari katika ardhi, wala hutaki kuwa miongoni mwa wale watengenezao mambo." 20. Na akaja mbio mwanamume mmoja kutoka sehemu ya mbali muno ya mji, akasema, "Ewe Musa! Hakika, wakubwa wanashauriana juu yako kukuua. Basi toka! Hakika mimi ni katika wanaokupa nasaha." 21. Basi akatoka humo, naye ana hofu, akiangalia huku na huku. Akasema, "Mola wangu Mlezi, niokoe kutokana na watu madhalimu." 22. Na alipoelekea upande wa Madyana, alisema, "Huenda Mola wangu Mlezi akaniongoa njia iliyo sawa." 23. Na alipoyafikia maji ya Madyana, akakuta umati wa watu wananywesha (wanyama wao), na akakuta karibu yao wanawake wawili wanawazuia wanyama wao. Akasema, "Mna nini?" Wakasema, "Hatunyweshi sisi mpaka wamalize hao wachungaji. Na baba yetu ni mzee sana." 24. Basi Musa akawanyweshea; kisha akarudi kivulini, na akasema, "Mola wangu Mlezi, hakika mimi ni mhitaji wa heri utakayoniteremshia." 25. Basi mmoja katika wale wanawake wawili akamjia, naye anaona haya. Akasema, "Hakika baba yangu anakuita akulipe ujira wa kutunyweshea." Basi alipomjia na akamsimulia visa vyake, alisema, "Usihofu; umekwisha okoka kutokana na watu hao madhalimu." 26. Akasema mmoja katika wale wanawake, "Ewe baba yetu, muajiri huyu. Hakika mbora zaidi unayeweza kuajiri ni mwenye nguvu na muaminifu." 27. Akasema, "Hakika mimi ninataka kukuoza mmojawapo katika binti zangu hawa wawili kwa sharti kwamba unitumikie miaka minane. Lakini ukitimiza kumi, basi hiari ni yako. Nami sitaki kukutaabisha. Mwenyezi Mungu akipenda (Inshallah), utanikuta miongoni mwa watu wema." 28. Musa akasema, "Hayo yamekwisha kuwa baina yangu na wewe. Muda mmojapo nikiumaliza, sitiwi ubayani. Na Mwenyezi Mungu ni Mtegemewa juu ya haya tunayoyasema." 29. Basi Musa alipotimiza muda wake na akasafiri na ahali zake, aliona moto upande wa Mlima 'Turi. Akawaambia ahali zake, "Ngojeni! Hakika mimi nimeona moto. Labda nitawaletea kutoka huko habari au kijinga cha moto ili mpate kuota moto." 30. Basi alipoufikia, aliitwa kutokea ng'ambo ya bonde la kuliani katika eneo liliobarikiwa kutoka kwenye mti, "Ewe Musa! Hakika Mimi ni Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wa walimwengu wote." 31. Na tupa chini fimbo yako. Basi alipoiona ikitikisika kama nyoka, akarudi nyuma wala hakutazama. (Akaambiwa), "Ewe Musa, njoo mbele wala usihofu. Hakika wewe ni miongoni mwa walio katika amani." 32. Ingiza mkono wako kwenye mfuko wako, utatoka mweupe pasipo na ubaya wowote. Na jiambatishe mkono wako ukihisi hofu. Basi hizi ni hoja mbili zitokazo kwa Mola wako Mlezi umpelekee Firauni na wakuu wa umma wake. Hakika hao walikuwa watu wavukao mipaka. 33. Akasema, "Mola wangu Mlezi, hakika mimi nilimuua mtu katika wao, kwa hivyo ninahofu wataniua. 34. Na kaka yangu Harun ni fasaha zaidi ulimi wake kuliko mimi. Basi mtume pamoja nami kunisaidia, ili anisadikishe. Hakika mimi ninahofu watanikadhibisha." 35. (Mwenyezi Mungu) akasema, "Tutautia nguvu mkono wako kwa kaka yako, na tutawapa mamlaka, kwa hivyo hawatawafikilia. Kwa sababu ya Ishara zetu, nyinyi na watakaowafuata ndio mtashinda." 36. Basi Musa alipowafikia na Ishara zetu, walisema, "Haya si chochote isipokuwa ni uchawi uliozuliwa. Na hatukuyasikia haya kwa baba zetu wa zamani." 37. Na Musa akasema, "Mola wangu Mlezi ni Mwenye kujua kabisa ni nani anayekuja na uwongofu unaotoka kwake, na ni nani atakayekuwa na mwisho mwema wa makazi. Hakika wenye kudhulumu hawatafanikiwa." 38. Na Firauni akasema, "Enyi waheshimiwa, sijawahi kujua kama mnaye mungu asiyekuwa mimi. Ewe Haman, niwashie moto unichomee udongo, unijengee mnara nipate kumchungulia mungu wa Musa. Na hakika mimi ninamwona yeye ni katika waongo." 39. Na alipanda kiburi yeye na majeshi yake katika ardhi bila ya haki, na wakadhania kuwa hawatarudishwa kwetu. 40. Basi tukamshika yeye na majeshi yake, na tukawatupa baharini. Basi hebu angalia ulikuwaje mwisho wa wenye kudhulumu? 41. Na tuliwafanya ni waongozi waitao kwenye Moto. Na Siku ya Qiyama hawatanusuriwa. 42. Na tukawafuatishia laana katika dunia hii, na Siku ya Qiyama watakuwa miongoni mwa wanaochusha. 43. Na hakika bila ya shaka tulimpa Musa Kitabu baada ya kwisha kuziangamiza kaumu za mwanzo, ili kiwafumbue macho watu, na kiwe uwongofu, na rehema, ili wapate kukumbuka. 44. Wala wewe hukuwa upande wa magharibi tulipompa Musa amri, wala hukuwa katika waliohudhuria. 45. Lakini Sisi tuliziumba kaumu, na ukawa mrefu umri juu yao. Wala hukuwa mkazi na watu wa Madyana ukiwasomea Aya zetu. Lakini ni Sisi tuliokuwa tukiwatuma Mitume. 46. Wala hukuwa kando ya mlima tuliponadi. Lakini ni rehema itokayo kwa Mola wako Mlezi ili uwaonye watu wasiopata kufikiwa na mwonyaji kabla yako, huenda wakakumbuka. 47. Na usije kuwasibu msiba kwa iliyoyatanguliza mikono yao, wakasema, "Ewe Mola wetu Mlezi, mbona hukututumia Mtume nasi, tukafuata Ishara zako, na tukawa miongoni mwa Waumini?" 48. Ilipowajia Haki kutoka kwetu, walisema, "Mbona hakupewa kama aliyopewa Musa?" Je, kwani wao hawakuyakataa aliyopewa Musa zamani? Walisema, "Ni wachawi wawili wanasaidiana." Na wakasema, "Hakika sisi tunawakataa wote." 49. Sema, "Basi leteni Kitabu kinachotoka kwa Mwenyezi Mungu kilicho kiongofu zaidi kuliko hivi viwili nikifuate, kama nyinyi ni wakweli." 50. Na ikiwa hawakuitikii, basi jua kuwa wanafuata matamanio yao tu. Na ni nani aliyepotea zaidi kumshinda anayefuata matamanio yake bila ya uwongofu utokao kwa Mwenyezi Mungu? Hakika Mwenyezi Mungu hawaongoi watu wenye kudhulumu. 51. Na sasa kwa yakini tumewafikishia Neno ili wapate kukumbuka.

# {2} "Hizi" aya zinastahili kutukuzwa na kupewa heshima, "ni Aya za Kitabu kinachobainisha" kila kitu ambacho waja wanahitaji; kama vile kumjua Mola wao Mlezi, na kujua haki zake, na kujua vipenzi wake na maadui zake, na kujua matukio yake na siku zake, na kujua thawabu za matendo na malipo ya watendaji. Kwa hivyo Qur-ani hiiimeyabainisha haya kwa kina mno, na kuwawekea waja wazi.

# {3} Miongoni mwa mambo ambayo iliyabainisha ni kisa cha Musa na Firauni; alikitaja na kukirudia katika maeneo kadhaa, na akakieleza kwa kina mahali hapa. Alisema "Tunakusomea katika habari za Musa na Firauni kwa Haki" kwa maana habari zao ni za ajabu, "kwa ajili ya watu wanaoamini." Kwani hao ndio wanaoongeleshwa, kwa kuwa wana imani na ndio wanayatafakari, na kuyakubali, na kuongoka kutoka kwa mahali penye mazingatio, na wanazidi imani kwa hayo na yakini na heri pamoja na heri yao. Na ama wengineo, hao hawafaidiki kitu kwa hayo isipokuwa kuwasimamishia hoja tu, na Mwenyezi Mungu aliilinda dhidi yao, na akaweka kati yake na wao pazia wasiifahamu.

# {4} Basi mwanzo wa kisa hiki ni kwamba "Hakika Firauni alitakabari katika ardhi" katika ufalme wake, mamlaka yake, askari wake, na nguvu zake, na akawa katika wanaotakabari katika hayo, na si katika walio juu ndani yake, "na akawagawa wananchi makundi mbalimbali" akawa anawafanyia kulingana na matamanio yake na kutekeleza ndani yao kile anachotaka kama vile kuwashinda na kuwakandamiza. "Akalidhoofisha taifa moja miongoni mwao," na taifa hilo ni Wana wa Israili, ambao Mwenyezi Mungu aliwaboresha juu ya walimwengu, jambo ambalo lingempasa kuwatukuza na kuwaheshimu, lakini aliwadhoofisha kwa sababu aliona kwamba hawana kizuizi cha kumzuia kufanya anachowatakia. Kwa hivyo akawa hawajali wala kujali mambo yao, na akafikia hali kwamba alikuwa "akiwachinja watoto wao wanaume na akiwaacha hai watoto wao wanawake," akihofia kwamba wataongezeka katika nchi yake, na wauchukue ufalme huo. "Hakika yeye alikuwa katika waharibifu," ambao hawana nia yoyote katika kufanya mambo ya dini kutengenea wala mambo ya dunia. Na hili ni katika kufanya kwake uharibifu katika dunia.

# {5} "Na tukataka kuwafadhili waliodhoofishwa katika ardhi" kwa kuwaondolea kinachowafanya kudhoofishwa, na tuangamize wale waliowapinga na kuwaachilia mbali wale waliopambana nao, "na kuwafanya wawe waongozi" katika dini, na hilo haliwezekani ikiwa watakuwa bado ni wanyonge. Bali ni lazima waimarishwe katika ardhi, na kupewa uwezo kamili, "na kuwafanya ni warithi" katika ardhi, ambao wana mwisho mwema katika dunia hii kabla ya Akhera.

# {6} "Na kuwaimarisha katika ardhi." Kwa hivyo mambo haya yote yamehusiana na mapenzi ya Mungu na mapenzi yake yametendeka. "Na" pia tunataka "kuwaonyesha kina Firauni na Hamana" mtumishi wake "na majeshi yao" ambayo walisalimia, kusafiri, uhamisho, na ukahaba, "kutokana na wao" Yaani, kutoka kwa dhehebu hili lililo katika mazingira magumu "mambo yale waliyokuwa wakiyaogopa," kuwafukuza nyumbani kwao, na kwa hivyo walikuwa wakitafuta kuwakandamiza, kuvunja mwiba wao, na kuwaua watoto wao ambao ni lengo la hili; haya yote yalitakiwa na Mungu, na ikiwa alitaka kitu; alirahisisha sababu zake na kukaribia njia zake, na hii pia ni kesi; alikadiria na kutekeleza baadhi ya sababu - ambazo walinzi wake wala maadui wake hawakuhisi - ni sababu ya kusudi hili.

# {7} Ya kwanza ya hii ilikuwa wakati Mungu alimuumba Mjumbe wake Musa, ambaye alifanya uokoaji wa watu hawa wa Israili mikononi mwake na kwa sababu yake, na ilikuwa wakati wa hofu hiyo kubwa ambayo wanawachinja watoto, na aliongoza mama yake kumnyonyesha na kukaa naye. "Na utakapomhofia" kwamba ulihisi mtu unayemwogopa ili amkabidhi kwao, "basi mtie mtoni," yaani, Neal Misri, katikati ya jeneza lililofungwa, "na usihofu wala usihuzunike. Hakika Sisi tutamrudisha kwako na tutamfanya miongoni mwa Mitume." Kwa hivyo mwambie kwamba atamrudisha kwake na kwamba atakua na kumsalimisha kutoka kwa uongo wao na kumfanya Mungu kuwa mjumbe, na huyu ni mmojawapo wa habari njema kuu, na kumpa mama yake Musa habari njema, ili authibitishe moyo wake, na kukaa katika utukufu wake.

# {8} Kana kwamba aliogopa kwa ajili yake, na kufanya kile alichoamrishwa kufanya, alimtupa mtoni, na Mwenyezi Mungu Mtukufu akamchukua, mpaka alipochukuliwa na "watu wa Firauni" akawa mmoja wa watekaji wao, na wao ndio walioanza kumpata; "aje kuwa adui kwao na huzuni." Yaani, ili mwisho na hatima ya kukamatwa huku iwe ni adui kwao na huzuni ambayo ingewahuzunisha, kwa sababu tahadhari haifaidii na hatima, na kwamba yeyote ambaye waliogopa kutoka kwa Wana wa Israili, Mwenyezi Mungu alimzuia kuwa kiongozi wao, akaletwa chini ya mikono yao na juu ya macho yao na kwa udhamini wao. Unapotafakari na kutafakari, unaona kwamba ni kwa maslahi ya wana wa Israili kulipa mambo mengi ya kutisha kwao na kuzuia mengi ya uingiliaji kabla ya ujumbe wake, ili awe mmoja wa wazee wa Ufalme, na bila shaka ni muhimu kupata kutoka kwake mtetezi wa haki za watu wake, huyu ndiye mwenye bidii kubwa na wivu unaotarajiwa. Na hii ndiyo sababu hali hiyo imewafikia watu hao walio katika mazingira magumu, - ambao wamefikia fedheha na kutukana kile ambacho Mwenyezi Mungu ametuambia baadhi yake, - kwamba baadhi ya washiriki wake wamekuwa wakishindana na kwamba kuwashinda watu juu duniani kama taarifa yake itakavyokuja, na huu ni utangulizi wake wa kuonekana; Mwenyezi Mungu wa umri wake wa sasa amefanya mambo kwenda hatua kwa hatua, na si kuja mara moja. Akasema "Hakika Firauni na Hamana na majeshi yao walikuwa wenye makosa." Yaani, tulitaka kuwaadhibu kwa kosa lao, na kuwadanganya kama thawabu kwa udanganyifu na udanganyifu wao.

# {9} Watu wa Firauni walipomchukua, Mwenyezi Mungu alimshukuru kwa neema, mke wa heshima na mwaminifu wa Firauni, Asiya, binti Muzahim, "Na mkewe Firauni alisema, "Atakuwa kiburudisho cha macho yangu na yako. Msimuue!" Yaani, mlinde kwa ajili yetu afurahi machoni petu, na apendezwe naye maishani mwetu, "Huenda akatufaa, au tumpange kuwa mwenetu."" Yaani, hayuko bila: Ama yuko kama watumishi wanaotafuta kutufaidi na kututumikia, au tunamtukuza kwa kiwango cha juu; tunamfanya awe mwana wetu, kumheshimu, na kumheshimu. Mwenyezi Mungu Mtukufu aliamua kumnufaisha mke wa Firauni aliyesema makala hiyo. Alipokuwa mboni ya jicho kwa ajili yake na akampenda sana, hakumwacha na hadhi ya mtoto mwenye huruma, mpaka alipokua, na Mwenyezi Mungu akamtabiria, na akamtuma, hivyo akachukua hatua ya Uislamu na kumwamini, Mwenyezi Mungu amridhie, na amridhie. Mwenyezi Mungu Mtukufu alisema [kuhusu] mapitio haya na mikataba kuhusu Musa "Wala wao hawakutambua." Kilichotokea kwenye kalamu, na hatima iliichukua kufikia kile ilichokifikia. Hii ni kutokana na fadhili zake kuu, kwani ikiwa wangehisi, itakuwa kwao na kwake jambo lingine.

# {10} Musa alipofiwa na mama yake, alihuzunika sana, na moyo wake ukawa tupu kwa wasiwasi uliomsumbua juu ya hitaji la hali ya kibinadamu, ingawa Mwenyezi Mungu alimkataza kutoka kwa huzuni na hofu, na akamuahidi kuirudisha. "Alikuwa karibu kumdhihirisha," yaani, na kile kilicho moyoni mwake "ingelikuwa hatukumtia nguvu moyo wake." Kwa hivyo aliweka sawa, kwa hivyo alikuwa mvumilivu na hakuonyesha "ili awe," kwa uvumilivu huo na uthabiti "miongoni mwa Waumini," ikiwa mtumwa anapatwa na msiba, ni mvumilivu na thabiti; kwa hivyo imani yake huongezeka, na hii inaonyesha kwamba kuendelea kwa wasiwasi na mtumwa ni ushahidi wa udhaifu wa imani yake.

# {11} "Naye" mama yake Musa "akamwambia dada yake Musa, "Mfuatie." Yaani, nenda ukamwambie wimbo kuhusu kaka yako, na umtafute; bila mtu yeyote kukuhisi au kuhisi nia yako, kwa hivyo alienda kumwambia. "Basi naye akawa anamuangalia kwa mbali bila ya wao kujua." Yaani, alimwona usoni kana kwamba alikuwa msikilizaji asiyekusudiwa, na hii ni kwa uthabiti kamili na tahadhari; ikiwa angemwona na kuja kwao kwa makusudi, wangefikiria kuwa yeye ndiye aliyemtupa, kwa hivyo wanaweza kuwa wameamua kumchinja kama adhabu kwa familia yake.

# {12} Na yeyote ambaye Mwenyezi Mungu alikuwa mwema kwa Musa na mama yake kwamba alimzuia asikubali kifua cha mwanamke, kwa hivyo walimleta sokoni kwa rehema, na labda mtu angemwomba, kwa hivyo dada yake alikuja na alikuwa katika hali hiyo, "Kwa hivyo, dada yake akasema, "Je, niwaonyesheni watu wa nyumba watakaomlelea huyu, nao pia watakuwa wema kwake?" Hii ndio kusudi lao lote; walimpenda sana, na Mwenyezi Mungu alimzuia asinyonyeshe, kwa hivyo waliogopa kwamba atakufa.

# {13} Dada yake alipowaambia juu ya nakala hii, ambayo ilijumuisha kutia moyo kwa watu wa nyumba hii na kukamilika kwa uhifadhi wake, udhamini, na ushauri kwake, walichukua hatua ya kuijibu, kwa hivyo aliwajulisha na kuwaonyesha watu wa nyumba hii. "Basi tukamrudisha kwa mama yake" kama tulivyomwahidi; "ili macho yake yaburudike, wala asihuzunike" ili aliinuliwa pamoja naye kwa njia ambayo angekuwa salama na salama, akimshangilia na kuchukua thawabu kubwa kwa hilo, "Na ajue ya kwamba ahadi ya Mwenyezi Mungu ni ya kweli." Tulimwonyesha baadhi ya yale tuliyomuahidi machoni ili ahakikishe moyo wake na kuongeza imani yake, na kujua kwamba ahadi ya Mwenyezi Mungu itatimizwa katika kumhifadhi yeye na ujumbe wake. "Lakini wengi wao hawajui," ikiwa wanaona sababu imechanganyikiwa. Hii inachanganya imani yao; kwa sababu hawajui kabisa kwamba Mwenyezi Mungu huweka majaribu magumu na vizuizi mikononi mwa mambo makuu na mahitaji mema. Musa, rehema na amani za Mungu ziwe juu yake, aliendelea na watu wa Firauni, akilea katika mamlaka yao, akiendesha mashua zao, na kuvaa nguo zao, na mama yake alihakikishiwa na hili, kwani mama yake alikuwa ametulia kutoka kunyonyesha, na luteni wake hakumshutumu na [huruma yake] kwake. Fikiria wema huu na utunzaji wa nabii wa Musa kutoka kwa uongo katika mantiki yake na kuwezesha jambo ambalo uhusiano kati yake na yeye ulikuwa, ambalo liliwafanya watu kunyonya ambayo anamwita mama, mengi yake yalikuwa ya kweli na ya kweli.

# {14} "Na Musa alipofika utuuzima" kwa nguvu, mantiki, na mimbari, na hiyo ni karibu miaka arobaini zaidi, "barabara" ambayo mambo hayo yalikamilishwa "tulimpa akili na elimu." Yaani, hukumu ambayo kwayo hukumu za Sharia zinajulikana, na ambayo kwayo anahukumu kati ya watu, na maarifa mengi. "Na hivi ndivyo tunavyowalipa wazuri," katika kumuabudu Mwenyezi Mungu, watendao mema, kwa ajili ya uumbaji wa Mwenyezi Mungu; Yeye huwapa elimu na hukumu kwa mujibu wa wema wao. Hii ilionyesha ukamilifu wa fadhili za Musa, amani iwe juu yake.

# {15 - 17} "Na akaingia mjini wakati wa kughafilika wenyeji wake" Ama wakati wa kusema au nyakati zingine wakati hawajui kuenea, "na akakuta humo wanaume wawili wanapigana" [yaani,] wanangomba na wanazozana. "Mmoja ni katika watu wake" yaani, kutoka kwa Wana wa Israili, "na mwengine katika maadui zake," Mkopti. "Kwa hivyo, yule wa kutoka kwa watu wake akamtaka msaada kumpiga adui yake." Kwa sababu alikuwa maarufu na watu walijua kwamba alikuwa kutoka kwa Wana wa Israili, na wito wake kwa Musa ni ushahidi kwamba alimfikia Musa, amani iwe juu yake, na kiasi cha kuogopewa na kutarajiwa kutoka kwa nyumba ya ufalme na Sultani. "Kwa hivyo, Musa akampiga ngumi" yaani, alimdunga ambaye kutoka kwa adui yake kwa kuitikia wito wa Mwisraili, "na akamuua." Yaani, kifo chake kutoka kwa poke hiyo kwa nguvu zake na nguvu ya Musa. Musa, amani iwe juu yake, alijuta kile kilichotokea kutoka kwake, na "Akasema, "Hiki ni katika kitendo cha Shetani." Yaani, kutokana na mapambo yake na uchu wake. "Hakika yeye ni adui, mpotezaji dhahiri." Kwa hivyo, nilifanya kile nilichofanya kwa sababu ya uadui wake wazi na hamu yake ya kupotosha. Kisha Mola wake Mlezi akaomba msamaha, "Akasema, "Mola wangu Mlezi, hakika mimi nimejidhulumu mwenyewe. Basi nisamehe." Kwa hivyo, akamsamehe; hakika Yeye ni Mwingi wa kusamehe, Mwingi wa kurehemu." Hasa kwa wale wanaojificha kutoka kwake, ambao huanzisha toba na toba, kama ilivyotokea kwa Musa. "Akasema" Musa "Mola wangu Mlezi, kwa yale uliyonineemesha, basi mimi sitakuwa kabisa msaidizi wa wahalifu." Kwa toba, msamaha, na baraka nyingi, "Sitakuwa msaidizi;" yaani, msaidizi na msaidizi "kwa wahalifu;" yaani, sioni mtu yeyote juu ya uasi. Hii ni ahadi kutoka kwa Musa, amani iwe juu yake, kwa sababu ya neema ya Mwenyezi Mungu juu yake kutomteua mhalifu kama alivyofanya katika kumuua Mkopti, na hii inaonyesha kwamba baraka zinahitaji mtumwa kutenda mema na kuacha maovu.

# {18 - 19} Alipomuua ambaye alikuwa adui yake, akawa "naye ana hofu, akiangalia huku na huku." Je, familia ya Firauni inahisi au la? Badala yake, aliogopa kwa sababu alijua kwamba hakuna mtu aliyethubutu kufanya jambo kama hilo isipokuwa Musa wa wana wa Israili. Akiwa hivyo, "Mara yule yule aliyemtaka msaada jana" dhidi ya adui yake, "akawa anamuita kwa sauti kubwa amsaidie" dhidi ya Mkopti mwingine, "Musa akamwambia" akimkemea kwa hali yake: ""Hakika wewe ni mgomvi kweli kweli." Yaani, alionyesha majaribu na ujasiri, "Basi," Musa "alipotaka kumshika kwa nguvu yule aliye adui wao wote wawili," yaani, kwake na kwa mpinzani ambaye anafadhaika na Musa; yaani, mahujaji kati ya Mkopti na Mwisraili bado analia msaada kwa Musa, kwa hivyo homa ilimchukua, kwa hivyo alijaribu kumshambulia Mkopti. Basi Mkopti huyo "akasema" kwake kwamba hakutaka kumuua: "Unataka kuniua kama ulivyomuua mwanamume jana? Wewe hutaki isipokuwa kuwa jabari katika ardhi" Kwa sababu moja ya athari kubwa za wenye nguvu ni kuua roho bila haki. "Wala hutaki kuwa miongoni mwa wale watengenezao mambo." Vinginevyo, ikiwa ungependa kufanya matengenezo, ungetulia kati yangu na yeye bila kumuua mtu yeyote. Kwa hivyo Musa aliacha kumuua, na akazingatia mahubiri yake na kukemea.

# {20} Habari zilienea juu ya kile kilichotokea kutoka kwa Musa katika visa hivi viwili hadi alipojaribu kumjaza Firauni na Firauni kumuua, na wakashauriana juu ya hili, kwa hivyo Mungu akamtuliza mtu huyo mshauri, na akachukua hatua ya kumwambia Musa kile alichokubaliana. Alisema, "Na akaja mbio mwanamume mmoja kutoka sehemu ya mbali mno ya mji." Yaani, kukimbia kwa miguu yake kutoka kwa ushauri wake kwa Musa na hofu yake kwamba wangemshusha kabla ya kuhisi, na akasema "Ewe Musa, hakika, wakubwa wanashauriana juu yako" yaani, wanashauriana kukuhusu wewe; "kukuua. Basi toka!" katika mji. "Hakika mimi ni katika wanaokupa nasaha" kwa hivyo aliutii ushauri wake.

# {21} "Basi akatoka humo, naye ana hofu, akiangalia huku na huku" kwamba mauaji yangefanywa juu yake, na akamwomba Mungu na "Akasema, "Mola wangu Mlezi, niokoe kutokana na watu hawa madhalimu." Kwa maana alitubu dhambi yake, na akafanya hivyo kwa hasira bila kudhamiria kumuua; kwa hivyo aliwaahidi udhalimu kutoka kwao na ujasiri.

# {22} "Na alipoelekea upande wa Madyana," yaani, alikusudia kuelekea upande wa Madyana, iliyo kusini mwa Palestina; ambapo hakuna mfalme wa Firauni, "alisema, "Huenda Mola wangu Mlezi akaniongoa njia iliyo sawa;" yaani, katikati ya njia ya mkato inayoongoza kwake kwa urahisi na upole. Basi Mwenyezi Mungu akamwongoa kwenye Njia Iliyo Nyooka, na akafika Madyana.

# {23} "Na alipoyafikia maji ya Madyana, akakuta umati wa watu wananywesha (wanyama wao)" mifugo yao, na walikuwa watu wa ng 'ombe wengi, "na akakuta karibu yao wanawake wawili wanawazuia wanyama wao." Yaani, bila taifa hilo "wanawake wawili wakitoa" kondoo wao kutoka kwa maisha ya watu; kwa kushindwa kwao kushindana na wanaume, na uchungu wao na ukosefu wa uungwana wa kumwagilia. Musa "akasema" akiwaambia wawili hao, "Mna nini?" Yaani, mbona mko katika hali hii? "Wakasema, Hatunyweshi sisi mpaka wamalize hao wachungaji." Hiyo ni kawaida kwamba hatunyweshi maji mpaka wachungaji wasafirishe mifugo yao; Basi kama hali ya hewa ni tupu kwa ajili yetu, sisi tulinywesha, "Na baba yetu ni mzee sana." Yaani, hana nguvu juu ya kumwagilia, hakuna nguvu ndani yetu ambayo tunaweza kumudu, wala hatuna watu wanaosongamana na wachungaji.

# {24} Musa, amani iwe juu yake, aliwagawanya na kuwahurumia, "Basi Musa akawanyweshea" bila ya kuomba malipo kutoka kwao, wala hakuwa na kusudi lingine isipokuwa uso wa Mwenyezi Mungu. Kwa hivyo alipowanywesha, ilikuwa wakati wa joto kali katikati ya mchana, kama inavyothibitishwa na msemo wake: "Kisha akarudi kivulini" kupumzika kwa vivuli hivyo baada ya uchovu. "Na akasema" katika hali hiyo, kwa yakini akitafuta msaada wa Mola wake Mlezi, "Mola wangu Mlezi, Hakika mimi ni mhitaji wa heri utakayoniteremshia." Yaani, ninahitaji heri ambayo unaniletea na kunirahisishia. Na hapa anaomba kwa hali yake. Na kuomba kwa hali ni kwa nguvu zaidi kuliko kuomba kwa maneno tu.

# {25} Katika kesi hii, bado alimwomba Mola wake Mlezi kuwa na sifa, lakini wanawake wawili; walikwenda kwa baba yao na kumwambia kilichotokea, kwa hivyo baba yao alimtuma mmoja wao kwa Musa, na yeye "akamjia, naye anaona haya", na hii inaonyesha ukarimu wa kipengele chake na maadili yake mema; unyenyekevu ni kutoka kwa maadili mema, haswa kwa wanawake. Na inaonyesha kwamba Musa, amani iwe juu yake, hakuwapa hadhi ya mtumishi na mtumishi ambaye kwa kawaida hajamwonea aibu, lakini ni roho mpendwa, aliona kwa maadili yake mema na maadili yake mema kile kilichomlazimisha kuwa na unyenyekevu kutoka kwake. "Akasema" akimwambia, "Hakika baba yangu anakuita akulipe ujira wa kutunyweshea." Yaani, hakuna mtu kwa wewe, lakini wewe ni mmoja ambaye alituanzishia sisi ihsani, na nia yake ni kukulipa kwa hisani yako. Kwa hivyo Musa akamuitikia, "Basi alipomjia na akamsimulia visa vyake" kutokea sababu iliyomfanya kukimbia mpaka akamfikia. "Akasema" akimtuliza hofu yake akimtia nguvu moyo wake "Usihofu; umekwisha okoka kutokana na watu hao madhalimu," kwa maana Mwenyezi Mungu amekuokoa kutokana nao, ambapo ulifika mahali hapa ambapo hawana mamlaka juu yake.

# {26} "Akasema mmoja katika wale wanawake;" yaani, mmoja wa binti zake, "Ewe baba yetu, muajiri huyu." Yaani, mfanye kuwa mwajiri wako atunze kondoo na kumwagilia, "Hakika mbora zaidi unayeweza kuajiri ni mwenye nguvu na muaminifu." Yaani, Musa ndiye wa kwanza kuajiriwa; alikusanya nguvu na uaminifu, na mwajiri bora aliyewaajiri; [yaani]: nguvu na uwezo wa kile alichoajiriwa, na uaminifu ndani yake kwa kutosaliti, na maelezo haya mawili yanapaswa kuzingatiwa kwa kila mtu anayemtawala mtu kulingana na mkataba wa kukodisha au mwingine; kasoro hiyo ni kwa kuwapoteza au kupoteza mmoja wao, na mama wa mkutano wao; kazi imekamilika na kukamilika. Badala yake, alisema hivi kwa sababu aliona kutoka kwa nguvu za Musa wakati alipowanywesha na shughuli yake kile ambacho nguvu zake zilijua, na aliona kutoka kwa uaminifu wake na dini yake kwamba aliwahurumia katika hali ambayo haina matumaini ya kuwafaidi, lakini badala yake kwamba nia yake ni uso wa Mwenyezi Mungu Mtukufu.

# {27} "Akasema" huyo mwenzake wa Madyana akimwambia Musa, "Hakika mimi ninataka kukuoza mmojawapo katika binti zangu hawa wawili kwa sharti kwamba unitumikie;" yaani, uwe mfanyakazi kwangu kwa "miaka minane." "Lakini ukitimiza kumi, basi hiari ni yako," hakuna kitu cha lazima kwako. "Nami sitaki kukutaabisha." Ninahitaji miaka kumi, au kile ninachotaka kukuajiri kukugharimu kazi ngumu, lakini nilikuajiri kwa kazi rahisi ambayo ni rahisi na siyo ngumu. "Mwenyezi Mungu akipenda (Inshallah) utanikuta miongoni mwa watu wema." Alitaka urahisi wa kazi na kutendewa vizuri, na hii inaonyesha kwamba mtu mwema anapaswa kuboresha maadili yake iwezekanavyo, na kwamba kile anachoombwa ni bora kuliko wengine.

# {28} Kwa hivyo Musa, amani iwe juu yake, "akasema" akimuitikia kile alichomuomba: "Hayo yamekwisha kuwa baina yangu na wewe." Yaani, nimeikbuali sharti hii ambayo umeitaja, na imefanyika kati yangu na wewe, "Muda mmojapo nikiumaliza, sitiwi ubayani." Ikiwa nilitumia nane ya lazima au nilichangia ziada kwake, "Na Mwenyezi Mungu ni Mtegemewa juu ya haya tunayoyasema." Mlezi ambaye anatutazama na anajua kile ambavho tumefanya mkataba juu yake. Mtu huyu, baba wa wanawake wawili, ndiye mmiliki wa Madyan, siyo Shuaib nabii anayejulikana, kama alivyokuwa akijulikana kwa watu wengi. Kwani huu ni msemo ambao hauthibitishwi na ushahidi wowote, na hoja ni kwamba Shu'ayb, amani iwe juu yake, nchi yake ilikuwa na Madyan, na kesi hii ilifanyika Madyan. Je, uhusiano kati ya mambo hayo mawili uko wapi? Na pia; Haijulikani kwamba Musa alifika zama za Shuaib. Vipi kuhusu kumfikia ana kwa ana? Kama mtu huyo angekuwa Shuaib, Mwenyezi Mungu angemtaja, na wanawake hao wawili wangempa jina. Vilevile Shuaib (Radhi za Mwenyezi Mungu na amani zimshukie), Mwenyezi Mungu aliwaangamiza watu wake kwa kumkadhibisha Yeye, na hawakubaki isipokuwa wale tu waliomuamini, Mwenyezi Mungu aliwaachilia wale waliomuamini kuwafurahisha mabinti wa Mtume wao kwa kuwanyimaa maji na kuwazuia wanyama wao mpaka alipowajia mtu mgeni na akawafanyia wema na kunywesha wanyama wao. Na Shuaib hakuwa tayari wala hangeridhia kumchunga Musa pamoja naye na kumfanya kuwa mfanyakazi wake, ilhali yeye (Musa) alikuwa bora mtukufu zaidi kuliko yeye. Isipokuwa kusema: Hii ni kabla ya unabii wa Musa; hakuna ubishi. Kwa vyovyote vile, haiaminiki kwamba yeye ni Shuaib nabii bila ya nukuu sahihi kutoka kwa Mtume (rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake). Na Mwenyezi Mungu ndiye ajuaye zaidi.

# {29} "Basi Musa alipotimiza muda wake," inawezekana kwamba alitimiza muda wa lazima au kupita kiasi juu yake, lama ilivyo imani kwa Musa na uaminifu wake; alitamani kufikia familia yake, mama, ukoo, na nchi yake, na alifikiria kwa muda mrefu kwamba walikuwa wamesahau kile kilichotoka kwake. "Na akasafiri na ahali zake" akielekea Misri, "aliona" "upande wa Mlima 'Turi moto." Kwa hivyo, "Akawaambia ahali zake: Ngojeni! Hakika mimi nimeona moto. Labda nitawaletea kutoka huko habari," au kijinga cha moto, "ili mpate kuota moto." Na walikuwa wamepatwa na baridi, na wamepotea njia.

# {30} Basi alipoufikia (moto), aliitwa: ""Ewe Musa, hakika Mimi ni Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wa walimwengu wote." Kisha (Mwenyezi Mungu) akamwambia juu ya uungu wake na uungu wake, na lazima amwamuru kumwabudu na kumfanyia ibada kama alivyosema katika aya nyingine, "Basi niabudu Mimi, na ushike Sala kwa ajili ya kunikumbuka Mimi."

# {31} "Na tupa chini fimbo yako" kwa hivyo, akaitupa, "Basi alipoiona ikitikisika" mtikisiko mkubwa na ana sura ya ajabu "kama nyoka" mkubwa wa kiume, "akarudi nyuma wala hakutazama." Yaani, anarudi kwenye mshtuko wa hofu juu ya moyo wake, na Mwenyezi Mungu akamwambia, "Ewe Musa, njoo mbele wala usihofu. Hakika wewe ni miongoni mwa walio katika amani." Hili ndilo jambo muhimu zaidi katika bima na kutokuwa na hofu. Basi kauli yake: "Njoo," inaweza kuwa ni amri ambayo lazima aizingatie na aitekeleze, na pia huenda ikawa kulikaribia inaweza kuwa bado ni jambo la kuogopewa. Basi akasema, "Wala usihofu," ilikuwa ni amri kwa vitu viwili: kukaribia kwake, na kwamba hakuna hofu moyoni mwake. Lakini bado kuna uwezekano, ambayo ni kwamba anaweza kukubali wakati haogopi, lakini hapati kinga na usalama kutoka kwa machukizo, kwa hivyo akasema, "Hakika wewe ni miongoni mwa walio katika amani." Kisha aliyeonywa aliingia haraka kutoka pande zote. Musa, amani iwe juu yake, akakaribia bila kuogopa wala kuwa na wasiwasi, bali amehakikishiwa na kuwa na uhakika na habari za Mola wake Mlezi, imani yake imeongezeka na yakini yake imetimia. Hii ni ishara ambayo Mwenyezi Mungu alimwonyesha kabla ya kwenda kwa Firauni, ili awe na hakika kabisa, ili awe hodari, mwenye nguvu zaidi.

# {32} Kisha akamwonyeshwa ishara nyingine, kwa hivyo akasema: "Ingiza mkono wako, "kwenye mfuko wako, utatoka mweupe pasipo na ubaya wowote." Basi akauingiza na kuutoa kama vile Mwenyezi Mungu Mtukufu alivyotaja, "Na jiambatishe mkono wako ukihisi hofu," ili hofu ikutoke. "Basi hizi;" yaani, fimbo kugeuzwa nyoka na mkono hutoka mweupe bila uovu, "ni hoja mbili zitokazo kwa Mola wako Mlezi." Yaani, hoja mbili zilizopitishwa kutoka kwa Mwenyezi Mungu, "umpelekee Firauni na wakuu wa umma wake. Hakika hao walikuwa watu wavukao mipaka." Haiwatoshi tu kuwaonya na kuamrishwa na Mtume. Bali lazima kuwepo ishara za ajabu ikiwa zitanufaisha.

# {33-34} Kwa hivyo, Musa, amani iwe juu yake, "akasema" akiomba msamaha kwa Mola wake Mlezi na kumwomba msaada kwa kile alichobeba, na kumtajia vizuizi ambavyo Mola wake ataondoa kile anachomuonya: "Mola wangu Mlezi, hakika mimi nilimuua mtu katika wao, kwa hivyo ninahofu wataniua. Na kaka yangu Harun ni fasaha zaidi ulimi wake kuliko mimi. Basi mtume aende pamoja nami kunisaidia." aani, kama msahilishaji na msaidizi, wataniamini, kwa sababu kwa mkusanyiko wa habari, ukweli unaimarisha.

# {35} Basi Mwenyezi Mungu akamuitikia ombi lake, na akasema "Tutautia nguvu mkono wako kwa kaka yako." Yaani, tutakusaidia kwa hilo na kukutia nguvu. Kisha akaondoa marufuku ya kuua kutoka kwake, na akasema; "Na tutawapa mamlaka." Yaani, mamlaka na uwezo wa kulingania kwa hoja na heshima ya kimungu kutoka kwa adui yao kwao; "kwa hivyo hawatawafikilia." Hayo ni kwa sababu ya ishara au dalili na Haki zetu na udhia wa wale wanaozianzisha na kuzitazama; wao ndio waliokupata mamlaka, na kuwafukuza kutoka kwako kama hila ya adui yako, na wakawa habari zaidi kwako kuliko idadi ya kwanza na idadi ya askari. "Nyinyi na watakaowafuata ndio mtashinda." Hii ni ahadi kwa Musa wakati huo, na yeye peke yake ni wa kipekee, na alirudi nchini mwake baada ya kukosa makazi, na hali bado inabadilika na mambo yanasonga mbele hadi alipotimiza ahadi yake, na kumwezesha kutoka kwa waabudu na nchi, na akawa mshindi yeye na wafuasi wake.

# {36} Kwa hivyo, Musa akaenda na ujumbe wa Mola wake Mlezi, "Basi Musa alipowafikia na Ishara zetu zilizo wazi" Dalili ya aliyowaambia ni dhahiri, ambayo haina mapungufu wala siri, "wakasema" kwa dhuluma, ubora na ukaidi: "Haya si chochote isipokuwa ni uchawi uliozuliwa." Kama alivyosema Firauni katika habari ile iliyoonekana Haki,Na akamiliki uongo, na uongo ukafifia, na marais ambao walijua ukweli wa mambo wakajisalimisha kwayo: "Hakika yeye ndiye mkubwa wenu aliyewafundisheni uchawi." Yaani; yeye ni mwerevu, asiye na uaminifu, ambaye alifikia kutoka kwa ujanja, ulaghai, na njama ambazo Mwenyezi Mungu alituambia, na alijua kwamba haya yaliteremshwa tu na Mola Mlezi wa mbingu na dunia, lakini taabu ni nyingi, "Na hatukuyasikia haya kwa baba zetu wa zamani." Walikataa hili; Basi Mwenyezi Mungu alimtuma Yusufu mbele ya Musa; kama Mwenyezi Mungu alivyosema, "Na alikwisha wajia Yusuf zamani na ishara zilizo wazi, lakini nyinyi hamkuacha kuwa katika shaka kwa yale aliyowaletea; mpaka alipokufa, mkasema: Mwenyezi Mungu hataleta kabisa Mtume baada yake. Hivyo ndivyo Mwenyezi Mungu anavyompeteza yule ambaye hupitiliza mipaka katika maasi, anayejitia shaka."

# {37} "Na Musa akasema" Walipodai kuwa kilichowajia ni uchawi na upotofu, na kwamba walicho juu yake ni uongofu: "Mola wangu Mlezi ni Mwenye kujua kabisa ni nani anayekuja na uwongofu unaotoka kwake, na ni nani atakayekuwa na mwisho mwema wa makazi." Yaani, ikiwa mahojiano na wewe na ufafanuzi wa ishara zilizo wazi na kukataa kwako hakufai isipokuwa kuendelea katika hatia yako na hoja kwa ukafiri wako; basi Mwenyezi Mungu anaongoza ulimwengu na wengine na yule ambaye ana mwisho wa Nyumba; sisi au wewe. "Hakika wenye kudhulumu hawatafanikiwa." Ikawa mwisho wa nyumba kwa Musa na wafuasi wake, waliofaulu na washindi, na ikawa kwa wale waliopotea, makazi mabaya, na maangamivu.

# {38} "Na Firauni akasema" akimfanyia ujasiri Mola wake Mlezi na kuwaficha watu wake wapumbavu, akificha akili: "Enyi waheshimiwa, sijawahi kujua kama mnaye mungu asiyekuwa mimi." Yaani, mimi peke yangu ni mungu wenu na muabudiwa wenu, na kama kungekuwa na mungu mwingine zaidi yangu, ningemjua yeye! Kisha angalia uchaji huu kamili wa Firauni, ambapo hakusema, Nyinyi hamna mungu mwingine ila mimi! Badala yake, alitetemeka na kusema, "sikumjua mungu mwingine yeyote isipokuwa mimi!" Hii ni kwa sababu wana ulimwengu mzuri, ambao, chochote kinachosemwa ni ukweli, na chochote kinachoameishwa, walikitii. Aliposema nakala hii, ambayo inaweza kubeba kwamba basi kuna mungu mwingine, alitaka kufikia kukataa ambako alifanya uwezekano huo, na akamwambia Hamani "Ewe Haman, niwashie moto unichomee udongo" ili kiwe kitu cha kujifakharisha juu yake, "na unijengee mnara;" yaani, jengo refu; "ili nipate kumchungulia mungu wa Musa. Na hakika mimi ninamwona yeye" ni mwongo, lakini tutathibitisha tuhuma hii na kukuonyesha kwamba Musa alidanganya. Kwa hivyo angalia ujasiri huu mkubwa kwa Mwenyezi Mungu, ambao hakuna mwanadamu aliyeufikia! Musa alidanganya, alidai kuwa ni Mwenyezi Mungu, alikanusha kwamba alikuwa na maarifa ya mungu wa kweli, na alifanya sababu za kumfikia mungu wa Musa, na haya yote ni propaganda. Lakini maajabu ya wale wanaodai kuwa wazee wa ufalme wanaosimamia mambo yake, vipi mtu huyu alicheza na akili zao, na kudharau ndoto zao? Hii ni kwa sababu ya uasherati wao, ambao uliwafanya wawe na tabia nzuri ndani yao; dini yao iliharibika, na kisha upotovu wa akili zao ukafuata. Kwa hivyo tunakuomba, Ewe Mola wetu utupe msimamo katika imani, na usiipotoshe mioyo yetu baada ya kutupa kutuongoa, na utupe rehema kutoka Kwako, kwani Wewe ndiye Mpaji.

# {39} Akasema Mwenyezi Mungu Mtukufu: "Na alipanda kiburi yeye na majeshi yake katika ardhi bila ya haki." Walijivuna juu ya waja wa Mwenyezi Mungu, na wakawapa adhabu mbaya zaidi, na wakajivuna juu ya Mitume wa Mwenyezi Mungu na yale waliyowaletea katika Aya, kwa hivyo waliwakanusha, na wakadai kwamba walivyo juu yao na bora kuliko wao,"na wakadhania kuwa hawatarudishwa kwetu" kwa hivyo, walithubutu, la sivyo, laiti wangelijua au wakadhani kuwa watarudishwa kwa Mwenyezi Mungu, hakuna hata mmoja wao.

# {40} "Basi tukamshika yeye na majeshi yake" Wakati ukaidi na chuki yao ilipoendelea, "na tukawatupa baharini. Basi hebu angalia ulikuwaje mwisho wa wenye kudhulumu?" Matokeo mabaya zaidi na upotezaji wao ulikuwa matokeo, ikifuatiwa na adhabu ya kidunia inayoendelea inayohusiana na adhabu ya kiakhera.

# {41} "Na tuliwafanya ni waongozi waitao kwenye Moto;" yaani, tukamfanya Firauni na wakuu wake miongoni mwa maimamu kuwa ni maimamu wa kuigwa, naye anatembea nyuma yao mpaka kwenye makaazi ya aibu na taabu. "Na Siku ya Kiyama hawatanusuriwa," kwa sababu ya adhabu ya Mwenyezi Mungu. Hao ndio walio dhaifu zaidi katika kujilipia riziki zao, wala hawana mlinzi wala msaidizi isipo kuwa Mwenyezi Mungu.

# {42} "Na tukawafuatishia laana katika dunia hii" yaani: Tukawafuata kwa kuongezeka kwa adhabu na fedheha yao katika ulimwengu huu laana inayowalaani, na wana katika uumbaji sifa mbaya, chukizo na matusi, na hili ni jambo la kutazama; wao ni maimamu wa waliolaaniwa katika ulimwengu huu na watangulizi wao. "Na Siku ya Qiyama watakuwa miongoni mwa wanaochusha." Wahamishwa ambao vitendo vyao vimedharauliwa, na juu yao yatakusanywa machukizo ya Mwenyezi Mungu na viumbe vyake, na machukizo yao.

# {43} "Na hakika bila ya shaka tulimpa Musa Kitabu," nacho ni Taurati "baada ya kwisha ziangamiza kaumu za mwanzo" ambazo mwisho wao ulikuwa katika uharibifu wa jumla wa Firauni na askari wake, na huu ni ushahidi kwamba baada ya ufunuo wa Taurati, uharibifu wa jumla ulikatizwa, na jihadi ya makafiri ilianza kwa upanga; "ili kiwafumbue macho watu." Yaani, Kitabu cha Mwenyezi Mungu, ambacho alimteremshia Musa, kina ufahamu kwa watu. Yaani, vitu ambavyo wanaona vinawafaidi nini na vinawaumiza nini, kwa hivyo hoja hiyo inategemea wasiotii, na muumini anafaidika nayo, kwa hivyo ni rehema kwake na mwongozo wake kwa njia iliyonyookaa, na kwa sababu hii alisema "na kiwe uwongofu, na rehema, ili wapate kukumbuka."

# {44} Na Mwenyezi Mungu alipomwambia Mtume wake yale aliyoyasema juu ya habari hizi zisizoonekana, aliwaonya waja kwamba hizi zilikuwa ni habari za kimungu tu. Mtume hakuwa na njia ya kuzijua isipokuwa kutoka kwenye hatua ya ufunuo. Ndiyo maana akasema: "Wala wewe hukuwa upande wa magharibi;" yaani, kando ya hatua ya magharibi wakati tulipokuwa tukitumia jambo hilo kwa Musa, "wala hukuwa katika waliohudhuria," katika hili mpaka itakaposemwa: Alikufikia kutoka kwenye njia hii.

# {45} "Lakini Sisi tuliziumba kaumu, na ukawa mrefu umri juu yao" Kwa hivyo tulisoma sayansi na aya zake zikasahaulika, kwa hivyo tulikutuma wakati ambapo kulikuwa na hitaji kubwa kwako na kwa kile tulichokufundisha na kukuhamasisha, "Wala hukuwa mkazi na watu wa Madyana ukiwasomea Aya zetu." Yaani, unawafundisha na kujifunza kutoka kwao, hadi ulipoambiwa kile ulichowaambia kuhusu Musa huko Madyna. "Lakini ni Sisi tuliokuwa tukiwatuma Mitume." Yaani, lakini habari ambayo ulileta juu ya Musa ni moja wapo ya dalili za kukutuma kwetu na ufunuo ambao huna njia ya kujua bila kututuma.

# {46} "Wala hukuwa kando ya mlima tuliponadi" Musa, na tulimuamuru aje kwa watu madhalimu na awafikishie ujumbe wetu na kuwaonyesha ishara na maajabu yetu tuliyokuambia. Kinachomaanishwa ni kwamba matukio yaliyotokea kwa Musa, sala na amani ziwe juu yake, katika maeneo haya, kwa hivyo hadithi yake kama ilivyo, bila kuongezeka au kupungua, siyo bila moja ya mambo mawili: ama alikuwepo na kuiona, au alienda kwenye maduka yake na akajifunza kutoka kwa familia yake; basi hii haiwezi kuonyesha kuwa wewe ni Mtume wa Mungu, kama mambo ambayo yanaambiwa juu ya ushuhuda na utafiti wa mambo ya kawaida ambayo hayahusiani na manabii, lakini hii imejulikana na kuthibitishwa kuwa kile kilichokuwa na kile kilichokuwa; wazazi wako na maadui wako wanajua kwamba hii sio kesi. Jambo la pili ni kwamba hili lilikujia kutoka kwa Mungu, ufunuo wake na utume wake, kwa hivyo alithibitisha kwa ushahidi wa hakika ukweli wa ujumbe wako na rehema ya Mungu juu yako kwa waja, na kwa sababu hii alisema "Lakini ni rehema itokayo kwa Mola wako Mlezi ili uwaonye watu wasiopata kufikiwa na mwonyaji kabla yako" yaani: Waarabu na Maquraishi; ujumbe huo haujulikani kwao wakati wa kumtuma Mtume na mbele yake kwa muda mrefu, "huenda wakakumbuka," kuelezea kheri, kwa hivyo wanaifanya, na shari, kwa hivyo wanaiacha. Ikiwa uko katika nafasi hii, ni wajibu wao kuchukua hatua ya kukuamini na kushukuru baraka hii, ambayo haiwezi kukadiriwa na kutambulika. Onyo lake kwa Waarabu halikatai kwamba alitumwa kwa wengine; yeye ni Mwarabu, na Qur-ani aliyofunuliwa ni Mwarabu, na wa kwanza kuanza kuwaalika Waarabu, hivyo ujumbe wake ulikuwa kwao awali na kwa wengine ipasavyo; kama Mwenyezi Mungu alivyosema "Je, imekuwa ajabu kwa watu kwamba tumemfunulia mmoja wao kuwa: Waonye watu," na kauli yake; "Sema: Enyi watu! Hakika mimi ni Mtume kwenu nyinyi nyote."

# {47} "Na usije kuwasibu msiba kwa iliyoyatanguliza mikono yao", wangelisema: "Ewe Mola wetu Mlezi, mbona hukututumia Mtume nasi, tukafuata Ishara zako, na tukawa miongoni mwa Waumini?" Kwa hivyo tulikutuma wewe, Muhammad, kuendeleza hoja yao na kukata makala yao.

# {48} "Basi ilipowajia Haki" ambayo haina shaka yoyote "kutoka kwetu" ambayo ni Qur-ani ambayo tulikufunulia, "walisema" wale wanaoikanusha na kuipinga kile kisichopingwa: "Mbona hakupewa kama aliyopewa Musa?" yaani, kitabu kiliteremshiwa kutoka mbinguni kwa sentensi moja; yaani, maadamu kinashuka kando, hakitoki kwa Mwenyezi Mungu, na kuna ushahidi gani katika hili? Na kuna tuhuma gani kwamba haikutoka kwa Mwenyezi Mungu iliposhuka? Bali ni kutokana na ukamilifu wa Qur-ani hii na utunzaji wa Mwenyezi Mungu kwa wale walioteremshiwa Wahyi kuwa anashuka kutawanyika; ili Mwenyezi Mungu authibitishe moyo wa Mtume wake pamoja naye, na awazidishie Imani Waumini, "Wala hawatakuletea mfano wowote, isipokuwa na Sisi tutakuletea (jawabu) kwa haki, na tafsiri iliyo bora zaidi." Pia, mfano wao kwa Kitabu cha Musa ni mfano ambao wameupinga; basi wataupimaje kwa Kitabu ambacho hawakukiamini na hawakukiamini? Ndiyo maana akasema "Je, kwani wao hawakuyakataa aliyopewa Musa zamani? Walisema, "Ni wachawi wawili wanasaidiana." Yaani, Qur-ani na Taurati zilishirikiana katika uchawi wao na kupotosha watu, "Na wakasema, "Hakika sisi tunawakataa wote." Hivyo, ilithibitishwa kwamba watu wanataka kuibatilisha kweli kwa yale ambayo hayajathibitishwa, na wanaipinga na yale ambayo hayapinganiwi, na wanasema maneno mbalimbali yanayokinzana, na hii ndiyo hali ya kila kafiri, na hii ndiyo sababu alitangaza kwamba walikanusha Vitabu na Mitume.

# {49} Lakini je, kutokuamini kwao kutafuta ukweli na kufuata amri yao ni bora kuliko wao, au ni pumbao tu? Mwenyezi Mungu Mtukufu alisema, kuwalazimisha kufanya hivyo "Sema, "Basi leteni Kitabu kinachotoka kwa Mwenyezi Mungu kilicho kiongofu zaidi kuliko hivi viwili." Yaani, kuliko Taurati na Qur 'ani; "nikifuate, kama nyinyi ni wakweli." Wala hawana uwezo wala mtu mwingine yeyote anayeweza kuleta mfano wavyoo; kwani njia za ulimwengu tangu Mwenyezi Mungu alipounda vitabu viwili hivi ni elimu, mwongozo, ubainifu, na rehema kwa viumbe, na hii ni mojawapo ya ukamilifu wa uadilifu kutoka kwa mhubiri aliyesema: Ninakusudia ukweli, mwongozo, na mwongozo, na nimekuja kwenu na kitabu hiki ambacho kinajumuisha kile kinacholingana na Kitabu cha Musa; lazima sote tujisalimie na tuwafuate katika suala la kuwa wao ni mwongozo na ukweli; ikiwa utakuja kwangu na kitabu kutoka kwa Mwenyezi Mungu ambacho ni bora kuliko wao; ifuate, au vinginevyo; sitaacha mwongozo na ukweli ambao nimewafundisha wengine bila mwongozo na haki.

# {50} "Na ikiwa hawakuitikii" Hawakuleta kitabu kilichowaongoza, "basi jua kuwa wanafuata matamanio yao tu" yaani, ujue kwamba kuwaacha kwao wafuasi wako hakuendi kwenye ukweli ambao wanaujua au kwenye mwongozo, bali ni kufuata matamanio yao tu. "Na ni nani aliyepotea zaidi kumshinda anayefuata matamanio yake bila ya uwongofu utokao kwa Mwenyezi Mungu?" Huyu ni mmoja wa watu waliopotea zaidi, kwani alipewa mwongozo na njia iliyonyooka inayoelekea kwa Mungu na mahali pake pa heshima, kwa hivyo hakumgeukia, wala hakumkubali, na hamu yake ilimwalika kufuata njia zinazoongoza kwenye uharibifu na taabu, kwa hivyo akamfuata na akaacha mwongozo. Je! Kuna mtu aliyepotoka zaidi kuliko hii alimweleza?! Lakini ilikuwa ni dhulma yake, uchokozi, na ukosefu wa upendo kwa ukweli ambao ulimlazimisha kukaa kwenye upotevu wake na Mungu hakumuongoza. Ndio maana alisema "Hakika Mwenyezi Mungu hawaongoi watu wenye kudhulumu." yaani, wale ambao dhulma imekuwa maelezo na ukaidi imekuwa kivumishi, ambao uongozi ulikuja na wakaukataa, na akawapa viboko, kwa hivyo walimfuata, wakazuia milango ya mwongozo na njia zake, na kuwafungulia milango ya majaribu na njia zake; wamepofushwa katika udhalimu wao na katika taabu na uharibifu wao, na kwa kusema "Na ikiwa hawakuitikii, basi jua kuwa wanafuata matamanio yao tu." Ushahidi kwamba kila mtu ambaye hakumjibu Mtume, na akaenda kusema kinyume na msemo wa Mtume, hakuenda kwenye mwongozo, lakini alienda kwenye matamanio.

# {51} "Na sasa kwa yakini tumewafikishia Neno" yaani, tulimfuata na tukaendelea naye na kumteremsha kidogo kidogo kama rehema na fadhili kwao; "ili wapate kukumbuka." Wakati aya zake zinaporudiwa kwao, na ushahidi wake unashuka juu yao wanapohitaji, kwa hivyo nasaba yake ikatawanyika kama rehema kwao, kwa nini walipinga kile kinachowafaa?

Sura katika kutaja baadhi ya faida na masomo katika hadithi hii ya ajabu. Miongoni mwao: kwamba ishara za Mwenyezi Mungu Mtukufu na kupitia kwake na siku zake katika mataifa yaliyotangulia zinanufaisha tu kutoka kwao na kuwaangazia waumini; kulingana na imani ya mja, ni njia yake ya kupita, na kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu anawapelekea hadithi tu, na wengine, Mwenyezi Mungu hawajali, na hawana nuru au mwongozo kutoka kwao. Mojawapo ni kwamba wakati Mwenyezi Mungu anataka amri, Yeye huandaa sababu zake na kuzileta hatua kwa hatua, siyo zote kwa wakati mmoja. Miongoni mwao: Taifa dhaifu, hata kama ni dhaifu kama lilivyofikia, halipaswi kuchukuliwa na uvivu wa kutafuta haki yake, wala kukata tamaa ya kupaa kwake juu, haswa ikiwa wanaonewa. Mwenyezi Mungu pia aliokoa taifa dhaifu la Wana wa Israeli kutoka utumwani kwa Firauni na wakuu wake, na akawawezesha katika nchi, na mfalme wao wa nchi yao. Miongoni mwao: kwamba taifa, maadamu linatiishwa na kudhulumiwa, halichukui haki yake, na halisemi juu yake, suala la dini yake au dunia yake haijawekwa kwa ajili yake, na halina maimamu ndani yake. Miongoni mwao: Neema ya Mwenyezi Mungu kwa mama yake Musa na udhalilishaji wake wa msiba juu yake na habari njema kwamba Mwenyezi Mungu [Mtukufu] atamrudishia mwanawe, na kumfanya kuwa miongoni mwa wajumbe. Miongoni mwao: ni kwamba Mwenyezi Mungu anathamini shida kadhaa kwa mtumishi wake kumpa raha kubwa kuliko hiyo, au kumlipa mabaya zaidi kuliko hiyo. Pia alimshukuru mama wa Musa kwa huzuni hiyo kubwa na wasiwasi wa ufasaha, ambayo ni njia ya mwanawe kumfikia kwa njia ambayo inajihakikishia, jicho lake linakiri, na kuongeza bashasha na furaha yake. Miongoni mwao: ni kwamba hofu ya asili ya uumbaji haipingani au kuondoa imani, kama ilivyotokea kwa mama wa Musa, na kwa Musa kutokana na hofu hizo. Miongoni mwao: kwamba imani huongezeka na kupungua, na kwamba moja ya kubwa zaidi huongeza imani, na uhakika hupatikana kwa hilo; uvumilivu wakati wa shida, na uthibitisho kutoka kwa Mungu wakati wa wasiwasi; kama alivyosema Yeye Mtukufu; "Ingelikuwa hatukumtia nguvu moyo wake ili awe miongoni mwa Waumini." Yaani, kuongeza imani yake katika hilo, na kuhakikishia moyo wake. Miongoni mwao: ni kwamba mojawapo ya baraka kubwa za Mwenyezi Mungu kwa mtumishi wake, na msaada mkubwa kwa mtumishi katika mambo yake ni kumweka Mwenyezi Mungu na kumfunga akili na moyo wake kwa hofu na mambo ya kushangaza; kwa hivyo anaweza kusema jambo sahihi na kufanya jambo sahihi; tofauti na wale ambao wanaendelea kuwa na wasiwasi, kuchanganyikiwa na kukasirika; anapoteza akili yake, na akili yake inashangaa; kwa hivyo hafaidiki kwa hali hiyo. Mojawapo ni kwamba hata kama mtumishi anajua kwamba hatima na ahadi ya Mwenyezi Mungu haziepukiki, haachi kufanya sababu alizoamriwa kufanya, na hii haipingani na imani yake katika habari za Mwenyezi Mungu; Mwenyezi Mungu alimuahidi mama ya Musa kumrudisha kwake, na bado alijitahidi katika jibu lake, na akamtuma dada yake kumchunguza na kumtafuta. Miongoni mwao: Inaruhusiwa kwa mwanamke kwenda nje katika mali zake na kuzungumza na wanaume bila onyo, kama ilivyotokea kwa dada wa Musa na binti yangu, yule bwana wa Madyana. Miongoni mwao: kuruhusiwa kuchukua kodi kwa dhamana na kunyonyesha na dalili ya nani anafanya hivyo. Mojawapo ni kwamba Mungu, kwa rehema zake, amempa mtumishi wake dhaifu ambaye anataka kumheshimu kumwonyesha baadhi ya ishara zake na kushuhudia zaidi uthibitisho wake ili kuongeza imani yake kwake. Mungu pia alimjibu Musa kwa mama yake, ili apate kujua kwamba ahadi ya Mungu ni ya haki. Hairuhusiwi kumuua kafiri ambaye ana agano na mkataba au desturi. Musa, amani iwe juu yake, akichukulia mauaji yake ya kafiri wa Kikopti kuwa dhambi, na kumwomba Mungu msamaha kutoka kwake. Mmoja wao ni kwamba yeyote anayeua nafsi bila haki anahesabiwa kuwa mmoja wa madikteta wanaoeneza ufisadi duniani. Hizi ni pamoja na: Yeyote anayeua roho bila haki, na anadai kwamba anataka kurekebisha dunia na kuwatisha watu wa kutotii; yeye ni mwongo katika hilo, naye ni mharibifu; kama Mwenyezi Mungu alivyowaambia Mkopti "Wewe hutaki isipokuwa kuwa jabari katika dunia, wala hutaki kuwa miongoni mwa wafanayao mambo kutengenea," kwa uso wa ripoti, ni kwa ajili yake, sio kukana. Mojawapo ni kwamba kumwambia mtu juu ya kile alichoambiwa juu ya uso wa kumwonya juu ya uovu unaotokea ndani yake; hii siyo porojo, lakini inaweza kuwa ya lazima, kama mtu huyo alivyomwambia Musa, kumshauri na kumwonya. Mojawapo ni kwamba ikiwa anaogopa kifo na uharibifu katika makao hayo, hatupi mkono wake kwa uharibifu, na hajisalimishi kwake, lakini anaondoka kutoka kwake kama Musa alivyofanya. Mmoja wao ni kwamba wakati wanyang 'anyi wawili wanapokuwa na umati, ikiwa mmoja wao lazima afanywe, anafanya wepesi wao, salama zaidi; na Musa, wakati jambo hilo lilipotokea kati ya kukaa kwake Misri, lakini anauawa, au anakwenda nchi zingine za mbali ambazo hajui njia ya kwenda, na hana ushahidi wa kumwongoza isipokuwa Bwana wake, lakini kesi hii ni ya matumaini zaidi kwa usalama kuliko ile ya kwanza, kwa hivyo Musa aliifuata. Miongoni mwao: kwamba mzingatiaji wa maarifa wakati hitaji la kuzungumza juu yake linatokea; ikiwa moja ya maneno mawili hayatangamani naye, anaongozwa na Bwana wake, na anamwomba amwongoze kwenye jambo sahihi kutoka kwa maneno mawili baada ya kumaanisha ukweli na kuutafuta moyoni mwake; Mungu havunji moyo kutokana na hali hii ya mambo. Kama Musa alivyoenda kwa mpango wa mdaiwa, alisema "Huenda Mola wangu Mlezi akaniongoa njia iliyo sawa." Miongoni mwao: ni kwamba rehema kupitia uumbaji na ukarimu ni kwa wale wanaojua na wale ambao hawajui kutoka kwa maadili ya manabii, na kwamba kutoka kwa ukarimu ni kunyunyizia mifugo na misaada ya wasiojiweza. Miongoni mwao: ni kwamba tamaa ya dua ya kufafanua na kuelezea hali hiyo, hata kama Mwenyezi Mungu alijua juu yake, kwa sababu Mwenyezi Mungu anapenda dua ya mja wake na udhihirisho wa fedheha na makao yake. Kama Musa alivyosema, "Mola wangu Mlezi! Hakika mimi ni mhitaji wa kheri utakayoniteremshia." Miongoni mwao: ni kwamba unyenyekevu, - haswa kutoka kwa waheshimiwa - ni mojawapo ya maadili yanayosifiwa. Miongoni mwao: ni kuwa Zawadi ya hisani bado ni mazoea ya mataifa ya zamani. Miongoni mwao: ni kwamba ikiwa mja alifanya kazi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, kisha akapokea thawabu kwa ajili yake bila kukusudia kwa kusudi la kwanza; hana lawama kwa hili. Kama Musa alivyokubali malipo ya bwana wa Maydyani kwa neema yake ambaye hakumtafuta, na hakutarajia kwa moyo wake malipo. Miongoni mwao: ni uhalali wa mkataba wa kukodisha, na kwamba inaruhusiwa kuwatunza kondoo na kadhalika, ambayo haikadiriwi na kazi, lakini ni kwa sababu ya desturi. Mojawapo ni kwamba inaruhusiwa kukodisha kwa mafao, hata kama mafao ni machache. Mojawapo ni kwamba uchumba wa mtu huyo kwa binti yake haulaumiwi na mtu anayemchagua. Mojawapo ni kwamba mpokeaji bora wa mshahara na mfanyakazi hufanya kazi ili mwanadamu awe na nguvu na mwaminifu. Miongoni mwao ni kwamba: Ni vyema kuboresha maadili yake kwa mtumishi na mtumishi wake, na siyo ngumu kwake kufanya kazi; kwa kusema, "Lakini mimi sitaki kukutaabisha. Inshallah (Mwenyezi Mungu akipenda) utanikuta miongoni mwa watu wema." Hizi ni pamoja na: kuruhusiwa kwa mkataba wa kukodisha na mikataba mingine bila ushuhuda; kwa kusema, "Na Mwenyezi Mungu ndiye Mtegemewa juu ya haya tunayoyasema." Na miongoni mwao: Kile Mungu alichokifanya kwa mkono wa Musa cha ishara na miujiza dhahiri kutoka kwa nyoka, na kupinduliwa kwa mkono wake kuwa mweupe bila uovu, na kutoka kwa Mwenyezi Mungu kuwakinga Musa na Haruni kutoka kwa Firauni na kutoka kwa kuzama. Na miongoni mwao: kwamba moja ya adhabu kubwa ni kuwa imamu katika uovu, kulingana na upinzani wake kwa ishara na ushahidi wa Mwenyezi Mungu; na kwamba moja ya baraka kubwa ambazo Mwenyezi Mungu amempa mja wake ni kumfanya imamu katika wema kwa kumuongoza mwongozo mwema. Miongoni mwao: ni yale yaliyomo miongoni mwa dalili ya ujumbe wa Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - ambapo aliusimulia kwa undani sawa na ukweli kulingana na hadithi ambayo wajumbe waliamini na kuunga mkono ukweli ulio wazi, bila kuhudhuria yoyote ya ukweli huo, wala kutazama moja ya maeneo hayo, wala kusoma ambamo alisoma yoyote ya mambo haya, wala kumtunza mtoto yeyote wa watu wenye ujuzi, ni ujumbe tu wa Mwingi wa Rehema, na ufunuo ambao Mwingi wa Ukarimu amemfunulia kumuonya juu ya watu wasiojua, na juu ya nadhiri na wajumbe ambao wameghafilika; sala za Mwenyezi Mungu na amani ziwe juu ya wale wanaosimulia tu habari zake. Yeye ni Mjumbe wa Mwenyezi Mungu, na amri yake na mwisho wake tu huonya akili zilizoangaziwa kwamba yeye ni kutoka kwa Mwenyezi Mungu; jinsi alivyolinganisha uhalali wa kile alichokuja na ukweli wake, habari za wa kwanza na wa mwisho, na sheria kwamba alikuja kutoka kwa Mola wa walimwengu, na maadili mema ambayo hayafai na yanafaa tu kwa kiwango cha juu cha uumbaji, na ushindi wa wazi wa dini na taifa lake, hadi dini yake ilifikia kiwango cha usiku na mchana, na taifa lake lilifungua nchi nyingi za Misri kwa upanga na lugha na mioyo yao kwa maarifa na imani, na mataifa yanayorudiana na wafalme wasioamini ambao wanasaidiana bado wanamtupa kwa safu moja na kuthibitisha njama zake na njama za kuifuta, kuificha na kuiondoa kutoka duniani, na ana Utukufu wake na ukuu wake unakua tu, na mistari na uthibitisho wake unaonekana tu, na kila wakati unapoonekana kutoka kwa mistari yake ni nini mfano kwa walimwengu, mwongozo kwa walimwengu, na nuru na ufahamu kwa waliojulikana. Na sifa njema zote ni za Mwenyezi Mungu peke yake.

52. Wale tuliowapa Kitabu kabla yake wanakiamini hiki. 53. Na wanaposomewa, wanasema, "Tunaiamini. Hakika hii ndiyo Haki inayotoka kwa Mola wetu Mlezi. Hakika sisi kabla yake tulikuwa ni Waislamu, tulionyenyekea." 54. Hao watapewa ujira wao mara mbili kwa walivyovumilia, na wakaondoa ubaya kwa wema, na wakatoa katika tulivyowaruzuku. 55. Na wanaposikia upuuzi, hujitenga nao na husema, "Sisi tuna vitendo vyetu, na nyinyi mna vitendo vyenu. Salamun Alaikum (Amani juu yenu)! Sisi hatutaki kujibizana na wajinga."

# {52} Mwenyezi Mungu anataja ukuu wa Qur-ani, ukweli wake na ukweli wake, na kwamba watu wenye elimu wanaujua ukweli, wanauamini, na wanakiri kuwa ni ukweli. Alisema, "Wale tuliowapa Kitabu kabla yake." Nao ni watu wa Taurati na Injili, ambao hawakubadilisha wala hawakugeuza, "wanakiamini hiki." Yaani, Qur-ani hii na yule aliyekuja nayo.

# {53} "Na inaposomwa kwa ajili yao," isikilizeni na muitii. Na "walisema, Tunaiamini. Hakika hii ndiyo Haki inayotoka kwa Mola wetu Mlezi." Kwa idhini yake ya kile wajumbe walichokuja nacho, na kufanana kwake na kile kilichotajwa katika vitabu, na ujumuishaji wake wa habari za uaminifu, amri na makatazo yanayokubaliana na mwisho wa hekima, na wale ambao ushuhuda wao ni muhimu na muhimu kusema; kwa sababu hawasemi kile wanachosema isipokuwa kwa maarifa na ufahamu; kwa sababu wao ni watu wenye uzoefu na watu wa vitabu, na wengine hawaonyeshi mwitikio wao na upinzani wao kwa ukweli pamoja na hoja; kwa sababu wao ni wajinga au hawajui ukweli. Mwenyezi Mungu alisema, "Sema: Iaminini au msiiamini. Hakika wale waliopewa elimu kabla yake, wanaposomewa hii, huanguka kifudifudi wanasujudu..." hadi mwisho wa Aya. Na kauli yake, "Hakika sisi kabla yake tulikuwa ni Waislamu, tulionyenyekea." Kwa hivyo, tulithibitisha kile ambacho Mungu ametupa cha imani, kwa hivyo tukaiamini Qur-ani hii, tukakiamini kitabu cha kwanza na kitabu kingine, na wengine wanapinga kukataa kwake kitabu hiki kwa kukiamini kitabu cha kwanza.

# {54} "Hao" ambao waliviamini vitabu hivyo viwili "watapewa ujira wao mara mbili" mshahara kwa imani ya kwanza, na mshahara kwa imani ya pili; "kwa walivyovumilia" kwa imani, na walibaki imara katika kazi, hivi kwamba hakuna tuhuma iliyowatikisa kutoka kwa hiyo, wala kuwakatisha tamaa kuamini katika uongozi au tamaa. "Na" miongoni mwa sifa zao nzuri, ambazo ni katika athari za imani yao ya kweli, ni kwamba "wakaondoa ubaya kwa wema." Yaani, uvumilivu wao na njia yao ya upendo kwa kila mtu, hata kwa wale wanaowadhulumu kwa maneno na matendo; wanakutana naye kwa maneno ya sifa na matendo mazuri; kwa sababu wanajua fadhila ya uumbaji huu mkubwa, na kwamba ni mtu mwenye bahati kubwa tu ndiye anayefanikiwa kwake.

# {55} "Na wanaposikia upuuzi" wowote ambao mjinga anawahutubia nao, "wanasema" Makala ya watumishi wa Mwingi wa Rehema, ya kwanza katika kuelewa: "Sisi tuna vitendo vyetu, na nyinyi mna vitendo vyenu." Yaani, kila mtu atalipwa kwa matendo yake aliyoifanya peke yake, hakuna kitu juu yake anayebeba mzigo wa wengine, na kutoka kwa hii ni muhimu kwamba wakatae kile wajinga walicho cha maneno yasiyo na maana na maneno yasiyo na maana. "Salamun Alaikum (Amani juu yenu)!" Yaani, husikii kutoka kwetu isipokuwa mema, na hatukuzungumzii kulingana na ujinga wako; lakini ikiwa umeridhika na mahali hapa pabaya, basi tunajitukuza kutoka kwake na kuizuia isiingie ndani yake, "Sisi hatutaki kujibizana na wajinga," katika kila njia.

56. Kwa hakika, wewe humwongoi umpendaye. Lakini Mwenyezi Mungu humwongoa amtakaye. Na Yeye ndiye anawajua zaidi waongokao.

# {56} Mwenyezi Mungu anasema wewe Muhammad - na wengineo - huwezi kumwongoza mtu yeyote, na ikiwa yeye ndiye unayempenda katika watu, jambo hili haliwezekani kwa viumbe; Uwongofu wa mafanikio na uumbaji wa imani moyoni, hakika hilo limo mikononi mwa Mwenyezi Mungu. Yeye humwongoza amtakaye na anajua ni nani anayefaa kwa uongozi, na Yeye huwaongoza wale ambao hawafai kwa hilo na humhifadhi katika upotovu wake. Ama kuhusu kuthibitisha uongofu wa Mtume katika usemi wake Yeye Mtukufu, "Na hakika wewe unaongoa kwenye Njia iliyonyooka." Huu ni uwongofu wazi na mwongozo; kwa hivyo, Mtume anaonyesha njia iliyonyooka, na anaitamani, na anafanya juhudi ili viumbe waweze kuifikia. Na hakika Yeye ameziumba nyoyo zao kwa Imani na kwa yakini huzipatanisha; kwa hivyo aliepuka na hapana, na hii ndio sababu ikiwa angeweza kufanya hivyo; angemwongoza yeyote aliyefikia hisani yake, na kumnusuru, na kuzuia kutoka kwa watu wake; mjomba wake Abu Talib. Lakini alimfikia kutoka kwa hisani kwa kumwita kwenye dini na ushauri kamili, ambao ni mkubwa kuliko kile mjomba wake alichokifanya naye, lakini mwongozo uko mikononi mwa Mwenyezi Mungu.

57. Na wakasema, "Tukiufuata uwongofu huu pamoja nawe, tutanyakuliwa kutoka nchi yetu." Je, kwani Sisi hatukuwaweka imara katika pahala patakatifu, penye amani, ambapo huletewa matunda ya kila aina kuwa ni riziki itokayo kwetu? Lakini wengi wao hawajui. 58. Na miji mingapi iliyojifahirisha katika maisha yao tumeiangamiza! Na hayo maskani yao hayakukaliwa tena baada yao, isipokuwa kwa uchache tu. Na Sisi ndio tumekuwa warithi wao. 59. Na Mola wako Mlezi haangamizi miji mpaka ampeleke Mtume katika miji yake mikuu awasomee Ishara zetu. Wala hatuiangamizi miji mpaka watu wake wawe madhalimu.

# {57} Mwenyezi Mungu anasema kwamba makafiri kutoka kwa Maquraishi na watu wa Makka wanamwambia Mtume - rehema na mani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - "Tukiufuata uwongofu huu pamoja nawe, tutanyakuliwa kutoka nchi yetu" Kwa kuua, kukamata na kupora fedha; watu wamerudi kwako na kukufuata; tukikufuata, tutakuwa hatuna nguvu nao. Maneno haya kutoka kwao yanaonyesha imani mbaya kwa Mwenyezi Mungu, na kwamba haungi mkono dini yake au kuinua neno lake, lakini badala yake huwawezesha watu wa dini yake, kwa hivyo huwapa adhabu mbaya, na walidhani kwamba uwongo utashinda ukweli. Mwenyezi Mungu alisema, akiwaonyesha hali ambayo hawana watu na kwamba Mwenyezi Mungu amewachagua nje. Kwa hivyo alisema "Je, kwani Sisi hatukuwaweka imara katika pahala patakatifu, penye amani, ambapo huletewa matunda ya kila aina kuwa ni riziki itokayo kwetu?" Yaani, hatujawawezesha katika patakatifu palipoongezwa na watumishi na kutembelewa na wageni, amewaheshimu karibu na mbali; ili watu wake wasimshambulie, wala wasinyimwe vitu vichache au vingi, na ni kesi kwamba kila kitu kinachowazunguka kimezungukwa na hofu pande zote, na watu wake hawana salama wala kuhakikishiwa; ili wamsifu Mola wao Mlezi kwa usalama huu kamili ambao hakuna mwingine, na kwa riziki nyingi ambazo zinaletwa kwao kutoka kila mahali pa matunda, vyakula, na bidhaa, kile wanachokula na kupanua, na kumkubali mjumbe huyu mtukufu; ili kuwahakikishia usalama, ustawi, uongo, na kubarikiwa; ili Mwenyezi Mungu aweze kuabudiwa baada ya dhambi zao, na baada ya umaskini wetu.

# {58} Ndiyo sababu aliwatishia kwa kile alichowafanyia mataifa kabla yao. Kwa hivyo alisema, "Na miji mingapi iliyojifahirisha katika maisha yao tumeiangamiza!" Yaani: Walijivunia miji yao pamoja na miungu yao na wakajishughulisha nayo bila ya kuwaamini mitume, kwa hivyo Mungu akawaangamiza, akaondoa neema yao kutoka kwao, na kuwasababishia chuki. "Na hayo maskani yao hayakukaliwa tena baada yao, isipokuwa kwa uchache tu," ili kuendelea na uangamizaji na uharibifu juu yao na kuwaepusha baada yao. "Na Sisi ndio tumekuwa warithi wao," kwa watumwa; tuliwauaua na kisha zikarudi kwetu neema zote tulizowapa, kisha tukawarudisha kwetu, na kuwalipa thawabu kwa matendo yao.

# {59} Na kutokana na hekima na rehema yake kwamba hawaadhibu mataifa mara tu wanapokufuru kabla ya kusimama hoja kwao kwa kuwatumia wajumbe. Na ndiyo sababu alisema, "Na Mola wako Mlezi haangamizi miji." Yaani, kwa kutokuamini kwao na kudhulumu kwao; "mpaka ampeleke Mtume katika miji yake mikuu." Yaani: Katika kijiji na mji ambao wanarudi, na kuelekea huko wanasita, na kila kitu kinachozunguka kinarudisha, na hakifichi habari zake, "awasomee Mtume Ishara zetu." Ishara za uhalali wa kile alichokuja na ukweli wa kile alichowaitia, kwa hivyo maneno yake yatafika mbali na karibu, tofauti na kutumwa kwa wajumbe katika vijiji vya mbali na pembezoni mwa mbali; kwa hivyo hili ni wazo la kutoonekana na kutoonekana, na miji ya akina mama, ambao wanafikiriwa kuonekana na kuenea, na mara nyingi ni wapumbavu kuliko wengine, "Wala hatuiangamizi miji mpaka watu wake wawe madhalimu." Mwishowe, Mungu hamtesei mtu yeyote isipokuwa kwa udhalimu wake na kuanzisha hoja dhidi yake.

60. Na chochote mlichopewa, ni matumizi ya maisha ya dunia na pambo lake. Na yaliyoko kwa Mwenyezi Mungu ndiyo bora na yatakayobaki zaidi. Basi je, hamfahamu? 61. Je, yule tuliyemuahidi ahadi nzuri, tena naye akayapata, ni kama tuliyemstarehesha kwa starehe za maisha ya duniani, na kisha Siku ya Qiyama akawa miongoni mwa wanaohudhurishwa?

# {60} Hii ni himizo kwa watumishi wake kwa uasherati ulimwenguni na sio kudanganywa nayo, na kutamani nyingine na kuifanya ikusudiwe kwa mtumwa na alitaka, na kuwaambia kwamba dhahabu yote, fedha, wanyama, mizigo, wanawake, wavulana, chakula, vinywaji na anasa za mali zote na mapambo ya maisha ya kidunia. Yaani, kufurahia kipindi kifupi kilichojaa kero zilizochanganywa na mashaka, na kupambwa nayo kwa muda mfupi kwa kiburi na unafiki, kisha hutoweka haraka, na yote yanaisha, na mmiliki wake amefaidika nayo tu kwa huzuni, majuto, kukatishwa tamaa na kunyimwa. "Na yaliyoko kwa Mwenyezi Mungu" ya furaha na neema na baraka na salama "ndiyo bora na yatakayo baki zaidi." Yaani, bora katika maelezo yake na wingi, na ni ya milele na ya milele. "Basi je, hamfahamu?" Yaani, hamna ubongo ya kwamba mnapata pumbazo ndani yake? Ni lipi kati ya mambo hayo mawili ambalo ni la kujitolea zaidi? Na ni nyumba ipi ina haki ya kufanyiwa kazi kati ya nyumba ipi ya hizo mbili? Hii inaashiria kwamba kwa mujibu wa akili ya mja, anapendelea ulimwengu mwingine kuliko ulimwengu, na kwamba hakuna mtu anayependelea ulimwengu huu isipokuwa kwa sababu ya upungufu katika akili yake.

# {61} Na kwa sababu hiyo, akazitahadharisha akili kusawazisha baina ya athari za dunia na athari za akhera. Kwa hivyo akasema: "Je, yule tuliyemuahidi ahadi nzuri, tena naye akayapata." Yaani, je, Muumini anayefuta Akhera kwa udi na uvumba, ambaye amefanya kazi kwa ahadi ya Mola wake juu ya malipo mema; ambayo ni Pepo na neema yake kubwa; basi atakutana nayo bila shaka yoyote; kwa sababu ni ahadi kutoka kwa ahadi ya Mkarimu na ya Mkweli ambaye haivunji ahadi ya mtumishi ambaye ametimiza yale yanayomridhisha wake na akaweka kando yale yanayomkasirisha; "ni kama tuliyemstarehesha kwa starehe za maisha ya duniani." Yeye huchukua ndani yake na hutoa, maumbo na vinywaji, na anafurahia kama wanyama, amejishughulisha na dunia yake badala ya Akhera yake, na hakuinua kichwa kwa mwongozo wa Mwenyezi Mungu, na akawa mkaidi kwa Mitume; na akaendelea vivyo hivyo na maisha hayo, na yakawa malipo ya maisha yake si isipokuwa hasara na kuangamizwa. "Na kisha Siku ya Qiyama akawa miongoni mwa wanaohudhurishwa" kwa ajili ya hesabu. Na hakika anajua ya kwamba hakujifanyia mema, lakini badala yake alijifanyia yote yanayomdhuru, na akahamia kwenye Nyumba ya [thawabu ya matendo]. Basi je, unafikiri nini kitatokea kwake? Na unafikiri atayafanyiwa nini? Hebu mtu mwenye hekima ajichagulie mwenyewe kile ambacho ni bora na kinachostahili zaidi kati ya mambo haya mawili.

62. Na siku atakapowaita na akasema, "Wako wapi mliokuwa mkidai kuwa ni washirika wangu?" 63. Watasema wale iliyothibiti juu yao kauli, "Mola wetu Mlezi! Hawa ndio tuliowapoteza. Tuliwapoteza kama tulivyopotea sisi. Tunajitenga nao mbele yako. Hawakuwa wakituabudu sisi." 63. Na itasemwa, "Waiteni hao miungu wa kishirikina wenu!" Basi watawaita, lakini hawatawaitikia, na wataiona adhabu; laiti wangelikuwa wameongoka! 65. Na siku atakapowaita na akasema, "Mliwajibu nini Mitume?" 66. Basi zitawapotea habari siku hiyo, nao hawataulizana.

# {62-63} Hii ni habari kutoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu juu ya kile anachowauliza viumbe juu ya Siku ya Kiyama, na kwamba anawauliza juu ya asili ya vitu; juu ya ibada ya Mwenyezi Mungu na kuwafuata Mitume wake, na kwa hivyo akasema: "Na siku atakapowaita." Yaani, wanawaita wale waliomshirikisha nao Yeye, washirika ambao waikuwa wanatumai faida kutoka kwao na kuwakinga na madhara. Kwa hivyo wanawaita kuwaonyesha ukosefu wao na upotovu wao, "na akasema, "Wako wapi mliokuwa mkidai kuwa ni washirika wangu?" Na Mwenyezi Mungu hana mshirika, lakini hiyo ni kwa mujibu wa madai yao na uongo wao, na kwa sababu hii alisema: "Watasema wale iliyothibiti juu yao kauli" Wako wapi wao wenyewe? Na faida yao iko wapi? Na aliwasukuma wapi?! Inajulikana kwamba wanaona katika kesi hiyo kwamba kile walichoabudu na kutumaini ni ubatili wa ubatili wenyewe na kile walichotumaini. Kwa hivyo wanajikiri kwa upotovu na majaribu, na ndiyo sababu "wale ambao wana haki ya kusema" ya marais na viongozi katika kutokuamini na uovu; wakikubali majaribu na upotovu wao: "Mola wetu Mlezi, hawa" walio chini yetu "ndio tuliowapoteza. Tuliwapoteza kama tulivyopotea sisi." Yaani, sisi sote tumejihusisha katika majaribu na neno la adhabu limehesabiwa haki kwake, "Tunajitenga nao mbele yako" ya ibada yao; yaani: Sisi hatuna hatia kwao na kazi yao. "Hawakuwa wakituabudu sisi." Badala yake, walikuwa wakiabudu mashetani.

# {64} "Na itasemwa: "Waiteni hao miungu wa kishirikina wenu," kwa kile ulichotumaini kwao cha faida, kwa hivyo agiza dua yao wakati huo mgumu wakati mwabudu atalazimishwa ambaye alimwabudu, "Basi watawaita" Kuwafaidi au kuwalipa na kuwaepusha kutokana na adhabu ya Mwenyezi Mungu kitu; "lakini hawatawaitikia." Kwa hivyo wale waliokufuru walijua kuwa walikuwa waongo wanaostahili adhabu, "na wataiona adhabu" ambayo itawapata kwa macho yao baada ya kuikanusha; "laiti wangelikuwa wameongoka!" Hiyo ni, wakati kitatokea kile kitakachotokea kwao, walielekezwa kwenye njia ya Pepo kama walivyoongozwa katika ulimwengu huu, lakini hawakuongoka, na wala hawakuongoka.

# {65 - 66} "Na siku atakapowaita na akasema, "Mliwajibu nini Mitume?" Je, mliwaamini na kuwafuata? Au mliwakataaa na hamkuwatii? "Basi zitawapotea habari siku hiyo, nao hawataulizana." Yaani, hawakupata jibu la swali hili, na hawakupata jambo sahihi, na inajulikana kwamba hakuna kitu kilichohifadhiwa mahali hapa isipokuwa taarifa ya jibu sahihi linalolingana na hali yao kwamba tuliwapa imani na unyenyekevu, lakini walipojua kwamba walikuwa wakiwadanganya na wakaidi kwa utaratibu wao, hawakusema chochote, na hawakuweza kuuliza, na kurudi kati yao katika kile wanachojibu, hata ikiwa ilikuwa uongo.

67. Ama mwenye kutubu na akaamini na akatenda mema, huyo atakuwa miongoni mwa wenye kufaulu.

# {67} Mwenyezi Mungu alipotaja suala la uumbaji kuhusu miungu wao na wajumbe wao, alitaja njia ambayo mja huepuka adhabu ya Mwenyezi Mungu, na kwamba hakuna njia ya kuepuka isipokuwa kwa wale ambao wana sifa ya kutubu kutoka kwa ushirikina na dhambi, na kumwamini Mungu na kumwabudu, na kuwaamini wajumbe Wake na kuwasadikisha, na wakafanya haki ikifuatiwa na wajumbe. "Huyo atakuwa miongoni mwa wenye kufaulu" waliofanikiwa ambao wanatafutwa, manusura wa waliotishwa; kwa hivyo hakuna njia ya kufaulu bila vitu hivi.

68. Na Mola wako Mlezi huumba na huteua atakavyo. Viumbe hawana hiari. Mwenyezi Mungu ametukuka na ametakasika na hao wanaowashirikisha naye. 69. Na Mola wako Mlezi anayajua viliyoyaficha vifua vyao, na wanayoyaweka hadharani. 70. Naye ni Mwenyezi Mungu ambaye hapana mungu isipokuwa Yeye. Sifa zote njema ni zake Yeye, mwanzo na mwisho. Na hukumu ni yake Yeye. Na kwake Yeye mtarejeshwa.

# {68 - 70} Aya hizi ni pamoja na ukarimu wa uumbaji wake wa viumbe vyote, ushawishi wa mapenzi yake juu ya ardhi lote, na upekee wake katika kuchagua watu, mambo, nyakati na maeneo ambayo huchagua na maalumu, na kwamba hakuna mtu aliye na chochote cha jambo na chaguo, Na Mwenyezi Mungu yuko juu ya yote wanayomshirikisha, kama vile mshirika, msaidizi, msaidizi, mtoto, rafiki na mengineyo ambayo washirikina wamemshirikisha nayo. Na kadhalika, ambayo aliwashirikisha washirikina, na kwamba yeye ndiye ulimwengu na kile matiti na kile walichotangaza, na kwamba yeye ndiye mwabudu pekee aliyesifiwa katika ulimwengu huu na Akhera juu ya sifa zake za ukuu na uzuri, na kile alichofanya kwa uumbaji wake wa hisani na ukarimu, na kwamba yeye ndiye mtawala katika nyumba mbili katika ulimwengu huu ni hukumu iliyotabiriwa, ambayo ilitajirika na kile alichokiumba, na hukumu ya kidini ambayo alitajirisha, sheria zote, au amri, au amri. Katika Akhera, atatawala kwa hukumu yake mbaya na ya kuadhibu, na kwa sababu hii alisema: "Na kwake Yeye mtarejeshwa." Kila mmoja wenu atalipwa kwa kazi yake ya mema na mabaya.

71. Sema: Mwaonaje, Mwenyezi Mungu angeliufanya usiku umekukalieni moja kwa moja mpaka Siku ya Qiyama, mungu gani asiyekuwa Mwenyezi Mungu atakayewaletea mwangaza? Basi je, hamsikii? 72. Sema: Mwaonaje, Mwenyezi Mungu angeliufanya mchana umewakalia moja kwa moja mpaka Siku ya Qiyama, mungu gani asiyekuwa Mwenyezi Mungu atayewaletea usiku mkapumzika humo? Basi je, hamwoni? 73. Na ni katika rehema zake amewafanyia usiku na mchana ili mpate kupumzika humo na mtafute fadhila zake, na ili mpate kushukuru.

# {71 - 73} Hii ni shukrani kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwa watumishi Wake; Anawaalika kumshukuru na kufanya utumwa Wake na haki Yake ya kuwafanya kutoka kwa rehema Zake wakati wa mchana kutafuta kutoka kwa neema ya Mungu na kuenea kutafuta riziki na riziki yao katika nuru Yake, na usiku ili kutuliza na kupumzisha miili yao na roho zao kutokana na uchovu wa kutenda katika mchana; hii ni kutokana na neema na rehema zake kwa watumishi Wake. Je, kuna mtu yeyote anayeweza kufanya chochote kutoka kwa rehema Zake wakati wa mchana? Ikiwa anafanya "angeliufanya usiku umekukalieni moja kwa moja mpaka Siku ya Qiyama, mungu gani asiyekuwa Mwenyezi Mungu atakayewaletea mwangaza? Basi je, hamsikii" mawaidha ya Mwenyezi Mungu na ishara zake kusikia kwa uelewa, kukubali na kufuata, na ikiwa "angeliufanya mchana umewakalia moja kwa moja mpaka Siku ya Qiyama, mungu gani asiyekuwa Mwenyezi Mungu atayewaletea usiku mkapumzika humo? Basi je, hamwoni?" maeneo ya Waarabu na maeneo ya maeneo ya njia na kukaa katika njia, alisema " Basi je, hamsikii?" na katika mchana "Basi je, hamwoni" kwa sababu nguvu za kusikia usiku ni kubwa zaidi kuliko mchana, na kinyume chake mchana. Katika aya hizi, ni onyo kwamba mja anapaswa kutafakari juu ya baraka za Mwenyezi Mungu kwake, kujipa nuru juu yake, na kuzipima ikiwa hazipo. Ikiwa analingana kati ya hali ya uwepo wao na hali ya kutokuwepo kwao, akili yake inaarifiwa mahali pa shukrani; tofauti na wale ambao walifanyika na kurudi, na aliona kwamba hili ni jambo ambalo bado linaendelea na bado linaendelea, na moyo wake ni kipofu kumsifu Mungu kwa baraka zake na kuona ukosefu wake kwao wakati wote; hii haimtokei kwa wazo la shukrani au kumbukumbu.

74. Na siku atakapowaita na akasema, "Wako wapi hao mliokuwa mkidai kuwa ni washirika wangu?" 75. Na tutatoa shahidi katika kila umma, na tutasema, "Leteni hoja zenu!" Hapo watajua kwamba hakika haki ni ya Mwenyezi Mungu, na yatawapotea yale waliyokuwa wakiyazua.

# {74 - 75} Yaani, siku ambayo Mwenyezi Mungu atawaita washirikina kwa wengine waadilifu, ambao wanadai kuwa na washirika ambao wanastahili kuabudiwa, kunufaika na kudhuriwa. Ikiwa Siku ya Kiyama, Mwenyezi Mungu anataka kuonyesha matendo yao na uongo wao katika kudai na kujikana wenyewe; Anawaita "Wako wapi hao mliokuwa mkidai kuwa ni washirika wangu?" Hiyo ni, kwa kudai kwamba hawana kitu kimoja; Kama alivyosema: "Na wala hawawafuati hao wanaowaomba badala ya Mwenyezi Mungu kuwa ni washirika wake. Wao hawafuati ila dhana tu, na hawasemi ila uwongo." Ikiwa wao na wao wanakuja; "Na tutatoa katika kila umma," miongoni mwa umma zilizokadhibisha "shahidi" Anashuhidia kile kilichotokea ulimwenguni kutoka kwa ushirikina wao na imani, na wale walio na hadhi ya waliochaguliwa. Yaani, tulichaguliwa kutoka kwa viongozi wa waongo wanaopinga juu yao na kubishana juu yao, na wako kwenye njia moja; Ikiwa watasimama kwa jaribio, "Leteni hoja zenu!" Basi tutakuonyesha uthibitisho wa hoja na ushahidi wako. Je, wajumbe wangu walikuamuru? Je, ulipata hiyo katika kitabu changu chochote? Je, kuna yeyote kati yao anayestahili kitu chochote kutoka kwa Mungu? Je, wanakufaidi au wanakukinga na adhabu ya Mungu au wanakutajirisha? Kwa hivyo wacha wafanye hivyo ikiwa wana uwezo na wawaone ikiwa wana uwezo, "Hapo watajua" ubatili wa neno lao na upotovu wake, na "kwamba hakika haki ni ya Mwenyezi Mungu" Mtukufu, mzozo umeelekezwa dhidi yao na hoja yao imekatizwa na hoja ya Mungu imeshindwa, "na yatawapotea yale waliyokuwa wakiyazua" kutoka kwa uongo na uamuzi; umefifia na kufifia na kushindwa, na wanajua kwamba Mwenyezi Mungu amewatendea haki, kwani hakuweka adhabu isipokuwa kwa wale waliostahiki na waliostahili.

76. Hakika Qaruni alikuwa katika watu wa Musa, lakini aliwafanyia dhuluma. Na tulimpa hazina ambazo funguo zake zinawatopeza watu wenye nguvu kuzibeba. Watu wake walipomwambia, "Usijigambe! Hakika Mwenyezi Mungu hawapendi wanaojigamba." 77. Na utafute, kwa aliyokupa Mwenyezi Mungu, makazi ya Akhera. Wala usisahau fungu lako la duniani. Nawe fanya wema kama Mwenyezi Mungu alivyokufanyia wema wewe. Wala usitafute kufanya uharibifu ardhi. Hakika Mwenyezi Mungu hawapendi wafanyao uharibifu. 78. Akasema, "Kwa hakika nimepewa haya kwa sababu ya elimu niliyo nayo." Je, hakujua kwamba Mwenyezi Mungu alikwisha waangamiza, katika vizazi vya walio kabla yake, watu waliokuwa wenye nguvu zaidi kuliko yeye, na wenye makundi makubwa zaidi kuliko yake. Na wahalifu hawataulizwa habari ya dhambi zao." 79. Basi akawatokea watu wake katika pambo lake. Wakasema wale waliokuwa wanataka maisha ya duniani, "Laiti tungelikuwa tunayo kama aliyopewa Qaruni! Hakika yeye ni mwenye bahati kubwa." 80. Na wakasema wale waliopewa elimu, "Ole wenu! Malipo ya Mwenyezi Mungu ni bora kwa mwenye kuamini na akatenda mema. Wala hawatapewa hayo isipokuwa wenye subira." 81. Basi tukamdidimiza yeye na nyumba yake katika ardhi; wala halikuwepo kundi lolote la kumnusuru kutoka kwa Mwenyezi Mungu, wala hakuwa miongoni mwa wanaojitetea. 82. Na wale waliotamani kuwa pahala pake jana, wakawa wanasema, "Kumbe Mwenyezi Mungu humkunjulia riziki amtakaye katika waja wake, na humkunjia amtakaye. Ingelikuwa Mwenyezi Mungu hakutufanyia hisani, angelitudidimiza. Kumbe makafiri hawafanikiwi!"

# {76} Mwenyezi Mungu anaelezea juu ya kisa cha Qarun na kile alichofanya na kufanyiwa na alishauriwa na kuhubiriwa. Alisema: "Hakika Qaruni alikuwa katika watu wa Musa." Yaani, kutoka kwa Wana wa Israeli, ambao walipendelea ulimwengu na kuwazidi kwa wakati wao, na Mwenyezi Mungu aliwabariki kwa kile alichowabariki kwacho, kwa hivyo hali yao ilifaa kwa uadilifu, lakini Qarun hii iliasi dhidi ya watu wake, na kufunika kile alichopokea kutoka kwa pesa kubwa na dhalimu. "Na tulimpa hazina;" yaani, hazina za pesa nyingi, "ambazo funguo zake zinawatopeza watu wenye nguvu kuzibeba," na kikundi kinaanzia kumi hadi tisa hadi saba na kadhalika. Yaani, hata funguo za hazina yake ya fedha zinapima kikundi chenye nguvu kutoka kwa kuzibeba; funguo hizi; unafikiria nini juu ya hazina? "Watu wake walipomwambia" kumshauri amwonye juu ya udhalimu: "Usijigambe! Hakika Mwenyezi Mungu hawapendi wanaojigamba." Yaani, Usifurahie ulimwengu huu mkubwa na ukajivunia, na itakushughulisha na maisha ya akhera. Kwani Mwenyezi Mungu hawapendi wale wanaoifurahia na wanakata tamaa ya kuipenda.

# {77} "Na utafute, kwa aliyokupa Mwenyezi Mungu, makazi ya Akhera." Yaani, Umejipatia njia za Akhera ambazo hakuna mwingine anazo katika mali, kwa hivyo basi, tafuteni kwa hayo aliyo nayo Mwenyezi Mungu, na toeni sadaka, wala msijiweke katika kutimiza matamanio na starehe. "Wala usisahau fungu lako la duniani." Yaani, hatukuamrishi kutoa sadaka mali yako yote na ubakie bila chochote, bali toeni kwa ajili ya Akhera yenu na mfurahie starehe zenu za dunia, kwa namna ambayo haitawadhuru dini yenu wala kuwadhuru. "Nawe fanya wema" kwa waja wa Mwenyezi Mungu "kama Mwenyezi Mungu alivyokufanyia wema" wewe kwa mali hii. "Wala usitafute kufanya uharibifu katika ardhi" kwa kiburi na kufanya kazi na kutotii kwa Mwenyezi Mungu na kujishughulisha na neema kutoka kwa waliobarikiwa. "Hakika Mwenyezi Mungu hawapendi wafanyao uharibifu."

# {78} Basi Qaruni "Akasema" akijibu ushauri wao akikufuru neema ya Mola wake Mlezi: "Kwa hakika nimepewa haya kwa sababu ya elimu niliyo nayo." Yaani, nilipata mali hii kwa kuichuma na ujuzi na maarifa yangu juu ya kutafuta mali. Au: Mungu anajua hali yangu; anajua kwamba ninastahili; kwa hivyo msinishauri juu ya kile Mwenyezi Mungu alichonipa? Mwenyezi Mungu Mtukufu alisema, akieleza kwamba utoaji wake si ushahidi wa hali nzuri ya anayepewa. "Je, hakujua kwamba Mwenyezi Mungu alikwisha waangamiza, katika vizazi vya walio kabla yake, watu waliokuwa wenye nguvu zaidi kuliko yeye, na wenye makundi makubwa zaidi kuliko yake." Ni nini kinachozuia kuangamizwa kwa Qarun kwa kupita kwa desturi yetu na Sunnah kwa kuwaangamiza wale walio kama yeye na wakubwa zaidi kuliko yeye kama akifanya kile kinachopaswa kuangamizwa? "Na wahalifu hawataulizwa habari ya dhambi zao." Badala yake, Mungu huwaadhibu na kuwatesa kwa kile anachokijua kutoka kwao. Ikiwa watajithibitishia hali nzuri na kuishuhudia kwa wokovu, maneno yao hayakubaliki, na hii sio kizuizi cha adhabu, kwa sababu dhambi zao hazifichiki. Kukanusha kwao hakuna nafasi.

# {79} Qarun aliendelea kuwa mkaidi na asiye na kanuni na kutokubali ushauri wa watu wake, akifurahi. Alivutiwa na yeye mwenyewe na kuzidiwa na mali aliyopokea, "Basi akawatokea" siku moja "katika pambo lake." Yaani: katika hali ya juu kabisa ya hali yake ya kidunia, alikuwa na pesa alizokuwa nazo, na alikuwa ameandaliwa na kupambwa kwa kile alichoweza, na mapambo hayo kwa kawaida yalikuwa ya ukubwa sawa, pambo la ulimwengu, ua lake, furaha yake, hasira yake na kiburi chake, na kwa hali hiyo macho yake yalihuzunika, na ghorofa yake ilijaa mioyo, na pambo lake lilitafunwa na roho, kwa hivyo wakuu waligawanywa katika sehemu mbili, kila mmoja alisema kulingana na kile alichokuwa nacho. Kutokana na uamuzi na tamaa, "Wakasema wale waliokuwa wanataka maisha ya duniani;" yaani, wale ambao mapenzi yao yameambatana nayo, na tamaa yao imekuwa bora zaidi, hawana mapenzi mengine: "Laiti tungelikuwa tunayo kama aliyopewa Qaruni," kutoka kwa ulimwengu na mali yake na ua, "Hakika yeye ni mwenye bahati kubwa." Na waliamini kuwa ni mtu wa bahati kubwa ikiwa itaishia kwa tamaa zao na kwamba hakuna nyumba nyingine nyuma ya ulimwengu; alipewa kile kilicho na kusudi la kubariki ulimwengu, na aliweza kufanya hivi kwa mahitaji yake yote, kwa hivyo bahati hii kubwa ikawa kulingana na uamuzi wao, na kwamba msukumo ambao ulifanya hii kumalizika kwa tamaa yake na mwisho wa mahitaji yake; kwa wale ambao wana chini, chini na chini kabisa;, na haina ongezeko hata kidogo la mahitaji makubwa na matashi makubwa.

# {80} "Na wakasema wale waliopewa elimu" Wale ambao walijua ukweli wa mambo na kutazama mambo ya ndani ya ulimwengu walipoangalia mwonekano wake wa nje "Ole wenu!" Wenye uchungu wa kile walichotamani kwa ajili yao wenyewe, wakirithi hali yao, wakikana makala yao, "Malipo ya Mwenyezi Mungu" Haraka zaidi ya raha ya ibada, upendo, uboreshaji na kukubalika kwake, na masharti ya Paradiso na yaliyomo ndani yake kutokana na kile roho zinachotamani na kufurahia ni bora kuliko hii. Huu ndio ukweli wa jambo, lakini kile ambacho kila mtu anayejua kinachoathiri kile kilicho juu kabisa, na kile kinachopokelewa na kupatanishwa kwake "isipokuwa wenye subira." Wale ambao walijifungia katika kumtii Mungu na kutotii kwake na mateso yake na uvumilivu kwa vivutio vya ulimwengu na tamaa zake zilizotanguliwa kutoka kwa Bwana wao na kugeuka kati yao na kile kilichoumbwa kwao; wale ambao wanaathiri njia za ulimwengu wa Mwenyezi Mungu.

# {81} Wakati hali ya Qarun ya uasi na kiburi ilipokwisha, na dunia ikawa nzuri kwake, na kuvutiwa kwake nayo kuliongezeka; adhabu ilimpata. "Basi tukamdidimiza yeye na nyumba yake katika ardhi" malipo sawa na matendo yake. Basi kama vile alivyojiinua dhidi ya waja wa Mwenyezi Mungu; Mwenyezi Mungu alimshusha chini, yeye na kile alichokuwa akijivunia kutoka nyumbani kwake, fanicha, na mali yake. "Wala halikuwepo kundi lolote" yaani, kikundi, bendi, watumishi na askari, "la kumnusuru kutoka kwa Mwenyezi Mungu, wala hakuwa miongoni mwa wanaojitetea." Yaani, adhabu ilimjia, na hakujisaidia wala hakijinusuru

# {82} "Na wale waliotamani kuwa pahala pake jana;" yaani, wale wanaotaka maisha ya ulimwengu huu, ambao walisema: Laiti tungekuwa na mfano wa kile alichopewa Qarun, "wakawa wanasema" wakiwa na hofu na wasiwasi na kuogopa adhabu kutokea kwao: "Kumbe Mwenyezi Mungu humkunjulia riziki amtakaye katika waja wake, na humkunjia amtakaye." Yaani, Yeye hupunguza riziki kwa amtakaye. Tulijua basi kwamba kupewa kwake Qarun sio ushahidi wa kheri ndani yake, na kwamba tulikuwa tumekosea kwa kusema: Yeye ni mtu wa bahati kubwa. Na "Ingelikuwa Mwenyezi Mungu hakutufanyia hisani," basi hakutuadhibu kwa kile tulichosema; lau si fadhila yake na neema yake; "angelitudidimiza." Kwa hivyo kuangamizwa kwa Qarun ikawa adhabu kwake na mfano na mawaidha kwa wengine, ili wale waliomkamata wasikie jinsi walivyotubu, na mawazo yao ya kwanza yalibadilika. "Kumbe makafiri hawafanikiwi" katika ulimwengu huu wala katika Akhera.

83. Hayo ndiyo makazi ya Akhera, tumewafanyia wale wasiotaka kujiinua juu katika dunia wala uharibifu. Na mwisho mwema ni wa wachamungu.

# {83} Mwenyezi Mungu alipomtaja Qaruni na kile alichopewa kutoka duniani na kile kilichokuwa mwisho wa jambo lake, na kwamba watu wa elimu walisema: Malipo ya Mwenyezi Mungu ni bora kwa wale walioamini na kufanya uadilifu; Mwenyezi Mungu alitamani katika nyumba ya Akhera, na akaeleza sababu ya kuifikia, akasema: "Hayo ndiyo makazi ya Akhera," aliyoisimulia Mwenyezi Mungu katika Vitabu vyake na wakailezea Mitume wake, ambayo imekusanya kila neema na imeepukana na kila shida na dhiki. "Tumewafanyia" nyumba na uamuzi "wale wasiotaka kujiinua juu katika dunia wala uharibifu." Hawana mapenzi; Basi vipi tufanye kazi ya kujikweza duniani juu ya waja wa Mwenyezi Mungu na kuwafanyia kiburi na dhidi ya haki? "Wala uharibifu." Hii ni pamoja na dhambi zote. Kwa hivyo ikiwa hawataki kupanda juu ya ardhi au kueneza ufisadi; ni lazima mapenzi yao yaelekezwe kwa Mwenyezi Mungu. Na hali yao ni kunyenyekea kwa waja wa Mwenyezi Mungu na kusalimu amri kwa haki na matendo mema, na hawa ndio wachamungu, ambao wana mwisho mwema, . Na ndiyo sababu alisema: "Na mwisho mwema" yaani: hali ya aliyefaulu na mafanikio ambayo yanatulia na kuendelea kwa wale wanaomcha Mwenyezi Mungu na wengineo. Na ikiwa watapata mwonekano na starehe, haichukui muda mrefu, na hutoweka hivi karibuni. Inajulikana kutoka kwa hadithi hii katika aya tukufu kwamba wale wanaotaka kujitukuza katika ardhi au kueneza ufisadi, hawana sehemu yoyote katika Akhera, wala hawana sehemu ndani yake.

84. Atakayetenda mazuri, atapata malipo bora kuliko hayo mazuri aliyoyatenda. Na atakayetenda mabaya, hawalipwi watendao mabaya isipokuwa yale waliyokuwa wakiyatenda.

# {84} Mwenyezi anasimulia juu ya maradufu ya fadhila yake na ukamilifu wa haki yake, na akasema: "Atakayetenda mazuri." Aliweka sharti kwamba mtendaji anapaswa kuja nayo; kwa sababu anaweza kufanya hivyo, lakini pamoja nayo kile ambacho hakikubaliki kutoka kwake au kukibatilisha; hii haikuja na mema, na mazuri ni jina la jamii ambayo inajumuisha yote ambayo Mwenyezi Mungu alimwamuru yeye na mjumbe wake wa maneno na vitendo vinavyoonekana na vya ndani vinavyohusiana na haki yake na haki za waabudu , "atapata malipo bora kuliko hayo mazuri aliyoyatenda." Yaani, kubwa na zaidi, na katika aya nyingine: "Atalipwa mfano wake mara kumi" kuongezeka kwa mema ni lazima, na hii inaweza kuambatana na sababu zaidi ya umaradufu wa mema; kama Mwenyezi Mungu alivyosema: "Na Mwenyezi Mungu humzidishia amtakaye, na Mwenyezi Mungu ni Mwenye wasaa na Mwenye kujua zaidi." Kulingana na hali ya mtendaji amali, kazi yake, mahali pake, na mahali pake, na kwa hivyo kwa upande mwingine, "Na atakayetenda mabaya. Nayo ni yote ambayo Sheria inamkataza a inamharamishia yeye; hivyo ndivyo anavyowakataza wale wanavyofanya. "hawalipwi watendao mabaya isipokuwa yale waliyokuwa wakiyatenda." Kama vile kauli yake Yeye Mtukufu, "Afanyaye wema atalipwa mfano wake mara kumi, na afanyae ubaya hatalipwa ila sawa nao tu. Na wao hawatadhulumiwa."

85. Hakika yule aliyekulazimisha kuifuata Qur-ani, hapana shaka atakurudisha pahala pa marejeo. Sema, "Mola wangu Mlezi ndiye anayemjua zaidi mwenye kuja na uwongofu, na ni nani aliyemo katika upotofu ulio dhahiri." 86. Nawe hukuwa unataraji kuletewa Kitabu; lakini ni rehema tu ya Mola wako Mlezi. Basi usiwe msaidizi wa makafiri. 87. Wala kamwe wasikuzuie kuzifuata Aya za Mwenyezi Mungu baada ya kuteremshiwa wewe. Na lingania kwa Mola wako Mlezi, wala kamwe usiwe miongoni mwa washirikina. 88. Wala usimwombe pamoja na Mwenyezi Mungu mungu mwenginewe. Hapana mungu isipokuwa Yeye. Kila kitu kitaangamia isipokuwa uso wake. Hukumu iko kwake, na kwake mtarejeshwa.

# {85} Mwenyezi Mungu anasema; "Hakika aliyekulazimisha kuifuata Qur'ani." Yaani, aliteremsha, akaweka hukumu ndani yake, na akaonyesha halali na haramu, na akakuamuru uiwasilishe kwa walimwengu na kutoa wito kwa hukumu zake kwa wale wote wanaoshtakiwa; Haistahili kwa hekima yake kwamba maisha ni maisha ya ulimwengu tu bila kulipwa na kuadhibiwa, lakini lazima awarudishe kwa siku ambayo wema watalipwa kwa ajili ya wema wao na watenda dhambi kwa ajili ya uasi wao, na hali umekwisha wabainikia mwongozo na njia ya wazi. Basi ikiwa watakufuata, ni bahati na furaha yao, na ikiwa watapuuza tu kile ulicholeta kutoka kwa mwongozo na kupendelea kile kilicho nao kutoka kwa uwongo hadi kwa ukweli; kilichobakia ni malipo ya amali kutoka kwa yule anayejua ghaibu na shahidi, aliye sawa na batili. Kwa hivyo, alisema "Sema: Mola wangu Mlezi ndiye anayemjua zaidi mwenye kuja na uwongofu, na ni nani aliyemo katika upotofu ulio dhahiri." Alijua kwamba Mtume wake ndiye mwongofu aliyeongoka, na kwamba maadui zake ndio wapotevu.

# {86} "Nawe hukuwa unataraji kuletewa Kitabu." Yaani, hukuwa na hamu na shauku juu ya kushuka kwa kitabu hiki kwako, wala hukuwa tayari kwa ajili yake, wala hukuwa tayari kwa ajili yake, wala hukuwa na tumaini. "Lakini ni rehema tu ya Mola wako Mlezi" kwako na kwa waja. Basi akakutuma wewe pamoja na Kitabu hiki alichowarehemu walimwengu, na akawafundisha wasiyoyajua, na akawatakasa na akawafunza Kitabu na hekima, ijapokuwa kabla ya hapo walikuwa katika upotovu ulio wazi." Ikiwa unajua kwamba alikuteremshia kama rehema kutoka kwake, unajua kwamba kimejumlisha yote aliyoamuru na kuyakataza; ni rehema na fadhila kutoka kwa Mwenyezi Mungu; kwa hivyo usione aibu kuhusu jambo lolote kati ya hayo, na fikiri kwamba kulipinga ni bora na lenye manufaa zaidi. "Basi kamwe usiwe msaidizi wa makafiri" Yaani, msaidizi kwa kile ambacho ni kwa watu wao makafiri, na miongoni mwa mwonekano wao ni kitu ambacho kinasemwa kinyume na hekima na ni faida.

# {87} "Wala kamwe wasikuzuie kuzifuata Aya za Mwenyezi Mungu baada ya kuteremshiwa wewe." Badala yake, zifikie na uzitekeleze, na usijali ujanja wao, usikudanganye juu yao, na usifuate tamaa zao, "Na lingania kwa Mola wako Mlezi." Yaani, Ufanye wito kwa Mola wako kuwa ndio lengo kuu la nia yako na lengo la kazi yako, kwa kila linalopingana na hilo; Basi ikatae kwa unafiki, sifa, au kuridhia makusudio ya watu wa uwongo. Hii ni sababu ya kuwa pamoja nao na kuwasaidia katika mambo yao. Na kwa sababu hii alisema: "Wala kamwe usiwe miongoni mwa washirikina." Si katika ushirikina wao, wala katika matawi yake na matawi yake, ambayo yote ni dhambi.

# {88} "Wala usimwombe pamoja na Mwenyezi Mungu mungu mwenginewe." Badala yake, mfanyie Mwenyezi Mungu ibada yako. "Hapana mungu isipokuwa Yeye." Hakuna mtu anayestahili kuabudiwa, kupendwa, na kuabudiwa isipokuwa Mwenyezi Mungu aliyebaki, Mkamilifu, ambaye "kila kitu kitaangamia isipokuwa uso wake." Kwa hivyo Na ikiwa kitu kisichokuwa Mwenyezi Mungu ni cha uwongo na chenye kuharibika, na Mwenyezi Mungu ni wa milele, hakuna mungu ila Yeye, naye ana hukumu duniani na Akhera. Na kwake, siyo kwa mwingine mtarejeshwa. Ikiwa kila kitu isipokuwa Mwenyezi Mungu anaharibika, na Mwenyezi Mungu ni aliyebaki ambaye hakuna mungu isipokuwa Yeye, na ana hukumu katika ulimwengu huu na Akhera, na kwake Yeye ni marejeo ya viumbe vyote; kuwalipa thawabu kwa matendo yao. Na ni wajibu kwa mwenye akili kumwabudu Mwenyezi Mungu peke yake, asiye na mshirika, kufanya yale yanayomkurubisha na kumkaribia, ajihadhari na ghadhabu na adhabu yake, na aje mbele ya Mola wake bila ya kutubia wala kuacha makosa na madhambi yake.

Imekamilika tafsiri ya Surat Al-Qasas. Na kuhimidiiwa ni kwake Mwenyezi Mungu, na sifa njema, na utukufu daima.

* * *