Tafsiri ya Surat Al-Furqan

Nayo imeteremka Makkah kulingana na itifaki ya wanachuoni

1. Ametukuka aliyeteremsha Furqani kwa mja wake, ili awe mwonyaji kwa walimwengu wote. 2. Ambaye ni wake ufalme wa mbingu na ardhi, wala hakuwa na mwana, wala hakuwa na mshirika katika ufalme, na akaumba kila kitu na akakikadiria kwa kipimo.

# Haya ni maelezo ya ukubwa wake kamili, upekee wake katika umoja katika kila kipengele, na wingi wa wema wake na ihsani; kwa hivyo akasema: "ametukuka." Yaani, aliongezeka, sifa zake zikawa kamili, na wema wake ukaongezeka. Moja ya kheri na baraka zake kubwa ni kwamba Qur-ani hii imeteremshwa, ikipambanua baina ya halali na haramu, uwongofu na upotofu, na watu wa furaha kutoka kwa watu wa shida. "Kwa mja wake" Muhammad – rehema na amani Mungu za Mwenyezi ziwe juu yake – ambaye alikamilisha viwango vya utumwa na kuwapita Mitume wote. "Ili uwe" huo ndio uteremsho wa upambanuzi juu ya mja wake "mwonyaji kwa walimwengu wote." Anawahadharisha na adhabu ya Mwenyezi Mungu na ghadhabu yake, na anawaonyesha pahali pa radhi za Mwenyezi Mungu katika ghadhabu yake, ili anayeikubali na akaitekeleza; alikuwa mmoja wa waliookoka katika ulimwengu huu na maisha ya baada ya kifo, ambaye alipata furaha ya milele na ufalme wa milele. Je, kuna chochote juu ya baraka hii na neema na ukarimu huu? Basi amebarikiwa Yule ambaye [ana] baadhi ya hisani na baraka zake.

# {2} "Ambaye ni wake ufalme wa mbingu na ardhi;" yaani, Yeye peke yake ndiye Mwenye uweza juu yao, na wote waliomo ndani yao ni mamluki na watumwa wake, wenye kunyenyekea chini ya ukuu wake, walio chini ya ubwana wake, na wanaohitaji rehema yake, ambaye "wala hakuwa na mwana, wala hakuwa na mshirika katika ufalme." Anawezaje kuwa na mtoto au mpenzi? Yeye ndiye mwenye mali na wengine wanamilikiwa, na Yeye ndiye dhalimu na wengine wametawaliwa, na Yeye ni mwenye kujitajirisha kwa njia zote, na viumbe vilivyoumbwa vinamhitajia [umasikini wa ndani] kwa njia zote? Atawezaje kuwa na mshirika katika ufalme na watumishi wake wote wako mikononi mwake? Hawatembei, hawatulii, wala hawatendi ila kwa idhini yake. Basi Mwenyezi Mungu ametukuka juu ya hayo, aliye juu na Mwenye nguvu. Yeyote aliyesema hayo juu yake, hakumthamini kama alivyostahiki, na kwa sababu hii alisema: "Na akaumba kila kitu." Inajumuisha ulimwengu wa juu na ulimwengu wa chini, pamoja na wanyama wake, mimea, na vitu visivyo hai, "na akakikadiria kwa kipimo." Yaani, alimpa kila kiumbe yale yanayomfaa kwa uumbaji, na hekima yake inachohitaji katika hilo. Ili kwamba, kila kiumbe hakiwezi kufikiriwa na akili timamu kuwa ni kitu kingine isipokuwa sura na sura yake inayoonekana. Bali kila sehemu na kiungo cha kiumbe kimoja hakifai kwa chochote isipokuwa mahali pake ndani yake; amesema Mwenyezi Mungu Mtukufu: "Litakase jina la Mola wako Mlezi aliye juu kabisa." "Ambaye aliumba na akaweka sawa." "Na ambaye amekadiria na akaongoa." Na akasema Mola Mlezi: "Mola wetu Mlezi ni yule aliyekipa kila kitu umbo lake, kisha akakiongoa." Na alipodhihirisha ukamilifu wake, ukuu, na wingi wa wema. Hili lilimlazimu Yeye peke yake kuwa ni kipenzi, kiungu, kiheshimika, pekee mwenye ikhlasi, na hana mshirika. Ilikuwa inafaa kutaja ubatilifu wa kuabudu asiyekuwa Yeye, kwa hivyo akasema:

3. Na wamechukua badala yake miungu ambayo haiumbi chochote, bali hiyo inaumbwa, haijimilikii nafsi zao madhara wala manufaa, wala haimiliki mauti, wala uhai, wala kufufuka.

# {3}. Yaani, mwenye kustaajabia maajabu na ndiye dalili zaidi ya upumbavu wao na upungufu wa akili zao. Bali dalili ya dhulma na dhulma yao dhidi ya Mola wao Mlezi ni kuwa walichukua miungu kwa tabia hii, hawawezi hata kuumba chochote, bali wameumbwa, na baadhi yao wanatokana na iliyofanya mikono yao," wala haijimilikii nafsi zao madhara wala manufaa." Yaani, si kidogo wala si kingi; kwa sababu ni nomino isiyojulikana katika muktadha wa ukanushaji. "Wala haimiliki mauti, wala uhai, wala kufufuka;" yaani, ufufuo baada ya kifo. Kwa hivyo hukumu kubwa zaidi ya akili ni upotovu wa uungu wao na ufisadi wao, na ufisadi wa akili ya yule anayewafanya kuwa miungu na washirika wa Muumba kwa viumbe vyote bila ya yeye kushiriki katika hilo, ambaye mkononi mwake mna manufaa na madhara, kutoa na kuzuilia, ambaye huhuisha na kufisha, na atawafufua walio makaburini na kuwakusanya Siku ya Kiyama. Na amewafanyia majumba mawili; nyumba ya dhiki na fedheha kwa mwenye kuichukua miungu mingine pamoja naye. Na makazi ya ushindi, furaha, na raha ya milele kwa yule anayemchukua Yeye peke yake kwamba ndiye mwenye kuabudiwa. Alipothibitisha kwa ushahidi wa wazi na wa uhakika, uhalali wa tauhidi na ubatili wa kinyume chake; akaamua uhalali wa ujumbe huo na ubatili wa kauli ya walioipinga na kupingana nayo, na akasema:

4. Na wamesema waliokufuru: Haya si chochote ila ni uzushi aliouzua, na wamemsaidia kwa haya watu wengine! Hakika hawa wamekuja na dhuluma na uwongo. 5. Na wakasema: Hivi ni visa vya watu wa kale alivyoviandikisha, anavyosomewa asubuhi na jioni. 6. Sema: Ameyateremsha haya ajuaye siri za katika mbingu na ardhi. Hakika Yeye ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu.

# Yaani, na wakasema waliomkufuru Mwenyezi Mungu, kilichowalazimu ukafiri wao ni kusema juu ya Qur’ani na Mtume: Hakika Qur-ani hii ni uongo, kwamba Muhammad alisema uongo, na uzushi aliozusha dhidi ya Mwenyezi Mungu, na watu wengine wakamsaidia katika hilo. Mwenyezi Mungu aliwajibu kwa kusema kwamba hii ni kiburi kwa upande wao, na kujitolea kwa udhalimu na uongo ambao hauwezi kuingia akilini mwa mtu yeyote. Hao ndio watu wajuzi zaidi kuhusu hali ya Mtume – Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na amani. Na ukamilifu wa ikhlasi yake, uaminifu wake, na uadilifu wake kamili, na kwamba yeye wala viumbe vingine haviwezi kuleta Qur-ani hii, ambayo ndiyo kauli tukufu na iliyotukuka, na kwamba hakukutana na yeyote wa kumsaidia katika hilo. "Hakika hawa wamekuja" na kauli hii bila ya haki, "na uongo."

# {5} Miongoni mwa maneno yao kuhusu hilo ni kusema: Haya ndiyo aliyoyaleta Muhammad, "visa vya watu wa kale alivyoviandikisha." Yaani, hizi ni hadithi na ngano za watu wa kale zilizopokelewa kwa vinywa na kupitishwa na kila mtu, na Muhammad akavifuta. "Anavyosomewa asubuhi na jioni." Kauli yao hii ina mambo mengi makubwa: miongoni mwayo ni: kumshitaki kwao Mtume ambaye ni mkweli zaidi wa watu, kwa uongo na ushupavu mkubwa. Miongoni mwayo ni; kuwaambia kuhusu Qur-ani hii, ambayo ni maneno ya kweli, makubwa kabisa, na adhimu zaidi, kuwa ni uoongo na uzushi. Miongoni mwayo ni: kwamba pamoja na hili, ni kwamba wanaweza kuzalisha kitu kama hicho, na kwa kiumbe ambacho hakijakamilika kwa kila njia ili kifanane na Muumba ambaye ni mkamilifu kwa kila njia na moja ya sifa zake, ambayo ni usemi. Miongoni mwayo ni: kwamba hali ya Mtume inajulikana, na wao ndio watu wanaoijua zaidi. Haandiki wala kukutana na wale anaowaandikia. Na walidai hivyo.

# {6} Basi akawajibu kwa neno hili, "Sema: Ameyateremsha haya ajuaye siri za katika mbingu na ardhi." Yaani, imeteremshwa na yule ambaye ujuzi wake umekizunguka yaliyomo mbinguni na ardhini katika ghaibu na yanayoshuhudiwa, yaliyo wazi na ya siri. Kama kauli yake, "na bila ya shaka hii ni Uteremsho wa Mola Mlezi wa walimwengu wote." "Ameuteremsha Roho muaminifu." "Juu ya moyo wako, ili uwe katika waonyaji." Sababu ya kusimamisha hoja dhidi yao ni kwamba aliyeiteremsha ni ujuzi wake wa kila kitu, hivyo haiwezekani na haiwezekani kwa kiumbe kusema na kusema Qur-ani hii imeegemezwa juu yake, na kusema: inatoka kwa Mwenyezi Mungu, lakini haitoki kwake, na anaona inajuzu damu na mali za wale wanaompinga, na anadai kwamba Mwenyezi Mungu alimwambia hivyo. Mwenyezi Mungu anajua kila kitu, hata hivyo; anamuunga mkono na kumpa ushindi juu ya maadui zake na kumpa uwezo wa kuwatawala wao na nchi zao. Haiwezekani kwa yeyote kuikanusha Qur-ani hii, isipokuwa baada ya kukanusha elimu ya Mwenyezi Mungu, na hakuna kundi lolote la wanadamu linalosema haya, isipokuwa wanafalsafa wa kisekula. Na pia: kutajwa kwa elimu yake kwa ujumla kunawatahadharisha na kuwahimiza kuitafakari Qur-ani. Na lau wangeitafakari; wangeona ndani yake elimu na hukumu zake ambazo zinaashiria kwa uthabiti kwamba, yeye ni kutoka katika ulimwengu wa ghaibu na wanaoshuhudiwa. Na kwa kukanusha kwao tauhidi na ujumbe; Baadhi ya wema wa Mwenyezi Mungu kwao ni kwamba hakuwatelekeza na kuwadhulumu, bali aliwaita watubu na warejee kwake, na akawaahidi maghfirah na rehema wakitubu na kurejea. Kwa hivyokasema: "Hakika Yeye ni Mwenye kusamehe;" yaani, ufafanuzi wake ni msamaha kwa wale waliofanya uhalifu na dhambi, ikiwa watafanya sababu za kusamehewa, ambazo ni kuziacha dhambi zao na kutubia kwazo. "Mwenye kuwarehemu" wao; ambapo hakuwahimizia adhabu, na wakafanya inavyotakiwa, na pale alipokubali toba yao baada ya madhambi yao, na pale alipoyafuta maovu yao yaliyotangulia, na pale alipokubali matendo yao mema, na pale alipowarudisha waliorejea kwake baada ya kutangatanga kwao, na aliyemjia baada ya kugeukia hali ya watu watiifu waliorejea kwake.

7. Na wakasema: Ana nini Mtume huyu? Anakula chakula, na anatembea masokoni! Mbona hakuteremshiwa Malaika akawa mwonyaji pamoja naye? 8. Au akaangushiwa hazina juu yake, au akawa na bustani ale katika hiyo? Wakasema madhalimu: Nyinyi hamumfuati ila mtu aliyerogwa. 9. Tazama jinsi wanavyokupigia mifano. Basi wamepotea, wala hawataiweza Njia. 10. Ametukuka ambaye akitaka atakujalia yaliyo bora kuliko hayo, nayo ni mabustani yapitayo mito kati yao, na atakujaalia majumba ya fahari. 11. Bali wanaikanusha Saa (ya Kiyama). Na Sisi tumemuandalia Moto mkali kabisa huyo mwenye kuikanusha Saa. 12. Ule Moto ukiwaona tangu mahali mbali, wao watasikia hasira yake na mngurumo wake. 13. Na watakapotupwa humo mahali penye dhiki, hali wamefungwa, wataomba wafe. 14. Msiombe kufa mara moja tu, bali mfe mara nyingi!

# {7} Haya ni katika maneno ya waliomkadhibisha Mtume, ambayo kwayo walitia dosari katika ujumbe wake. Nayo ni kwamba walipinga kuwa kwa nini hakuwa malaika au mfalme au hata asaidiwe tu na malaika. Kwa hivyo wakasema, "Ana ni Mtume huyu;" yaani, ana nini huyu mwenye kudai ujumbe huo kuwa ni kejeli na kejeli kwa upande wao, "anakula chakula!" Hii ni tabia ya wanadamu. Je, hawezi kuwa malaika asiyekula chakula na hahitaji mahitaji ya wanadamu,. "Na anatembea masokoni," kwa kununua na kuuza, na hii, kwa madai yao, haifai kwa mtu ambaye ni mjumbe. Ingawa Mwenyezi Mungu alisema; "Na hatukuwatuma kabla yako Mitume wowote ila kwa hakika na yakini walikuwa wakila chakula, na wakenda masokoni." "Mbona hakuteremshiwa Malaika;" Yaani: Je, ateremshwe Malaika pamoja naye kumsaidia na kumsaidia? "Akawa mwonyaji pamoja naye." Wanadai kwamba hatoshi kwa ujumbe, wala hana uwezo wa kuutekeleza.

# {8} "Au akaangushiwa hazina juu yake." Yaani, pesa iliyokusanywa bila juhudi, "au akawa na bustani ale katika hiyo." Hivyo, hatalazimika kutembea tena sokoni kutafuta riziki. "Wakasema madhalimu," kwa maneno mengine, dhuluma yao, hakuna tuhuma kwa upande wao: "Nyinyi hamumfuati ila mtu aliyerogwa." Walijua akili yake kamilifu, usemi wake mzuri, na usalama wake kutokana na mashambulizi yote.

# {9} Na kwa vile kauli hizi kutoka kwao zilikuwa za ajabu sana; Mwenyezi Mungu alisema: "Tazama jinsi wanavyokupigia mifano:" Na haya ni: je, alikuwa ni Malaika na zikaondolewa sifa za wanadamu, au kulikuwa na Malaika pamoja naye kwa sababu hakuwa na uwezo wa kuyafanya aliyoyasema, au alifunuliwa hazina, au alitengenezewa bustani ingemwokoa asitembee sokoni, au alirogwa? "Basi wamepotea, wala hawataweza kuipata Njia:" Wakasema: Maneno yenye kupingana ambayo yote ni ujinga, upotofu na upumbavu. Haitoi mwongozo hata kidogo, na hata dhana ndogo inatia doa ujumbe kwa kuyatazama tu na kuyawazia, mwenye akili ana yakini na ubatilifu wao na inatosha kwake kuwakataa. Ndiyo maana Mwenyezi Mungu Mtukufu akatuamrisha kuitazama, kuitafakari, na kuzingatia: Je, ni lazima kuacha kumthibitishia Mtume ujumbe na ukweli?

# {10} Na kwa ajili hiyo alikuambia kuwa yeye anaweza kukupa mema mengi katika dunia hii. Hivyo akasema, "Ametukuka ambaye akitaka atakujaalia yaliyo bora kuliko hayo;" yaani, bora kuliko walivyosema. Kisha akaifafanua kwa kusema: nayo ni "mabustani yapitayo mito kati yao, na atakujaalia majumba ya fahari," yaliyo juu na yaliyo na mapambo. Uwezo wake na mapenzi yake hayapungukiwi na hayo, lakini wakati ulimwengu ulipokuwa mbali sana na kudharauliwa kwake, Mwenyezi Mungu; aliwapa kutoka humo mawalii wake na mitume kile ambacho hekima yake ilihitaji kutoka kwayo, na kwa maadui zao kupendekeza kwamba wasingepata riziki nyingi kutoka humo ni dhuluma na jasiri.

# {11} Na kwa vile maneno hayo waliyoyasema yalijulikana kuwa ya kifisadi; Mwenyezi Mungu Mtukufu alituambia kwamba, haikutoka kwao kwa kutafuta haki au kufuata dalili, bali ilitoka kwao kwa inda, dhuluma, na kukanusha haki, wakasema yaliyomo nyoyoni mwao juu ya hilo. Na kwa sababu hii, alisema: "Bali wanaikanusha Saa (ya Kiyama)." Na mwongo, mkaidi asiye na nia ya kufuata haki hana njia ya kumuongoza na wala hana hila ya kubishana naye, ana hila moja tu ambayo ni kumteremshia adhabu. Ndiyo maana alisema: "Na Sisi tumemuandalia Moto mkali kabisa huyo mwenye kuikanusha Saa." Yaani, Moto mkubwa ambao mwako wake umekuwa mkali na umewakasirikia watu wake na mngurumo wake umekuwa mkali.

# {12} "Ule Moto ukiwaona tangu mahali mbali;" yaani, kabla ya kufika kwao na kufika kwake huko; "wao watasikia hasira" yake "na mngurumo wake." Nyoyo zao huwa na wasiwasi, nyoyo zao zinapasuka, na mmoja wao anakaribia kufa kwa hofu na woga, imewakasirikia kwa sababu ya ghadhabu ya Muumba wake, na mwali wake umeongezeka kutokana na kuongezeka kwa ukafiri wao na uovu wao.

# {13} "Na watakapotupwa humo mahali dhiki, hali wamefungwa." Yaani, wakati wa mateso yao wakiwa katikati yake, mkusanyiko mahali, kati ya ufinyu wa mahali hapo na msongamano wa watu na kufungwa kwao kwa minyororo na pingu. Wakifika mahali hapo, watafungwa na kufungwa katika gereza baya zaidi; "wataomba wafe." Walijiita kudhulumiwa, kufedheheshwa, na kufedheheshwa, na wakajua kuwa wao ni madhalimu na wapotovu, na Muumba amewatendea uadilifu, kama alivyowatuma kwenye kituo hiki kutokana na matendo yao.

# {14} Na hiyo dua na kutafuta msaada haina faida kwao, wala haiondoi adhabu ya Mwenyezi Mungu. Bali wanaambiwa, "Msiombe kufa mara moja tu, bali mfe mara nyingi!" Yaani, kama ulichosema kingeongezeka mara nyingi; kilichokufaidi hakikuwa chochote ila wasiwasi, simanzi na huzuni.

Alipoeleza malipo ya madhalimu, ilifailia kutaja malipo ya wachamungu. Kwa hivyo akasema:

15. Sema: Je, haya ni bora au Pepo ya milele, ambayo wameahidiwa wachamungu, iwe kwao malipo na marejeo? 16. Watayapata humo wayatakayo daima dawamu. Hii ni ahadi juu ya Mola wako Mlezi, inayoombwa.

# {15} Yaani, waambie, ukielezea upumbavu wa maoni yao na uchaguzi wao wa madhara juu ya manufaa: "Je, haya," ambayo nimewaeleza ya mateso," ni bora au Pepo ya milele, ambayo wameahidiwa wachamungu;" ambayo iliongeza hofu ya Mwenyezi Mungu. Kwa hivyo, mwenye kufanya uchamungu; Mwenyezi Mungu alikuwa amemuahidi, "iwe kwao malipo," juu ya uchaji Mungu wao, "na marejeo." Makazi ambayo wanarudi, wanakaa, na wanaishi milele.

# {16} "Watayapata humo wayatakayo;" Yaani: wanaitafuta na matamanio yao na matamanio yao yameshikamana nayo. Kuanzia migahawa, vinywaji vitamu, nguo za kifahari, wanawake warembo, majumba ya kifahari, bustani, na bustani zilizopangwa (1), na matunda yanayowafurahisha watazamaji na walaji kutokana na uzuri wao na aina mbalimbali na aina nyingi, na mito inayotiririka ndani yake mabustani na bustani za Peponi popote wapendapo, huzimiminia maji na kuzifanya zipasuke kwenye mito ya maji yaliyotuama, na mito ya maziwa ambayo ladha yake haibadiliki, na mito ya mvinyo inayowafurahisha wanywao. Na mito ya asali iliyosafishwa, harufu ya kupendeza, makao ya kupendeza, na sauti nzuri ambazo huondoa utamu wao kutoka kwa mioyo. Na ndugu wanaotembelea, na kufurahia kukutana na wapendwa, na juu ya yote hayo ni starehe ya kuutazama uso wa rehema wa Mola Mlezi mwenye kurehemu. Kuyasikia maneno yake, kuufurahia ukaribu wake, kufurahishwa na kibali Chake, na kuwa salama kutokana na ghadhabu yake, na kuendelea, kuzidi, na kuongezeka kwa furaha hii. "Kulikua" kuiingia na kuifikia, "ahadi hii itokayo kwa Mola wako Mlezi kunahisabiwa" waja wake wachamungu huiuliza kwa maneno yao wenyewe na kwa lugha ya makala yao. Waja wake wema wanamuomba kwa lugha ya hali zao na lugha ya maneno yao. Je, ni nyumba ipi kati ya hizi mbili zilizotajwa iliyo bora na inayostahiki zaidi kujitolea? Ni yupi kati ya watenda kazi, wafanya kazi wa nyumba ya taabu au wafanya kazi wa nyumba ya furaha, wanaostahiki zaidi wema, akili, na fahari, enyi watu wenye akili? Ukweli umedhihirika na njia imemulikwa, hivyo hakuna kisingizio kilichobaki kwa mzembe kupuuza ushahidi. Tunakuomba, ewe uliyeandikia watu maafa na furaha kwa watu, utujaalie tuwe miongoni mwa wale uliowaandikia wema na zaidi, tunakuomba msaada wako ewe Mola kutokana na hali ya wanyonge na tunakuomba kuepushwa nayo.

17. Na siku atakapowakusanya wao na hao wanaowaabudu, na akasema: Je, ni nyinyi mliowapoteza waja wangu hawa, au wao wenyewe walipotea njia? 18. Watasema: Subhanaka! (Umetakasika na upungufu!) Haikutupasia sisi kuchukulia walinzi badala yako, lakini Wewe uliwastarehesha wao na baba zao hata wakasahau kukumbuka, na wakawa watu walioangamia. 19. Basi waliwakanusheni kwa mliyoyasema. Kwa hivyo hamwezi kujiondolea wala kujisaidia. Na atakayedhulumu miongoni mwenu tutamwonjesha adhabu kubwa. 20. Na hatukuwatuma kabla yako Mitume wowote ila kwa hakika na yakini walikuwa wakila chakula, na wakienda masokoni. Na tumewajaalia baadhi yenu wawe ni majaribio kwa wengine. Je, mtasubiri? Na Mola wako Mlezi ni Mwenye kuona.

# Mwenyezi Mungu Mtukufu anatueleza kuhusu hali ya washirikina na washirika wao Siku ya Kiyama, kujiepusha nao, na ubatili wa juhudi zao. Kwa hivyo akasema: "Na siku atakapowakusanya wao;" yaani, makafiri na washirikina, "Je, ni nyinyi mliowapoteza waja wangu hawa, au wao wenyewe walipotea njia?" Je, uliwaamuru wakuabudu na kuifanya kuwa ya kuvutia kwao, au walifanya hivyo kwa kupenda kwao wenyewe?

# "Watasema: Subhanak:"Wakamkomboa Mwenyezi Mungu na ushirikina wa washirikina, na wakajiondolea hayo, "Haikutupasia sisi;" Yaani: Haitufai, wala haitufai sisi kuwachukua walinzi wasiokuwa nyinyi, ambao tunaweza kuwaunga mkono, kuwaabudu, na kuwaomba; Ikiwa sisi ni wenye kuhitaji na kukosa katika kukuabudu Wewe na kukataa ibada ya wengine; Basi vipi unamuamuru mtu yeyote atuabudu?! Hili haliwezekani. Au: Umetakasika tuchukue hatua "kuchukulia walinzi badala yako:" Haya ni kama maneno ya Kristo Yesu mwana wa Mariamu, amani iwe juu yake: "Na pale Mwenyezi Mungu atakapo sema: Ewe Isa bin Maryamu! Ati wewe uliwaambia watu: Nifanyeni mimi na mama yangu kuwa ni miungu badala ya Mwenyezi Mungu? (Na Isa) atasema: Subhanaka, Wewe umetakasika! Hainifalii mimi kusema ambayo si haki yangu. Ikiwa nilisema basi bila ya shaka umekwisha yajua. Wewe unayajua yaliyo ndani ya nafsi yangu, lakini mimi siyajui yaliyo katika nafsi yako. Hakika Wewe ndiye Mjuzi mkubwa wa yaliyo fichikana." Sikuwaambia lolote ila uliyo niamrisha, nayo ni: Muabuduni Mwenyezi Mungu, Mola wangu Mlezi na Mola wenu Mlezi. mpaka mwisho wa aya, Mwenyezi Mungu akasema, "Na siku atakayo wakusanya wote, kisha atawaambia Malaika: Je! Hawa walikuwa wakikuabuduni?" "Waseme: Subhanak, Umetakasika. Wewe ndiye kipenzi chetu si hao. Bali wao walikuwa wakiwaabudu majini; wengi wao wakiwaamini hao." "Watu watakapokusanywa watakuwa maadui zao, na wataikataa ibada yao." Walipojitangaza kuwa wako huru kuabudu asiyekuwa Mwenyezi Mungu, au wakawapoteza; Wakataja sababu ya upotevu wa washirikina, wakasema: "Lakini wewe uliwastarehesha wao na baba zao," katika anasa za dunia, matamanio yake, na matakwa yake ya kisaikolojia, "hata wakasahau kukumbuka" kujishughulisha na anasa za dunia na kujiingiza katika matamanio yake. Walihifadhi maisha yao ya kidunia na wakapoteza dini yao, "na wakawa watu walio angamia." Yaani, wana taabu, hawana kheri ndani yao, na wala hawafai kwa wema wowote, wanafaa kwa maangamizo na maangamizo tu, basi wakataja yale yanayowazuia kufuata muongozo ambao ni starehe katika dunia hii ambayo yanawaepusha na uwongofu, na upungufu wa uwongofu, ambao hakuna kheri ndani yao. Ikiwa watapuuza hitaji hilo na kuna kizuizi; hutamani ubaya au uharibifu isipokuwa uupate kwao.

# {19} Walipowakana, Mwenyezi Mungu alisema, akiwakemea na kuwakemea wenye ukaidi. "Basi walikukanusheni kwa mliyoyasema." Walikuamrisheni kuwaabudu na wakaridhia vitendo vyenu, na hao ni waombezi wenu kwa Mola wenu Mlezi. Wakakukufuru katika madai hayo, na wakawa miongoni mwa maadui zako wakubwa, basi adhabu yako ilikuwa juu yake. "Kwa hivyo hamwezi kujiondolea," kuteswa kwa niaba yako kwa matendo yako au kwa fidia au vinginevyo; "wala kujisaidia" kwa sababu ya kutoweza kwako na kukosa msaidizi. Hii ni sheria ya waigaji wapotovu, wajinga, kama umeona, kanuni mbaya na hatima mbaya zaidi. Ama wale wenye inda miongoni mwao walioijua haki na wakaiacha; na akasema juu ya haki yake: "Na atakayedhulumu miongoni mwenu," kwa kuacha ukweli bila haki na kwa ukaidi; "tutamwonjesha adhabu kubwa." Hatima yake haiwezi kukadiriwa, na jambo lake haliwezi kufikiwa.

# {20} Kisha Mwenyezi Mungu Mtukufu akasema kwa kujibu maneno ya waliokanusha: "Ana nini Mtume huyu? Anakula chakula, na anatembea masokoni." "Na hatukuwatuma kabla yako Mitume wowote ila kwa hakika na yakini walikuwa wakila chakula, na wakenda masokoni." Hatukuwafanya mwili usiokula chakula, wala hatukuwafanya Malaika. Nyinyi mna mfano kwao, na kuhusu mali na umasikini; Ni jaribu na hekima kutoka kwa Mwenyezi Mungu; kama alivyosema: "Na tumewajaalia baadhi yenu wawe ni majaribio kwa wengine." Mtume ni mtihani kwa wale anaotumwa kwao, na ni mtihani kwa mtiifu na muasi. Na Mitume tuliwafanyia mtihani kwa kuwalingania watu, na utajiri ni mtihani kwa masikini, na umasikini ni mtihani kwa tajiri. Na vivyo hivyo aina nyingine za uumbaji katika makazi haya, makazi ya fitna, mitihani na majaribu. Na makusudio ya mtihani huo ni, "je, mtasubiri," kwa kunafanya wadhifa wenu unaostahili, na Bwana wako anakupa thawabu, au huna subira na hivyo unastahili kuadhibiwa? "Na Mola wako Mlezi ni Mwenye kuona." Anazijua hali zenu, na huwateua wale anaowajua wanaofaa kwa ujumbe wake, na anawawekea fadhila zake. Na anayajua matendo yenu na atawalipa kwayo, ikiwa ni nzuri, basi ni nzuri, na ikiwa ni shari, basi ni shari.

21. Na walisema wale wasiotarajia kukutana nasi, "Mbona sisi hatukuteremshiwa Malaika au tumwone nasi Mola wetu Mlezi?" Hakika, hawa wamejiona bora nafsi zao; na wamepanda kichwa, vikubwa mno! 22. Siku watakapowaona Malaika, hakutakuwa na furaha yoyote siku hiyo kwa wahalifu. Na watasema, " Mwenyezi Mungu apishe mbali!" Na tutayajia yale waliyoyatenda katika vitendo vyao, na tuvifanye kuwa mavumbi yaliyotawanyika. 23. Na tutayaendea yale waliyoyatenda katika matendo na tuyafanye kama mavumbi yaliyotawanywa.

# {21} Yaani, walisema wale waliokadhibisha Mtume, waliokadhibisha ahadi nzuri na ahadi ya adhabu ya Mwenyezi Mungu, ambao mioyoni mwao hakuna hofu ya ahadi ya adhabu hiyo wala matumaini ya kukutana na Muumba: "Mbona sisi hatukuteremshiwa Malaika au tumwone nasi Mola wetu Mlezi?" Yaani, kwa nini Malaika hawangeshuka ili wakushuhudilie wewe huo ujumbe wako na wakuunge mkono juu yake, au washuke tu kama mitume kivyao, au tumwone Mola wetu Mlezi, ili atusemeshe akisema, "Huyu ni Mtume wangu. Basi mfuateni yeye!" Na huku ni kumpinga Mtume kwa kile kisichofaa hata kuwa pingamizi, lakini ni kwa sababu ya kutakabari, kiburi, na kuvuka mipaka. "Hakika, hawa wamejiona bora nafsi zao," kwa maana walipendekeza pendekezo hili na kuthubutu kwa ujasiri huu. Basi nyinyi ni nani enyi mafukara, maskini hadi mkaomba kumwona Mwenyezi Mungu na mkadai kwamba, kuukubali ujumbe wake kunategemea tu juu ya kuthibiti hilo? Na ni kiburi gani kikubwa zaidi kuliko hiki? "Na wamepanda kichwa, vikubwa mno!" Yaani, wamekuwa wagumu na kukakamia kuikataa haki ugumu mkubwa mno, kwa hivyo mioyo yao ni migumu zaidi kuliko mawe na ni imara zaidi kuliko chuma, hailainiki kwa sababu ya ukweli wala haiwasikilizi washauri. Na ndiyo maana hawakuingiwa mawaidha wala ukumbusho, wala hawakufuata haki wakati mwonyaji alipowajia, bali walikabiliana na mkweli zaidi wa viumbe wote na ishara za Mwenyezi Mungu zilizo wazi, kwa kuzipa mgongo na kuzikadhibisha [na kuzipinga]. Basi ni kupanda kichwa kupi kukubwa kuliko huku? Na ndiyo maana, matendo yao yalibatilika, na kupotelea mbali, na wakahasirika hasara kubwa mno, [na wakanyimwa kunyimwa kukubwa zaidi].

# {22} "Siku watakapowaona Malaika" [ambao wao wenyewe waalipendekeza kwamba washuke], " hakutakuwa na furaha yoyote siku hiyo kwa wahalifu." Na hili ni kwa sababu hawatawaona kama wataendelea na uhalifu wao na ukaidi isipokuwa kwa ajili ya kuwaadhibu na kushukiwa na hali ngumu. Na ya kwanza ya hayo ni wakati wa kufa kwao wakati Malaika watakapowashukia. Mwenyezi Mungu Mtukufu alisema, "Na lau ungeliwaona madhalimu wakati wanapokuwa katika mahangaiko ya mauti, na Malaika wamewanyooshea mikono wakiwambia: Zitoeni roho zenu! Leo mtalipwa adhabu ya fedheha kwa sababu ya yale mliyokuwa mkiyasema juu ya Mwenyezi Mungu yasiyo ya haki, na mlivyokuwa mkizifanyia kiburi Ishara zake." Kisha katika kaburi ambapo watajiwa na Munkar na Nakir, wakawauliza juu ya Mola wao Mlezi, Nabii wao, na Dini yao, lakini hawatajibu jibu la kuwaokoa, kwa hivyo watafikwa na adhabu kali na kuondokewa na rehema. Kisha Siku ya Qiyama, ambapo Malaika watawaswaga kwenda Motoni, na kisha watakabidhiwa kwa walinzi wa Jahannamu, ambao watasimamia na kutekeleza adhabu juu yao. Basi haya waliyopendekeza, na haya waliyoomba, ikiwa wataendelea na uhalifu wao, basi hakuna budi watawaona na kukutana nao, na hapo watatafuta kujilinda kutokana na Malaika na kukimbia, lakini hawatakuwa na popote pa kukimbilia. "Watasema, Mwenyezi Mungu apishe mbali!" (Na kauli yake Mwenyezi Mungu) "Enyi makundi ya majini na watu! Mkiweza kupenya kutoka nje ya mbingu na ardhi, basi penyeni! Hamtapenya isipokuwa kwa kupewa mamlaka (na Mwenyezi Mungu)."

# {23} "Na tutayaendea yale waliyoyatenda katika matendo." Yaani matendo yao waliyotarajia kuwa ya heri na wakawa wameyafanya kuwa ibada; "tuyafanye kama mavumbi yaliyotawanywa." Yaani, yatakuwa batili na kupotelea mbali. Yatakuwa hasara kwao na watanyimwa malipo yake kisha waadhibiwe juu yake. Na hayo ni kwa sababu hawakuamini na kwamba yalifanywa na hawa wanaomkadhibisha Mwenyezi Mungu na Mitume wake. Kwa maana, matendo ambayo Mwenyezi Mungu anayakubali, ni yale yaliyotoka kwa Muumini anayemkusudia Mwenyezi Mungu peke yake, mwenye kusadiki Mitume, mwenye kuwafuata katika hayo.

24. Wenza wa Pepo siku hiyo watakuwa katika makazi bora na mahali penye starehe nzuri.

# {24} Yaani, katika siku hiyo kubwa, "Wenza wa Pepo" ambao walimuamini Mwenyezi Mungu na wakatenda mema na wakamcha Mola wao Mlezi "watakuwa katika makazi bora," kuliko wenza wa Moto; "na mahali penye starehe nzuri." Yaani, maskani yao Peponi na mapumziko yao, ndiyo maskani yenye manufaa na mapumziko kamili, kwa sababu hayo yanajumuisha neema kamili ambayo haina dosari yoyote. Tofauti na wenza wa Moto. Jahannamu, maskani yao ndiyo mahali na maskani pabaya zaidi. Na hii ni mbinu ya kutumia vitendo vya kuonyesha ubora ingawa hakuna ubora huo kwa yule asiyekuwa nao. Kwa sababu hakuna heri yoyote katika mahali na maskani ya wenza wa Moto. Kama anavyosema, "Je, Mwenyezi Mungu ndiye bora, au wale wanaowashirikisha naye?"

25. Na siku zitakapopasuka mbingu zifunguke kwa mawingu, na wateremshwe Malaika kwa wingi. 26. Ufalme wa haki siku hiyo utakuwa wa Arrahman (Mwingi wa rehema), na itakuwa siku ngumu kwa makafiri. 27. Na siku ambayo mwenye kudhulumu atajiuma mikono yake, na huku anasema: Laiti ningelishika njia pamoja na Mtume! 28. Ewe Ole wangu! Laiti nisingelimfanya fulani kuwa rafiki mwandani! 29. Hakika alinipoteza, nikaacha Ukumbusho, baada ya kwishanijia, na kweli Shetani ni haini mkubwa kwa mwanadamu.

# {25-26} Yeye Mtukufu anajulisha juu ya ukuu wa Siku ya Qiyama na magumu, na shida na mambo yatakayoisumbua mioyo ndani yake. Akasema, "Na siku zitakapopasuka mbingu zifunguke kwa mawingu," na wingu hilo ndilo atakaloteremka Mwenyezi Mungu ndani yake. Atashuka kutoka mbinguni, kwa hivyo zivunike mbingu kwa sababu ya hilo, na zipasuke, na washuke [Malaika] wa kila mbingu, kisha wasimame safu kwa safu. Ima safu moja yenye kuwazunguka viumbe vyote, au Malaika wa kila mbingu watakuwa katika safu, kisha wa mbingu inayofuata katika safu, vivyo hivyo. Na makusudio ni kwamba Malaika pamoja na wingi wao na nguvu zao watashuka wawazunguke viumbe, nao wataidhalilikia amri ya Mola wao Mlezi, na hakuna hata mmoja wao atakayezungumza isipokuwa kwa idhini ya Mwenyezi Mungu. Basi unafikiriaje juu ya mwanadamu dhaifu, haswa yule aliyesimama kidete dhidi ya Mmiliki wake kwa madhambi makuu, na akafanya anayochukia, kisha akamjia na dhambi na makosa ambayo hakuyatubia. Kisha Mfalme, Muumba vyote atahukumu kwa hukumu ambayo haina ukandamizaji wowote wala dhuluma hata uzito wa chembe. Na ndiyo maana, akasema, "Na itakuwa siku ngumu kwa makafiri," kwa sababu ya ugumu wake mkubwa, na mambo yake kumuwia magumu. Tofauti na Muumini, mambo yake tayamuwia mepesi na rahisi kuyabeba. "Siku tutakayowakusanya wachamungu kuwapeleka kwa Arrahmani (Mwingi wa rehema) kuwa ni wageni wake." "Na tukawaswaga wahalifu kwenda katika Jahannamu hali ya kuwa wana kiu." Na kauli yake, "Ufalme wa haki siku hiyo" ya Qiyama "utakuwa wa Arrahman (Mwingi wa rehema)." Yaani, hakuna hata mmoja wa viumbe atakayebakia na ufalme au hata mfano wa ufalme kama walivyokuwa katika dunia. Bali wafalme na raia watakuwa sawa, watu huru na watumwa, wakuu na wengineo. Na katika yale yanayoufanya moyo kupumzika, na nafsi kutulia, na kifua kupanuka ni kwamba aliufungamanisha ufalme wa Siku ya Qiyama na jina lake Mwingi wa rehema, ambaye rehema yake ilikienea kila kitu, na kukijumuisha kila kilicho hai, na kuvijaa viumbe, na akaijumuisha dunia na Akhera kwa hiyo. Na kwayo kikamilika kila kilicho kipungufu, na kwayo ukaondoa kila upungufu, na majina yanayoiashiria yalishinda yale yenye kuashiria ghadhabu yake, na rehema yake ilitangulia ghadhabu yake na kuishinda. Na akamuumba mwanadamu huyu dhaifu na kumpa heshima na kumtukuza ili amtimizie neema yake na kumfunika kwa rehema yake. Nao watakuwa wamehudhuria katika mahali penye udhalilifu, unyenyekevu, na kutokuwa na kiburi mbele yake. Wakawa wanangojea kile atakachohukumu kuhusiana nao na kile atakachowafanyia. Naye ni mwenye kuwarehemu zaidi hata kuliko wao wenyewe na wazazi wao. Basi unafikiri ataamilianaje nao. Na wala haangamii mbele ya Mwenyezi Mungu isipokuwa mwenye kuangamia. Na wala hatoki katika rehema yake isipokuwa yule ambaye yu mashakani mno, aliyestahiki neno la adhabu.

# {27} "Na siku ambayo mwenye kudhulumu atajiuma" kwa sababu ya ushirikina wake, ukafiri wake na kuwakadhibisha kwake Mitume "mikono yake," kwa huzuni na majuto. "Na huku anasema: Laiti ningelishika njia pamoja na Mtume!" Yaani, kwa kumwamini, kumsadiki, na kumfuata.

# {28} "Ewe Ole wangu! Laiti nisingelimfanya fulani," ambaye ni Shetani wa kibinadamu au wa kijini "kuwa rafiki mwandani!" Yaani, nilimfanyia uadui anayenishauri zaidi ya watu wote, na aliye mwema kwangu zaidi yao, na aliye mpole kwangu zaidi yao, na nikamfanya kuwa kipenzi changu yule ambaye ndiye adui wangu mkubwa zaidi, ambaye hauninufaishi upendo wangu kwake isipokuwa taabu, hasara, hizaya na maangamio.

# {29} "Hakika alinipoteza, nikaacha ukumbusho, baada ya kwisha nijia;" ambapo alimpambia yale anayoyafanya ya upotofu kwa kumhadaa na kumshawishi. "Na kweli Shetani ni haini mkubwa kwa mwanadamu." Yeye humpambia batili na kumfanya kuona kwamba haki ni mbaya, na anamuahidi matarajio, kisha akamwacha na kumkana. Kama alivyowaambia wafuasi wake wote wakati jambo lilipoamuliwa, na Mwenyezi Mungu akamaliza kuwafanyia hesabu viumbe. "Na Shetani atasema itakapokatwa hukumu: Hakika Mwenyezi Mungu aliwaahidi ahadi ya haki. Nami nakawaahidi; lakini sikuwatimizia. Na sikuwa na mamlaka yoyote juu yenu, isipokuwa tu kwamba niliwaita, nanyi mkaniitikia. Basi msinilaumu mimi, bali jilaumuni wenyewe. Mimi siwezi kuwa mtetezi wenu, wala nyinyi hamuwezi kuwa watetezi wangu. Hakika mimi nilikataa tangu zamani kunishirikisha kwenu na Mwenyezi Mungu..." hadi mwisho wa Aya. Basi mja na ajiangalilie kama bado inawezekana, na akimbilie kufanya yale yanayowezekana kabla hayajafikia kutowezekana, na amfanye kipenzi yule ambaye katika kumfanya kipenzi kuna furaha yake, na amfanye adui yule ambaye kunamnufaisha kumfanyia uadui na kunamdhuru kufanya urafiki naye. Na Mwenyezi Mungu ndiye mwenye kuwezesha.

30. Na Mtume alikuwa akisema: Ewe Mola wangu Mlezi! Hakika kaumu yangu wameifanya hii Qur-ani kuwa ni kihame. 31. Na vivyo hivyo tumemfanyia kila Nabii adui miongoni mwa wahalifu, na Mola wako Mlezi anatosha kuwa Mwenye kuongoa na Mwenye kunusuru.

# {30} "Na Mtume alikuwa akisema huku akimnadi Mola wake Mlezi na akimlalamikia kuhusu kaumu yake kuyapa mgongo yale aliyokuja nayo na akihuzunika juu ya hilo walilofanya. "Ewe Mola wangu Mlezi! Hakika kaumu yangu," ulionituma kwao ili kuwaongoza na kuwafikishia ujumbe wako, "wameifanya hii Qur-ani kuwa ni kihame." Yaani, waliipa mgongo, wakaihama, na wakaiacha, pamoja na kwamba la lazima juu yao ilikuwa ni waifuate hukumu yake, kuzitekeleza hukumu zake, na kutembelea nyuma yake.

# {31} Naye Mwenyezi Mungu akasema huku akimliwaza Mtume wake na akimjulisha kwamba: Hakika viumbe hawa wana watangulizi waliofanya kama walivyofanya hawa. Na akasema, "Na vivyo hivyo tumemfanyia kila Nabii adui miongoni mwa wahalifu," miongoni mwa wale ambao hawaifailii heri wala hawatakasiki kwayo. Wale wanaowapinga, na kuwakataa, na wanajadiliana nao kwa batili. Na baadhi ya faida za hili ni haki kuwa juu ya batili, na kubainika kwa haki na kuwa wazi kwa uwazi mkubwa, kwa sababu batili kuipinga haki kunaiongezea uwazi, na kuwa kwake ushahidi kamilifu, na ili tuone kile ambacho Mwenyezi Mungu anawafanyia wana haki kama vile kuwatukuza, na kile anachowafanyia wana batili kama vile kuwaadhibu. Kwa hivyo usiwahuzunikie, wala nafsi yako isijihiliki kwa kuwahuzunikia. "Na Mola wako Mlezi anatosha kuwa Mwenye kuongoa;" mwenye kukuongoa ukapata kile unachohitaji na masilahi ya dini yako na dunia yako. "Na Mwenye kunusuru," atakayekunusuru dhidi ya maadui zako, na kukuzuilia na kila la kuchukiza katika mambo ya dini na dunia. Kwa hivyo jitosheleze naye na umtegemee.

32. Na wakasema wale waliokufuru: Kwa nini hakuteremshiwa Qur-ani yote mara moja tu? Hayo ni hivyo ili tuuimarishe kwayo moyo wako, na ndiyo tumeisoma kwa mafungu. 33. Wala hawatakuletea mfano wowote, isipokuwa na Sisi tutakuletea (jawabu) kwa haki, na tafsiri iliyo bora zaidi.

# {32} Haya ni miongoni mwa mapendekezo ya makafiri ambayo nafsi zao zinawapendekezea, wakasema, "Kwa nini hakuteremshiwa Qur-ani yote mara moja tu?" Kama vilivyoteremshwa vitabu vya kabla yake. Na ni kitu gani kilichokatazwa kiko katika kushuka kwake kwa njia hii? Bali kuteremka kwake kwa njia hii ndiyo kamilifu na bora zaidi. Na ndiyo sababu akasema, "Hayo ni hivyo," tuliiteremsha sehemu sehemu "ili tuuimarishe kwayo moyo wako." Kwa sababu, kila kinapomteremkia kitu katika Qur-ani, anazidi kuwa na utulivu na kuwa imara, haswa wakati kuna sababu ya kumtia wasiwasi. Kwa hivyo kuteremka kwa Qur-ani wakati wa kutokea kwake kunakuwa na sehemu kubwa na kuimarisha kwingi kuliko ikiwa ingeteremka kabla ya hayo, kisha akamkumbuka tu wakati sababu zake zinapotokea. "Na ndiyo tumeisoma kwa mafungu." Yaani, tulifanya muhula katika kuiteremsha na kukupeleka hatua hatua. Yote haya yanaonyesha kuwa Mwenyezi Mungu anakijali na kukitunza Kitabu chake cha Qur-ani na Mtume wake Muhammad, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, kwa kuwa alifanya kuteremka kwa Kitabu chake hiki kufanyike kulingana na hali za Mtume na masilahi yake ya kidini.

# {33} Na ndiyo maana akasema, "Wala hawatakuletea mfano wowote" wanaopinga haki kwa huo na kumkusukuma Mtume kwa huo "isipokuwa na Sisi tutakuletea (jawabu) kwa haki, na tafsiri iliyo bora zaidi." Yaani, tunakuteremshia Qur-ani inayokusanya haki katika maana zake, na uwazi na ubainisho kamili katika maneno yake. Kwa hivyo maana zake zote ni haki na ukweli ambao hauchafuliwi na batili yoyote wala itikadi potofu kwa njia yoyote ile. Na maneno yake na mipaka yake ya vitu viko wazi zaidi na vimefasiriwa vizuri zaidi, vikibainisha maana kwa njia kamili. Na katika aya hii, kuna ushahidi kwamba mwenye kuzungumza katika elimu, kama vile msimulizi wa hadithi za Mtume, mwalimu, na mtoa waadhi anapaswa kufuata mfano wa Mola wake Mlezi alivyouendesha hali ya Mtume wake. Basi vile vile mwanazuoni anapaswa kuendesha hivyo mambo ya viumbe. Na kila wakati tukio lenye kusababisha jambo au kila msimu fulani unapofika, anatumia aya za Qur-ani na hadithi za Mtume na mawaidha zinazoafikiana na hayo. Na ndani yake kuna jawabu la kuwapinga wale wanaojisumbua kama vile Al-Jahmiyya wanaoona kwamba maandiko mengi ya Qur-ani yanapasa kufahamika kulingana na maana zake za juu juu na kwamba yana maana tofauti na ile inayoeleweka ya kawaida. Kwa hivyo, kulingana na kauli yao hii, Qur-ani haiwi ndiyo tafsiri bora zaidi kuliko vitabu vinginevyo, na kwamba tafsiri iliyo bora zaidi kulingana na madai ati ni tafsiri yao hiyo ambayo walipotosha mno maana yake!

34. Wale ambao watakusanywa kwa nyuso zao hadi katika Jahannamu, hao watakuwa na mahali pabaya mno, nao ndio wenye kuipotea zaidi njia.

# {34} Mwenyezi Mungu Mtukufu anajulisha kuhusu hali ya washirikina ambao walimkadhibisha Mtume wake na hatima yao mbaya, na kwamba, "watakusanywa kwa nyuso zao," katika mwonekano mbaya zaidi na katika mandhari ya kutisha zaidi. Malaika wa adhabu watawavuta na kuwaburura, "hadi katika Jahannamu" ambayo imejumuisha kila adhabu na mateso. "Hao" walio katika hali hii ndio "watakuwa na mahali pabaya mno" kuliko wale waliomwamini Mwenyezi Mungu na wakawasadiki Mitume wake. "Nao ndio wenye kuipotea zaidi njia." Na hii ni katika mbinu ya kutumia njia ya kuboresha kati ya mambo ambayo ubora huo uko upande mmoja tu. Kwa maana, waumini wana mahali na maskani pazuri zaidi, na tena duniani waliongoka hadi kwenye njia iliyonyooka, na wakaongoKa katika Akhera kufikia bustani za neema.

35. Na hakika tulimpa Musa Kitabu na tukamuweka pamoja naye kakaye, Harun, kuwa msaidizi. 36. Tukawaambia: Nendeni kwa kaumu waliokanusha Ishara zetu. Basi tukawateketeza kabisa. 37. Na kaumu ya Nuhu, walipowakanusha Mitume, tuliwazamisha, na tukawafanya ni Ishara kwa watu. Na tumewaandalia madhalimu adhabu chungu. 38. Na (tuliwaangamiza) kina 'Adi na Thamudi na watu wa Rass na vizazi vingi vilivyokuwa kati yao. 39. Na wote tuliwapigia mifano, na wote tuliwaangamiza kabisa kabisa. 40. Na kwa yakini wao walikwisha ujia mji ulioteremshiwa mvua mbaya. Basi, je, hawakuwa wakiuona? Bali walikuwa hawataraji kufufuliwa.

# {35-40} Mwenyezi Mungu Mtukufu aliviashiria visa hivi, na alikwisha vieleza kwa kina katika aya nyinginezo; ili wale wanaoongeleshwa wajitahadhari dhidi ya kuendelea kumkadhibisha Mtume wao, wakaja fikwa na yale yaliyowafika umma ambao walikuwa karibu nao, na ambao wanajua visa vyao kutoka kwa habari zilizoenea na ambazo ni mashuhuri kuhusiana nao. Na hata tena kuna wale ambao wanaona athari zao kwa macho, kama vile kaumu ya Swalih wa huko Al-Hijr, na mji ambao ulinyeshewa mvua mbaya ya mawe ya udongo wa Motoni. Wakawa wanawapitia wakati wa asubuhi, na usiku katika safari zao. Umma hao sio waovu zaidi yao, na Mitume wao sio bora zaidi kuliko Mtume wa hawa. "Je, makafiri wenu ni bora kuliko hao, au yameandikwa vitabuni kuwa nyinyi hamtiwi makosani?" Lakini kile kilichowazuia hawa kuamini pamoja na kile walichokiona miongoni mwa Ishara mbalimbali ni kwamba hawakuwa wanatarajia kufufufuka au kutawanywa kutoka makaburini mwao. Kwa hivyo hawatumaini kukutana na Mola wao Mlezi, wala hawahofu adhabu yake. Na ndiyo maana wakaendelea na ukaidi wao. Vinginevyo, tayari zilikwisha wajia ishara ambazo haiwezi kubakia pamoja nazo shaka yoyote wala fikira potovu, wala shida wala hata kusitasita.

41. Na wanapokuona, hawakuchukulii isipokuwa ni mzaha tu, na (wanasema): Ati huyu ndiye Mwenyezi Mungu alimtuma kuwa Mtume? 42. Kwa hakika alikuwa karibu zaidi kutupoteza tuiache miungu yetu, lau kuwa hatukushikamana nayo kwa kuvumilia. Bado watakuja jua, watakapoiona adhabu, ni nani aliyepotea zaidi njia. 43. Je, umemwona aliyeyafanya matamanio yake kuwa ndiyo mungu wake? Basi je, wewe utakuwa ni wakili wake? 44. Au wewe unadhani kwamba wengi wao wanasikia au wanaelewa? Hao sio isipokuwa ni kama wanyama tu, bali wao wamepotea zaidi njia.

# {41} Yaani, "Na wanapokuona" ewe Muhammad, hawa wanaokukadhibisha, wanaokaidi ishara za Mwenyezi Mungu, watu wanaotakabari katika ardhi, wanakufanyia stihizai, na kukudharau, na wanasema kwa njia ya dharau na kukuona duni, "Ati huyu ndiye Mwenyezi Mungu alimtuma kuwa Mtume?" Yaani, haifai wala haiendani kamwe kwamba Mwenyezi Mungu amtume mwanamume huyu kama mtume! Na hii ni kwa sababu ya ukubwa wa udhalimu wao na ukaidi wao, na kugeuzwa kwao uhakika wa mambo. Kwa maana, maneno yao haya yanaeleweka kwamba Mtume rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie ni duni zaidi na wa kudharauliwa mno, na kwamba kama ujumbe huu angekuwa amepewa mwingine, basi hilo lingefaa zaidi. "Na walisema: Kwa nini Qur-ani hii haikuteremshwa kwa mwanamume mkubwa kutoka katika miji miwili hii?" Na maneno haya hayawezitoka isipokuwa kwa yule ambaye ni mjinga na watu wote na mpotevu zaidi yao, au yule ambaye ni mkaidi zaidi miongoni mwao. Naye ni mjinga, nia yake ni kuendeleza batili yake kwa kuikashifu haki na yule ambaye alikuja nayo. Vinginevyo, yeyote mwenye kutafakari hali za Muhammad bin Abdullah - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - atamkuta kwamba ndiye mwanamume bora wa walimwengu wote, na mtangulizi wao katika akili, elimu, ufahamu, maadili mazuri, na sifa nzuri mno, usafi, ujasiri, ukarimu, na maadili yote bora. Na kwamba mwenye kumdharau na kumdunisha, basi huyo amekusanya upumbavu, ujinga, upotovu, mkanganyiko, udhalimu, na kuvuka mipaka, ambayo hakuna mtu mwingine amewahi kuyakusanya. Basi na atosheke kwamba yeye ni mjinga na mpotofu katika kumtia dosari Mtume huyu mkuu, mbora, mtukufu, huku nia ya kutia dosari kwao huku ni kumfanyia stihizai, kuikakamia batili yao na kuwadanganya wale wenye udhaifu wa akili.

# {42} Na ndiyo maana wakasema, "Kwa hakika alikuwa karibu zaidi" [mwanamume huyu] "kutupoteza tuiache miungu yetu" kwa kuifanya miungu kuwa ni mungu mmoja, "lau kuwa hatukushikamana nayo kwa kuvumilia," basi angetupoteza. Walidai, - na Mwenyezi Mungu awaangamize, - kwamba upotovu ndio kumpwekesha Mwenyezi Mungu, na kwamba uwongofu ndio hayo wayafanyayo wao ya ushirikina, na ndiyo maana wakausiana kuendelea kuvumilia juu yake. "Na wakaondoka wakubwa wao wakiwaambia: Nendeni zenu na dumuni na miungu yenu kwa uvumilivu," na hapa wakasema, "lau kuwa hatukushikamana nayo kwa kuvumilia." Na uvumilivu unasifiwa katika kila mahali, isipokuwa mahali hapa. Kwa maana huko ni kuvumilia juu ya sababu za hasira, na juu ya kukithirisha kuni za Jahannamu. Na ama waumini, basi wao ni kama Mwenyezi Mungu alivyosema juu yao, "na wakausiana kwa haki, na wakausiana kusubiri." Na pindi walipohukumu hivi kwamba wao ndio waongofu, na kwamba Mtume ni mpotofu, na ikawa imeshafikia kiwango kwamba hakuna cha kuwasaidia kwacho kufikia uwongofu, akawatishia kwa adhabu, na akawajulisha kwamba wao wakati huo, "watakapoiona adhabu" watajua elimu ya uhakika "ni nani aliyepotea zaidi njia." "Na siku ambayo mwenye kudhulumu atajiuma mikono yake, na huku anasema: Laiti ningelishika njia pamoja na Mtume..." hadi mwisho wa Aya hizi.

# {43} Na je yuko yeyote juu ya yule aliyeyafanya matamanio yake kuwa ndiyo muabudiwa (mungu) wake. Akawa kwamba kila anachokitamani, anakifanya? Basi ndiyo sababu akasema, "Je, umemwona aliyeyafanya matamanio yake kuwa ndiyo mungu wake?" Je, hushangazwi na hali yake na kuona upotofu wake, ilhali yeye mwenyewe anajihukumia kwamba yuko katika daraja za juu. "Basi je, wewe utakuwa ni wakili wake?" Yaani, wewe siyo mdhibiti juu yake aliyepewa mamlaka ya kumdhibiti. Lakini wewe ni mwonyaji tu ambaye tayari umeshafanya wajibu wako, na hesabu yake iko kwa Mwenyezi Mungu.

# {44} Kisha Mwenyezi Mungu Mtukufu akaandika kwa sababu ya upotovu wao huu mkubwa kwamba aliwaondoshea akili na masikio, na akawafananisha katika upotofu wao na wanyama hoa ambao hawasikii isipokuwa wito na sauti tu "ni viziwi, mabubu, vipofu, kwa hivyo hawaelewi;" bali hawa ni wapotofu zaidi kuliko wanyama hoa. Kwa maana wanyama hoa mchungaji wao huwaelekeza nao kweli wakaelekea anakotaka, na wanajua njia yenye maangamivu kwao, wakaiepuka. Na wao tena wana mwisho ulio salama zaidi ya hawa. Kwa hivyo ni wazi kwa haya kwamba mwenye kumshutumu Mtume kwamba ni mpotevu, yeye haswa ndiye anayestahili sifa hii, na kwamba kila mnyama hoa ameongoka zaidi kumliko yeye.

45. Je, huoni jinsi Mola wako Mlezi anavyokitandaza kivuli. Na angelitaka, angelikifanya kikatulia tu. Kisha tumelifanya jua kuwa ni kiongozi wake. 46. Kisha tunakivutia kwetu kidogo kidogo.

# {45 - 46} Yaani, hukushuhudia kwa macho yako na ufahamu wako ukamilifu wa uwezo za Mola wako Mlezi na upana wa rehema zake: kwamba aliwatandazia waja kivuli. Na hilo ni kabla ya jua kuchomoza. "Kisha tumelifanya jua kuwa ni kiongozi wake." Kwa sababu, ikiwa jua halingekuwepo, basi kivuli kisingejulikana. Kwa maana, kitu hujulikana kwa kinyume chake. "Kisha tunakivutia kwetu kidogo kidogo;" kwa kuwa, kila jua linapoinuka juu, kivuli kinapungua kidogo kidogo, mpaka kiondoke kabisa. Kwa hivyo, kufuatana kwa kivuli na jua ambako viumbe wanaona kwa macho yao, na yanayotokana na hilo kama vile kuwepo usiku na mchana na kubadilishana kwake, na misimu na kupatikana masilahi mengi kwa sababu yake, hayo yote ni katika ushahidi wenye kuonyesha zaidi uwezo na ukuu wa Mwenyezi Mungu, na ukamilifu wa rehema yake na utunzaji wake kwa waja wake, na kwamba Yeye peke yake ndiye muabudiwa, Msifiwa, Mpendwa, apewaye taadhima, Mwenye utukufu na ukarimu.

47. Naye ndiye aliyewafanyia usiku kuwa ni vazi, na usingizi kuwa mapumziko, na akawafanyia mchana ni kufufuka.

# {47} Yaani, katika rehema zake kwenu na upole wake ni kwamba aliwafanyia usiku kama vazi ambalo linawafunika ili mtulie ndani yake kwa kulala usingizi na harakati zenu ziweze kukatika. Na kama isingekuwa usiku, basi waja hawangetulia, na wangeendelea katika shughuli zao, na hilo lingewadhuru sana. Na kama giza pia lingeendelea, basi maisha yao na masilahi yao yangeharibika. Lakini iliufanya mchana kuwa ni wa kutawanyika ndani yake kwa ajili ya biashara zao, safari zao, na kazi zao, ili masilahi yao yasimame sawasawa.

48. Naye ndiye anayezituma pepo kuwa bishara njema kabla ya rehema yake, na tunayateremsha kutoka mbinguni maji safi. 49. Ili kwa hayo tuihuishe nchi iliyokufa, na tuwanyweshe wanyama na watu wengi tuliowaumba. 50. Na kwa yakini tumeisarifu kati yao wapate kukumbuka. Lakini wengi wa watu wanakataa isipokuwa kukufuru tu.

# {48 - 49} Yaani, Yeye peke yake ndiye aliyewarehemu waja wake na akawapa riziki yake nyingi kwa kutuma pepo zenye bishara njema kabla ya rehema yake, ambayo ni mvua, kwa hivyo mawingu yakapeperushwa kwa hizo na kuunganishwa, na yakawa mapande mapande, kisha yakayapandisha na kuyajaza kwa idhini ya mwenye kuyaamrisha na kuyaendesha, ili waja wafurahie kwa mvua kabla ya kunyesha kwake, na ili wajitayarishe kwa ajili ya kabla kuwajia ghafla mara moja. "Na tunayateremsha kutoka mbinguni maji safi," yenye kusafisha kutokana na hadathi na maovu, na yanasafisha kutokana na udanganyifu na uchafu, na ndani yake kuna baraka miongoni mwa baraka zake. Nayo ni kwamba aliiteremsha ili ahuishe kwayo nchi uliyokufa, kisha ikaota humo aina mbalimbali za mimea na miti ambayo kwayo wanakula watu na wanyama "na tuwanyweshe wanyama na watu wengi tuliowaumba." Kwani je, si kweli kwamba yule aliyetuma pepo hizi zenye bishara njema na akazijalia kufanya matendo yake haya mbalimbali, na akateremsha maji safi kutoka mbinguni yenye baraka na riziki kwa waja na wanyama ndiye anayestahili kuabudiwa peke yake bila ya kushirikishwa na yeyote?

# {50} Na Mwenyezi Mungu Mtukufu alipotaja ishara zinazoonekana waziwazi, na kuzigeuzageuza kwa ajili ya waja ili wamjue Yeye, wamshukuru, na kumtaja, lakini pamoja na hayo, walikataa "wengi wa watu isipokuwa kukufuru tu," kwa sababu ya ubovu wa tabia zao na maumbile yao asili.

51. Na tungelitaka, tungelituma katika kila mji Mwonyaji. 52. Basi usiwatii makafiri. Na pambana nao kwayo kwa Jihadi kubwa.

# {51} Yeye Mtukufu anajulisha juu ya kutekelezeka kwa mapenzi yake, na kwamba kama angetaka, angetuma katika kila mji Mwonyaji, ili awaonye na kuwatahadharisha. Kwa maana mapenzi yake hayawezi kushindwa kufanya hivyo. Lakini ilitaka hekima yake na rehema yake kwako na kwa waja ewe Muhammad, kukutuma wewe kwa wote; wekundu wao na weusi wao, Waarabu wao na wasiokuwa waarabu, wanadamu wao na majini wao.

# {52} "Basi usiwatii makafiri" katika kuacha kitu miongoni mwa yale uliyotumwa nayo. Lakini fanya uwezo wako katika kufikisha yale uliyotumwa nayo. "Na pambana nao kwayo;" yaani, Qur-ani hii; "kwa Jihadi kubwa." Na wala usiendelee katika juhudi zako chochote cha kunusuru haki na kuiangamiza batili isipokuwa kifanye, hata kama utawaona wakikadhibisha na wakiwa na ujasiri ambao utaona, wewe jitahidi uwezo wako na bidii yao, na usikate tamaa juu ya kuongoka kwao, na usiache kuwafikishia ujumbe wa Mwenyezi Mungu kwa sababu ya matamanio yao.

53. Naye ndiye aliyezipeleka bahari mbili, hii ni tamu mno, na hii ni ya chumvi chungu. Na akaweka baina yake kinga na kizuizi kizuiacho.

# {53} Yaani, "Naye" peke yake "ndiye aliyezipeleka bahari mbili" zinazokutana; bahari tamu, ambayo ni mito inayotiririka juu ya uso wa ardhi, na bahari ya chumvi, na akayafanya manufaa ya kila moja yake kuwa masilahi ya waja wake. "Na akaweka baina yake kinga" yenye kuzuia kila moja yake kuchanganyika na nyingine, yakawa yameondoka manufaa yaliyokusudiwa katika kuwepo kwa mbili hizo "na kizuizi kizuiacho."

54. Naye ndiye aliyemuumba mwanaadamu kutokana na maji, akamjaalia kuwa na nasaba na ushemeji. Na Mola wako Mlezi ni Muweza mno.

# {54} Yaani, Mwenyezi Mungu peke yake ambaye hana mshirika yeyote ndiye aliyeumba mwanadamu kutokana na maji dhaifu, kisha akaeneza kutoka kwake dhuria wengi, na akawafanya kuwa nasaba na mashemeji, wakawa mbalimbali na tena wakawa wamekusanywa, na kiini chao wote ni maji hayo dhaifu. Basi hili linaonyesha ukamilifu wa uwezo wake Mwenyezi Mungu, kwa kauli yake, "Na Mola wako Mlezi ni Muweza." Na linaonyesha kwamba kumuabudu Yeye ndiyo haki na kumuabudu mwingine ni batili. Kwa kuali yake:

55. Na wanayaabudu badala ya Mwenyezi Mungu yasiyowafaa wala yasiyowadhuru. Na kafiri daima ni msaidizi wa kumpinga Mola wake Mlezi.

# {55} Yaani, wanaabudu masanamu na wafu ambao hawadhuru wala hawafaidi, na wanawafanya kuwa wenza wa Mmiliki wa kunufaisha na kudhuru, kupeana na kuzuia, pamoja na kwamba la wajibu juu yao ni kwamba wafuate maelekezo ya Mola wao Mlezi, wakiitetea Dini yake. Lakini wao walifanya kinyume cha hilo. "Na kafiri daima ni msaidizi wa kumpinga Mola wake Mlezi." Kwa maana batili ambayo ni vyote viabudiwavyo badala ya Mwenyezi Mungu na wale wawafanyao kuwa wenza wake ni maadui wa Mwenyezi Mungu. Naye kafiri alivisaidia na kuviunga mkono dhidi ya Mola wake Mlezi, na akawa adui wa Mola wake Mlezi, akajitokeza mbele yake kupambana dhidi yake kwa uadui na vita. Huyu ndiye ambaye Mwenyezi Mungu alimuumba, akamruzuku na akamneemesha kwa neema dhahiri na zilizofichika, na tena hawezi toka katika ufalme wake, mamlaka yake na mshiko wake, na Mwenyezi Mungu hakumkatia hisani yake na wema wake, lakini yeye kwa ujinga wake anaendelea na uadui huu na mapambano haya.

56. Nasi hatukukutuma isipokuwa uwe Mbashiri na Mwonyaji. 57. Sema: Sikuwaomba ujira wowote juu yake; isipokuwa atakaye na ashike njia iendayo kwa Mola wake Mlezi. 58. Na mtegemee aliye Hai, ambaye hafi. Na umtakase kwa sifa zake. Naye anatosha kuwa ndiye Mwenye habari zote za dhambi za waja wake. 59. Ambaye aliziumba mbingu na ardhi, na vilivyo ndani yake kwa siku sita. Kisha akainuka juu ya 'Arshi, Arrahman (Mwingi wa rehema)! Uliza habari zake kwa wamjuaye. 60. Na wanapoambiwa: Msujudieni Arrahman (Mwingi wa rehema!) Wao husema: Ni nani Arrahman (Mwingi wa rehema)? Je, tumsujudie unayetuamrisha wewe tu? Na huwazidishia kujitenga mbali.

# {56} Mwenyezi Mungu Mtukufu anajulisha kwamba hakumtuma Mtume wake Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - akajitawalishe juu ya viumbe, wala hakumfanya kuwa malaika, wala hata hana hazina za vitu. Bali alimtuma tu ili awe "Mbashiri" mwenye kumbashiria mwenye kumtii Mwenyezi Mungu thawabu za haraka na za baadaye. "Na Mwonyaji" mwenye kumuonya anayemuasi Mwenyezi Mungu juu ya adhabu ya haraka na ya baadaye. Na hayo yanalazimu kubainisha yenye kusababisha bishara hii, na yenye kusababisha maonyo miongoni mwa maamrisho na makatazo.

# {57} Nawe ewe Muhammad, huwaombi juu ya kuwafikishia Qur-ani na uwongofu malipo yoyote ndiyo likawazuia hilo kukufuata na kusumbuliwa na gharama za hilo. "sIipokuwa atakaye, na ashike njia iendayo kwa Mola wake Mlezi." Yaani, isipokuwa mwenye kutaka, akatoa matumizi katika mambo yenye kumridhisha Mola wake Mlezi na njia yake. Na hata nikiwatia moyo wa kufanya hivyo, mimi siwezi kuwalazimisha juu yake, wala siyo ujira unaonirudia mimi bila ya kuwarudia nyinyi. Bali ni kwa masilahi yenu na kushika kwenu njia inayofikisha kwa Mola wenu Mlezi.

# {58} Kisha akamwamuru kwamba amtegemee Yeye na atafute msaada kutoka kwake, kwa hivyo akasema, "Na mtegemee aliye hai" ambaye ana uhai kamili wote, "ambaye hafi. Na umtakase kwa sifa zake." Yaani, muabudu na umtegemee katika mambo yanayohusiana na wewe na yanayohusiana na viumbe. "Naye anatosha kuwa ndiye Mwenye habari zote za dhambi za waja wake;" anazijua na atawalipa juu yake. Nawe si juu yako kuwaongoza, na wala si juu yako kuyahifadhi matendo yao, lakini hayo yote yako mikononi mwa Mwenyezi Mungu.

# {59} "Ambaye aliziumba mbingu na ardhi, na vilivyo ndani yake kwa siku sita. Kisha akainuka juu ya 'Arshi" baada ya hapo. Nayo ni dari ya viumbe, ya juu zaidi, pana zaidi na nzuri zaidi, "Arrahmani (Mwingi enye rehema)" aliinuka juu ya kiti chake cha enzi, ambaye alizienea mbingu zote na ardhi kwa jina lake, Mwingi wa rehema, ambaye rehema zake zilienea kila kitu. Kwa hivyo aliinua juu ya kiumbe kipana zaidi kwa sifa pana zaidi, kwa hivyo akathibitisha kwa aya hii kuumba kwake viumbe, kujua kwake mambo yao ya dhahiri na ya ndani, na kuinuka kwake juu ya kiti cha enzi na kutochanganyika kwake nao. "Uliza habari zake kwa wamjuaye." Na alijimaanisha Yeye mwenyewe Mtukufu kwa hilo. Kwa maana Yeye ndiye anayejua sifa zake, ukuu wake na utukufu wake, na tayari alikwisha wajulisha hayo, na akawabainishia ukuu wake kile [mtakachofurahia] kwacho kumjua. Basi wakamjua waliomjua, na wakaunyenyekea utukufu wake, na wakatakabari makafiri kumuabudu, na wakajiinua juu ya kufanya hivyo.

# {60} Na ndiyo maana akasema, "Na wanapoambiwa: Msujudieni Arrahman (Mwingi wa rehema!)" Yaani Yeye peke yake, aliyewaneemesha kwa neema zote, na akawazuilia adhabu zote. "Wao husema" kwa kukataa na kukufuru, "Ni nani Arrahman (Mwingi wa rehema?)" - Kwa madai yao potofu, wanasema kwamba hawamjui Arrahman (Mwingi wa rehema). Na walifanya miongoni mwa mambo wanayomshutumu nayo Mtume, ni kwamba walisema: Anatukataza sisi kuchukua miungu wengine pamoja na Mwenyezi Mungu, ilhali yeye anamuomba pamoja naye mungu mwengine. Anasema: Ewe Arrahman (Mwingi wa rehema) na mfano wa hivyo. Kama Mwenyezi Mungu Mtukufu alivyosema, "Sema: Mwombeni Mwenyezi Mungu, au mwombeni Rahman (Mwingi wa rehema), kwa jina lolote mnalomwita. Kwani Yeye ana majina mazuri mazuri." Majina yake Mtukufu ni mengi, kwa sababu ya wingi wa sifa zake na wingi wa ukamilifu wake; kila moja yake linaonyesha sifa ya ukamilifu. "Je, tumsujudie unayetuamrisha wewe tu?" Na hili ni kwa msingi wa kwamba walimkadhibisha Mtume na wakamfanyia kiburi kumtii. "Na huwazidishia" kuwalingania kwake wamsujudie Mwingi wa rehema, "kujitenga mbali" na haki wakaiendea batili na wakazidisha ukafiri na kuwa mashakani.

61. Ni Mwenye baraka nyingi yule aliyezijalia nyota mbinguni, na akajalia humo taa na mwezi unaong'ara. 62. Naye ndiye aliyefanya usiku na mchana kufuatana kwa nafuu ya yule anayetaka kukumbuka, au anayetaka kushukuru.

Yeye Mtukufu alirudia katika sura hii tukufu kauli yake, "Ni Mwenye baraka nyingi" mara tatu, kwa sababu maana yake, kama ilivyoelezwa hapo awali, inaonyesha ukuu wake Yeye Muumba, na wingi wa sifa zake, na wingi wa heri zake na hisani zake. Na katika sura hii kuna ushahidi juu ya ukuu wake, upana wa mamlaka yake, kutekelezeka kwa mapenzi yake, ujumla wa elimu yake na uwezo wake, na kuzunguka ufalme wake hukumu za kiamiri na hukumu za kimalipo, na ukamilifu wa hekima yake. Na ndani yake kuna yenye kuonyesha upana wa rehema zake, upaji wake kwa wingi, na wingi wa heri zake za kidini na za kidunia, mambo ambayo yanahitaji kurudiarudia sifa hii nzuri.

# {61} Alisema, "Ni Mwenye baraka nyingi yule aliyezijalia nyota mbinguni." Nazo ni nyota kwa ujumla au sehemu ambazo jua na mwezi vinashukia kila sehemu kivyake. Na sehemu hizo ni kama mnara na ngome katika kuuhifadhi mji, na vile vile nyota ni kama minara iliyowekwa kwa ajili ya ulinzi. Kwa maana nyota hizo ndizo wanapigwa kwazo mashetani. "Na akajaalia humo taa" yenye nuru na joto, nayo ni jua, "na mwezi unaong'ara" wenye nuru badala ya joto. Na hili miongoni mwa ushahidi wa ukuu wake na wingi wa ukarimu wake. Kwa maana kile kilicho ndani yake cha uumbaji mzuri zaidi, uendeshaji wenye nidhamu nzuri, na uzuri mkubwa ni ushahidi juu ya ukuu wa muumba wake katika sifa zake zote, na tena yale masilahi na manufaa yaliyo ndani yake kwa viumbe ni ushahidi juu ya wingi wa heri zake.

# {62} "Naye ndiye aliyefanya usiku na mchana kufuatana" milele na wala havikutani wala haviondoki vyote. "Kwa nafuu ya yule anayetaka kukumbuka, au anayetaka kushukuru." Na avitumie kama ushahidi juu ya matashi mengi ya kimungu. Basi ana zamu katika usiku au mchana. Na mwenye kupitwa na zamu yake katika moja yake, anaweza kuipata katika ile nyingine. Na tena kwa upande mwingine, mioyo hubadilika na kugeuka katika masaa ya usiku na mchana, kwa hivyo inakuwa na nguvu, uvivu, kukumbuka, kughafilika, kujikunja, kupanuka, kukubali mambo na kuyakataa. Kwa hivyo Mwenyezi Mungu akafanya usiku na mchana kuwajia waja kwa kufuatana na kurudia; ili kwa viwili hivyo awafanye kukumbuka, kuwa na nguvu, na kumshukuru Mwenyezi Mungu wakati mwingine. Na kwa sababu nyakati za ibada hurudia kwa sababu ya kurudiarudia kwa usiku na mchana. Na kila nyakati zinaporudia, hilo linamfanya mja kuwa na hima isiyokuwa hima ile iliyokuwa imezembea katika wakati uliopita, kwa hivyo wakazidi kukumbuka na kushukuru. Na kazi ya mambo ya utii ni kama kuinywesha imani na kuizidisha. Na kama haingekuwa hivyo, basi mmea wa imani ungefifia na kukauka. Basi ni za Mwenyezi Mungu sifa kamili juu ya hilo.

Kisha akataja miongoni mwa wingi wa heri yake, neema zake kwa waja wake wema, na kuwawezesha kwake kutenda matendo mema yaliyowafanya kupata daraja za juu katika vyumba vya Peponi. Akasema:

63. Na waja wa Arrahman (Mwingi wa rehema) ni wale wanaotembea ulimwenguni kwa staha, na wajinga wakiwasemeza, hujibu: Salama! 64. Na wale wanaokesha kwa ajili ya Mola wao Mlezi kwa kusujudu na kusimama. 65. Na wale wanaosema: Mola wetu Mlezi! Tuondolee adhabu ya Jahannamu. Hakika adhabu yake ikimpata mtu haimwachi. 66. Hakika hiyo ni kituo na makao mabaya. 67. Na wale ambao wanapotoa matumizi, hawatumii kwa fujo wala hawafanyi ubahili, bali wanakuwa katikati baina ya hayo. 68. Na wale wasiomuomba mungu mwingine pamoja na Mwenyezi Mungu, wala hawaui nafsi aliyoiharimisha Mwenyezi Mungu isipokuwa kwa haki, wala hawazini. Na atakayefanya hayo, atapata madhara. 69. Atazidishiwa adhabu Siku ya Qiyama, na atadumu humo kwa kufedheheshwa. 70. Isipokuwa atakayetubu, na akaamini, na akatenda matendo mema. Basi hao Mwenyezi Mungu atayabadilisha maovu yao yawe mema. Na Mwenyezi Mungu ni Mwingi wa kusamehe, Mwingi wa kurehemu. 71. Na aliyetubu na akafanya mema, basi hakika huyo ametubu kweli kweli kwa Mwenyezi Mungu. 72. Na wale ambao hawatoi ushahidi wa uongo, na pindi wapitapo penye upuuzi, hupita kwa heshima yao. 73. Na wale ambao wanapokumbushwa Ishara za Mola wao Mlezi hawajifanyi viziwi nazo, na vipofu. 74.Na wale wanaosema: Mola wetu Mlezi! Tupe katika wake zetu na wana wetu yaburudishayo macho, na utujaalie tuwe waongozi kwa wachamungu. 75. Hao ndio watakaolipwa makao ya juu kwa kuwa walisubiri, na watakuta humo maamkizi na salama. 76. Wadumu humo, kituo na makao mazuri kabisa. 77. Sema: Mola wangu Mlezi asingewajali lau kuwa si kuomba kwenu. Lakini nyinyi mmemkadhibisha. Basi adhabu lazima iwe.

# {63} Uja kwa Mwenyezi Mungu ni wa aina mbili: uja kwa sababu ya umola wake. Hii wanaingia humo viumbe wote; Waislamu wao na makafiri wao, wema wao na waovu wao. Wote ni waja wa Mwenyezi Mungu, wanaolelewa na kuendeshwa. "Hapana yeyote aliyemo mbinguni na ardhini isipokuwa atamjia Arrahmani (Mwingi wa rehema) kuwa ni mja wake." Na uja kwa sababu ya uungu wake, nako ni kumuabudu na rehema zake. Nao ni uja wa manabii wake na vipenzi vyake, ambayo ndiyo umekusudiwa hapa. Na ndiyo sababu akaufungamanisha na jina lake Mwingi wa rehema, ili kuashiria kwamba walifikia hali hii kwa sababu ya rehema yake tu. Kwa hivyo, akataja [kwamba] maelezo yao ndiyo maelezo kamili zaidi, na sifa zao ndizo sifa bora zaidi. Aliwaelezea kwamba ni wale "wanaotembea ulimwenguni kwa staha." Yaani, ni watulivu na wanyenyekevu kwa Mwenyezi Mungu na viumbe wake. Na hii ni sifa kwao kwamba ni wenye heshima, utulivu na kujiweka chini mbele ya Mwenyezi Mungu na waja wake. "Na wajinga wakiwasemeza" maneno ya ujinga; "hujibu: Salama!" Yaani, wanawaongelesha kwa maneno ambayo wanasalimika kutokana na dhambi, na wanasalimika kutokana na kukabiliana na mjinga kwa ujinga wake. Na huku ni kuwasifu kwa ustahamilivu mkubwa na kumkabili mtenda mabaya kwa wema, kumsamehe mjinga, na akili iliyo sawa ambayo iliwafikisha katika hali hii.

# "Na wale wanaokesha kwa ajili ya Mola wao Mlezi kwa kusujudu na kusimama." Yaani, wanaswali kwa wingi Swala za usiku kwa kumkusudia Mola wao Mlezi tu kwayo, na kumnyenyekea, kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Mbavu zao zinaachana na malazi yao kwa kumwomba Mola wao Mlezi kwa hofu na matumaini, na hutoa katika vile tulivyowaruzuku. Na nafsi yoyote haijui waliyofichiwa katika hayo yanayofurahisha macho, ni malipo ya yale waliyokuwa wakiyatenda."

# {65} "Na wale wanaosema: Mola wetu Mlezi! Tuondolee adhabu ya Jahannamu," kwa kutulinda dhidi ya sababu zake na kwa kutusamehe yale tuliyoyafanya miongoni mwa yale yenye kuhitaji tuadhibiwe. "Hakika adhabu yake ikimpata mtu haimwachi" kama vile mwenye deni anavyoandamana na mdaiwa wake bila ya kumuacha.

# {66} "Hakika hiyo ni kituo na makao mabaya" Hili ni katika kumuomba kwao Mola wao Mlezi kwa unyenyekevu, na kubainisha ukubwa wa kumhitajia kwao, na kwamba hawana uwezo wa kuvumilia adhabu hii, na ili wakumbuke neema ya Mwenyezi Mungu juu yao. Kwa sababu kuondoa dhiki kulingana na ukubwa wake na kutisha kwake kunazidisha athari zake, na furaha yake inakuwa kubwa kwa kuiondoa.

# {67} "Na wale ambao wanapotoa matumizi" ya lazima na yale yanayopendekezwa, "hawatumii kwa fujo" kwa kuzidisha kiasi kinachofaa wakafanya ubadhirifu. "Wala hawafanyi ubahili" wakapuuza kutekeleza wajibu wao. "Bali wanakuwa" kutoa kwao, "katikati baina ya hayo." Wanatoa Zaka, fidia, na matumizi ya wajibu, na katika kutoa kwote kunakopaswa na kwa njia inayostahili bila ya kuwadhuru wengine wala kujidhuru wenyewe, na hili ni katika uadilifu wao na kuwa kwao wastani.

# {68} "Na wale wasiomuomba mungu mwingine pamoja na Mwenyezi Mungu" bali wanamwabudu Yeye peke yake, wakimkusudia Yeye tu dini yao, wanyoofu kwake bila ya kumtaka asiyekuwa Yeye. "Wala hawaui nafsi aliyoiharimisha Mwenyezi Mungu" Nayo ni nafsi ya Muislamu, na kafiri ambaye mwenye mkataba wa amani na Waislamu, "isipokuwa kwa haki." Kama vile kumua yule aliyeua mwingine, na kumuua mzinzi ambaye ameoleka, na kafiri ambaye anaruhusiwa kumuua. "Wala hawazini," bali wanazihifadhi tupu zao, isipokuwa kwa wake zao au kwa wale iliyowamiliki mikono yao ya kulia. "Na atakayefanya hayo;" yaani kumshirikisha Mwenyezi Mungu au kuua nafsi ambayo Mwenyezi Mungu ameharamisha bila ya haki au uzinzi, basi "atapata madhara."

# {69} Kisha akayafafanua kwa kauli yake, "Atazidishiwa adhabu Siku ya Qiyama, na atadumu humo" katika adhabu "kwa kufedheheshwa." Na tishio la kudumu humo ni kwa wale waliofanya yote hayo limethabiti bila shaka yoyote. Na pia kwa wale waliomshirikisha Mwenyezi Mungu. Na pia ahadi ya adhabu kali kwa kila moja ya haya matatu; kwa sababu hayo ima ni ushirikina au ni miongoni mwa dhambi kubwa zaidi. Na kudumu kwa muuaji na mzinzi katika adhabu, hao hawaingii katika hilo; kwa sababu maandiko ya Qur-ani na Sunna za Nabii yalionyesha kwamba waumini wote watatoka Motoni, na wala hatadumu humo Muumini yeyote, hata kama alifanya aliyofanya miongoni mwa maasia. Na Mwenyezi aliyataja matatu haya kwa sababu ndiyo dhambi kubwa zaidi. Kwa maana, ushirikina ndani yake kuna kuharibu dini, na mauaji ndani yake kuna kuharibu miili, na uzinzi ndani yake kuna kuharibu heshima.

# {70} "Isipokuwa atakayetubu" akaacha dhambi hizi na mengineyo mara moja, na akajuta kwa yale aliyofanya katika hayo, na akaazimia azimio la uhakika kwamba hatarudia. "Na akaamini" Mwenyezi Mungu sahihi yenye kulazimu kuacha dhambi na kufanya utii. "Na akatenda matendo mema" miongoni mwa yale ambayo Mwenye sheria aliamrisha kufanya ikiwa atakusudia kwayo uso wa Mwenyezi Mungu. "Basi hao Mwenyezi Mungu atayabadilisha maovu yao yawe mazuri;" yaani, vitabadilishwa vitendo vyao na maneno yao ambayo yalikuwa tayari kufanya mabaya yawe mazuri. Kwa hivyo, ushirikina wao ukabadilika ukawa imani, na maasia yao yakawa utii, na yanabadilika mabaya yao yenyewe waliyoyafanya, kisha wakatubia kila dhambi, na wakarudi kwa Mwenyezi Mungu, na wakatii, hayo yote yanabadilika yawe matendo mazuri, kama ilivyo dhahiri katika aya hii, na pia ilisimuliwa kuhusiana na hilo hadithi ya mwanamume ambaye Mwenyezi Mungu alimfanyia hesabu juu ya baadhi ya dhambi zake, na kisha akabadilisha mahali pa kila baya kuwa zuri. Kwa hivyo akasema, "Ewe Mola Mlezi! Hakika, nina mabaya mengine ambayo siyaoni hapa. Na Mwenyezi Mungu ndiye ajuaye zaidi. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwingi wa kusamehe." kwa anayetubia, Yeye husamehe dhambi kubwa. "Mwingi wa kurehemu" waja wake, ambapo aliwaita kutubu baada ya kufanya waziwazi madhambi makuu, kisha akawawezesha kutubia, kisha akaikubali kutoka kwao.

# {71} "Na aliyetubu na akafanya mema, basi hakika huyo ametubu kweli kweli kwa Mwenyezi Mungu." Kwa sababu huku ndiyo kurudi kwenye njia inayofikisha kwa Mwenyezi Mungu, ambayo ndiyo furaha yenyewe ya mja na kufaulu kwake. Kwa hivyo na aifanye kuwa safi kabisa kwa ajili yake, na aiondolee mambo yoyote mabovu. Na kinachokusudiwa na haya ni kuhimiza kuifanya toba kuwa kamili na kuifuatisha na mambo bora zaidi na matukufu yake, ili aweze kumjia yule aliyetubia kwake, naye amlipe kikamilifu malipo yake kulingana na ukamilifu wake.

# {72} "Na wale ambao hawatoi ushahidi wa uongo" sawa iwe kauli au vitendo vilivyoharamishwa. Kwa hivyo wakawa wanajiepusha na vikao vyenye maneno yaliyoharamishwa au vitendo vilivyoharamishwa, kama vile kuingia katika ishara za Mwenyezi Mungu, kujadili kwa batili, kusengenya, kufitini, kutukana, kuzulia watu machafu, kufanya stihizai, kuimba kwa haramu, kunywa mvinyo, kukatia hariri, na picha, na mfano wa hayo. Na ikiwa hawashuhudii uongo, basi inawafailia zaidi kutousema na kutoufanya. Na ushahidi wa uongo unajumuishwa katika kusema uongo, na hilo linaingia katika aya hii kwa namna ya kufailia zaidi. "Na pindi wapitapo penye upuuzi" ambao ni maneno ambayo hayana heri yoyote wala faida ya kidini wala ya kidunia, kama vile maneno ya wapumbavu na mfano wao. "Hupita kwa heshima yao;" yaani, wanajitakasa nafsi zao na kuzitukuza dhidi ya kujiingiza ndani yake, na kuona kuingia ndani yake hata ikiwa hakuna dhambi ndani yake. Kwa maana ni upumbavu na upungufu katika ubinadamu na utu, kwa hivyo wakajiinua kutokana na hayo. Na katika kauli yake; "Na pindi wapitapo penye upuuzi," kuna ishara kwamba hawakusudii kuhudhuria penye upuuzi wala hata kuusikia, lakini wakikutana nao kwa bahati mbaya tu bila ya kukusudia, basi wanajiheshimu wakajitenga mbali nao.

# {73} "Na wale ambao wanapokumbushwa Ishara za Mola wao Mlezi" ambazo aliwaamuru wazisikilize na kuongoka kwazo, "hawajifanyi viziwi nazo, na vipofu." Yaani, hawakabiliani nazo kwa kuzipa mgongo, na kujifanya viziwi wasizisikie, na kutoziangalia na kuzitia mioyoni kama vile wanavyofanya ambao hawakuziamini na kuzisadiki. Lakini hali yao kuhusiana nazo na wanapozisikia ni kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Hakika wanaoziamini Aya zetu ni hao tu ambao wakikumbushwa hizo, basi wao huanguka kusujudu, na humsabihi Mola wao Mlezi kwa kumhimidi, nao hawajivuni." Wanakabiliana nazo kwa kuzikubali, na kuzihitaji, na kujisalimisha kwazo, na wana masikio yanayosikia na mioyo inayofahamu, kwa hivyo wanaongezeka imani kwazo, na inakamilika kwazo yakini yao, na zinawaletea utanashati, na wanazifurahia furaha kubwa mno.

# {74} "Na wale wanaosema: Mola wetu Mlezi! Tupe katika wake zetu." Yaani, wenza wetu, masahabu wetu na wake zetu, "na wana wetu yaburudishayo macho." Na tunapozichunguza hali zao na sifa zao, tunajua vyema wasiwasi wao na cheo chao cha juu [kwamba hayatulii macho yao mpaka wawaone wakimtii Mola wao Mlezi, huku ni wenye kujua na kutenda matendo mema. Na hii kama vile ni dua kwa wake zao] na dhuria wao kwamba watengenee, pia ni dua kwao wenyewe. Kwa sababu manufaa yake yanawarudia wenyewe, na ndiyo sababu wakalifanya hilo kuwa tunu kwao. Wakasema, "Tutunuku" bali dua yao hii manufaa yake yanawarudia Waislamu wote. Kwa sababu kutengenea kwa hao waliotajwa ni sababu ya kutengenea kwa wengi sana yanaofungamana nao na kunufaika nao. "Na utujaalie tuwe waongozi kwa wachamungu" Yaani, ewe Mola wetu Mlezi tufikishe katika kiwango hiki cha juu, kiwango cha wakweli mno, na wakamilifu miongoni mwa waja wema wa Mwenyezi Mungu. Nacho ni kiwango cha maimamu katika dini, na kuwa mfano mzuri kwa wachamungu katika maneno yao na vitendo vyao, ambao wanafuatwa katika vitendo vyao, na watu wanatulia kwa maneno yao, na watu wema wanatembea nyuma yao, ili waongozwe na waongoke. Na inavojulikana ni kwamba kuomba kufikia kitu, pia ni kuomba kile ambacho hakiwezekani hicho kinachoombwa isipokuwa kwacho. Na kiwango hiki - kiwango cha uimamu katika dini - hukitimii isipokuwa kwa uvumilivu na kuwa na yakini, kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Na tukawafanya miongoni mwao waongozi wanaoongoza watu kwa amri yetu, waliposubiri na wakawa na yakini na Ishara zetu." Basi dua hii inalazimu matendo na uvumilivu juu ya kumtii Mwenyezi Mungu na dhidi ya kumuasi na juu ya majaliwa yake machungu, na kuwa na elimu kamili ambayo inamfikisha mwenyewe katika daraja ya yakini, hayo ni heri nyingi na kipawa kikubwa, na kwamba wawe katika viwango vya juu iwezekanavyo vya maadili mema baada ya Mitume.

# {75-76} Na ndiyo maana kwa kuwa hima zao na matashi yao yalikuwa ya juu, yakawa malipo yao ni ya aina sawa na matendo yao. Kwa hivyo akawalipa nyumba za juu, ndiyo akasema, "Hao ndio watakaolipwa makao ya juu kwa kuwa walisubiri." Yaani, nyumba za juu na makazi ya kifahari yenye kujumuisha kila kitu kinachotamaniwa na kupendeza macho, na hayo ni kwa sababu ya uvumilivu wao ndio wakapata hayo waliyoyapata, kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Na Malaika wanawaingilia katika kila mlango. (Wakiwaambia) Assalamu Alaikum (Amani iwe juu yenu), kwa sababu ya mlivyosubiri! Basi ni mema mno malipo ya Nyumba ya Akhera." Na ndiyo maana akasema hapa, "na watakuta humo maamkizi na salama" kutoka kwa Mola wao Mlezi, na kutoka kwa malaika wake watukufu, na kutoka kwa wao kwa wao, na watasalimika kutokana na kila yenye kuondoa furaha yao, na kila yenye kuchukiza. Na jumla ya hayo ni kwamba Mwenyezi Mungu aliwaelezea kwamba wana heshima, utulivu, kujiweka chini mbele yake na mbele ya waja wake, adabu nzuri, ustahamilivu, tabia njema pana, kuwasamahe wajinga na kuwapa mgongo, kukabiliana ubaya wao kwa uzuri, kusimama usiku, kumkusudia Mwenyezi Mungu tu, kuhofu Moto, kumuomba dua Mola wao Mlezi kwa unyenyekevu, kutoka matumizi ya wajibu na yanayopendekezwa, na kuwa wastani katika hayo. Na kama wao ni wastani katika kutoa ambako kwa kawaida mara nyinyi ndani yake kuna kupitiliza kiwango au kufanya chini ya ipasavyo, basi kuwa kwao wastani katika kutoa kwingineko kunafailia zaidi, na kusalimika kutokana na madhambi makubwa, na kusifika na suala la kumkusudia Mwenyezi Mungu peke yake katika kumuabudu, na kujisafisha mbali na kumwaga damu na kuwaharibia wengine heshima, na kutubia pindi wanapofanya chochote katika hayo, na kwamba hawahudhurii katika vikao vya maovu, na kuvuka mipaka kwa maneno na vitendo, wala wao wenyewe hawayafanyi, na kwamba wanajitenga na upuzi na vitendo viovu, ambavyo havina heri yoyote ndani yake. Na hilo linalazimu kwamba wan uungwana na ubinadamu, na ukamilifu wao na kuziinua nafsi zao dhidi ya kila kauli na kitendo duni, na kwamba wanazikubali aya za Mwenyezi Mungu na kuzifahamu maana zake, na kuzifanyia kazi, na kujitahidi kuzitekeleza hukumu zake, na kwamba wanamuomba Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa dua kamili ambayo wanafaidika nayo wao wenyewe, na wanafaidika nayo wote wenye kufungamana nao, na wanafaidika nayo waislamu katika kutengenea kwa wake zao na dhuria wao. Na inalazimu kutokana na hayo kwamba wanafanya bidii ya kuwaelimisha, kuwaaidhi na kuwanasihi. Kwa maana mwenye kukifanyia hima kitu, na akamuomba Mwenyezi Mungu juu yake, hakuna budi wawe wao ndio sababu yake, na kwamba walimuomba Mwenyezi Mungu kuwafikisha daraja za juu iwezekanavyo, ambazo ni daraja za uimamu na ukweli mkubwa. Basi kwa jina la Mwenyezi Mungu, ni za juu namna gani sifa hizi, na ni za juu namna gani hima hizi, na ni makubwa vipi matashi haya, na ni takatifu namna gani nafsi hizi, na ni safi namna gani nyoyo hizi, na hawamwombi Yeye, na kwamba Mwenyezi Mungu ndiye kiwango cha juu, na kwamba wanawainua kwa kiwango hiki, na kwamba ni kiwango cha juu iwezekanavyo. Na ni za Mwenyezi Mungu fadhila zilizo juu yao, na neema yake, na rehema zake zilizowafunika, na upole wale ambao uliwafikisha katika nyumba hizi. Na ni za Mwenyezi Mungu neema za Mwenyezi Mungu juu ya waja wake kwamba aliwabainishia sifa zao akawaelezea hali zao, akawabainishia hima zao, na akatuwekea wazi malipo yao ili wawe na shauku ya kusifika kwa sifa zao hizo na wafanye juhudi zao katika hilo, na wamuulize yule aliyewaneemesha na kuwakirimu fadhila zake katika kila zama na mahali na kila wakati kwamba awaongoe kama alivyowaongoa, na awasimamie kwa malezi yake maalumu kama alivyowasimamia. Ewe Mwenyezi Mungu, ni zako sifa njema, na kwako ndiko tunakulalamikia, na wewe ndiye unayetegemewa, na wewe ndiye unayeombwa msaada, wala hakuna uwezo wala nguvu isipokuwa kwako. Hutuzimilikii nafsi zetu manufaa wala madhara, wala hatuwezi kufanya uzito wa chembe ya heri ikiwa hutaturahisishia kufanya hivyo. Kwa maana, sisi ni dhaifu, hatuwezi kwa kila njia. Tunashuhudia kwamba ikiwa utatukabidhi wenyewe kwa nafsi zetu kwa kiasi cha kupepesa jicho, basi utakuwa umetukabidhi kwa udhaifu, kutoweza, na makosa. Basi hatuna imani ewe Mola wetu Mlezi isipokuwa kwa rehema yako, ambayo kwayo ulituumba, ukaturuzuku, na ukatuneemesha kwa yale uliyotuneemesha ya dhahiri na ya ndani, na ukatuondolea adhabu. Basi turehemu kwamba rehema ambayo kwayo utatutosheleza kutohitaji rehema ya asiyekuwa Wewe. Kwa maana, hawezi kuambulia patupu mwenye kukuomba Wewe na kutumaini.

# {77} Na kwa kuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu aliwafungamanisha waja hawa na rehema zake, na akawataja kwa njia maalumu kwamba wao ndio waja wake kwa sababu ya heshima yao ubora wao, huenda akafikiria kwamba yeye, pamoja na wengine pia, kwa nini wasiingie katika uja huu? Yeye Mtukufu akajulisha kwamba hawajali wengine, na kwamba ikiwa yasingekuwa maombi yao kwake, maombi ya ibada na maombi ya kutaka jambo fulani, basi asingewajali wala kuwapenda. Akasema, "Sema: Mola wangu Mlezi asingewajali lau kuwa si kuomba kwenu. Lakini nyinyi mmemkadhibisha. Basi adhabu lazima iwe;" na iandamane nao kama mwenye deni anavyoandamana na madaiwa wake. Na Mwenyezi Mungu atahukumu kati yenu na waja wake Waumini.

Imekamilika tafsiri ya Surat Al-Furqan. Basi himdi zote, sifa njema na shukrani ni za Mwenyezi Mungu milele.