Tafsiri ya Surat Nur

Nayo iliteremka Madina

1. Hii ni Sura tuliyoiteremsha na tukailazimisha; na tukateremsha ndani yake Aya zilizo wazi ili mkumbuke.

# {1} Yaani, "Surah" hii ina sifa kubwa. "Tuliiteremsha," hali ya kuwa ni rehema itokayo kwetu kwa waja, na tumeihifadhi na kila shetani, "na tukailazimisha." Yaani, tumekadiria ndani yake yale tuliyokadiria ya mipaka ya adhabu, na ushahidi na mambo mengine. "Na tukateremsha humo dalili zilizo wazi." Yaani, hukumu tukufu na maamrisho na makemeo na hekima kubwa; "ili mkumbuke," wakati tunapowabainishia na kuwafundisha yale msiyokuwa mkiyajua.

Kisha akaendelea kubainisha hukumu hizo zilizoashiriwa juu yake, akasema:

2. Mzinifu mwanamke na mzinifu mwanamume, mtandikeni kila mmoja katika wao bakora mia. Wala isiwashike huruma kwa ajili yao katika hukumu ya Mwenyezi Mungu, ikiwa nyinyi mnamuamini Mwenyezi Mungu na Siku ya Mwisho. Na lishuhudie adhabu yao kundi la Waumini.

# {2} Hukumu hii ni kwa mzinifu mwanamume na mzinifu mwanamke ambao ni mabikira. Kwamba hao wawili watapigwa mijeledi mia kila mmoja. Ama yule ambaye si bikira, basi hakika imejulisha Sunnah sahihi inayojulikana sana kwamba adhabu yake ni kupigwa mawe hadi kufa. Ametukataza Mwenyezi Mungu aliyetukuka kuwahurumia katika dini ya Mwenyezi Mungu, ambapo huruma huo utatuzuia kusimamisha adhabu juu yao hao wawili, sawa iwe ni huruma ya kimaumbile, au kwa ajili ya ukoo, urafiki, au mengineyo, na kwamba imani inalazimu kutokuwepo huruma hii inayotuzuia kutekeleza agizo la Mwenyezi Mungu. Basi hakika rehema yake ni katika kusimamisha adhabu juu yake. Basi sisi hata tukimrehemu katika kupitiwa na qadari juu yake, basi tusingemrehemu katika upande huu. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu akaamrisha kwamba adhabu ya wazinifu ihudhuriwe na "kundi." Yaani, kundi la waumini, ili awe maarufu kwa adhabu aliyopewa na apate kutokana na hilo fedheha na kurudi nyuma katika kosa hilo. Na washuhudie adhabu hiyo kwa vitendo, kwani hakika kushuhudia hukumu za kisheria kwa vitendo ndiko kunakoimarisha elimu, kuleta utulivu wa ufahamu, na kumleta mtu kuwa karibu na kupata ukweli. Haiongezeki ndani yake wala haipungui. Na Mwenyezi Mungu ndiye ajuaye zaidi.

3. Mwanamume mzinifu hamwoi ila mwanamke mzinifu au mwanamke mshirikina. Na mwanamke mzinifu haolewi ila na mwanamume mzinifu au mshirikina. Na hayo yameharamishwa kwa waumini.

# {3} Haya ni maelezo yanayobainisha uovu wa zinaa, na kwamba huchafua heshima ya mwenye kuitenda, na heshima ya mwenye kuilinganisha na kuichanganya kwa namna ambayo madhambi mengine hayafanyi. Kwa hivyo, akaeleza kwamba mzinifu haoi mwanamke yeyote isipokuwa mwanamke mzinifu, ambaye hali yake na hali ya mwanamke huyo zinanasibiana na kuingiliana, au mshirikina kwa Mwenyezi Mungu ambaye haamini ufufuo wala malipo, wala hajilazimishi katika kufuata amri ya Mwenyezi Mungu. Na mwanamke mzinifu vilevile, hamwoi isipokuwa mwanamume mzinifu au mshirikina. "Na hayo yameharamishwa kwa Waumini." Yaani, imeharamishwa kwao kuolewa na mwanamume mzinifu au kuoa mwanamke mzinifu. Maana ya Aya hii ni kwamba yeyote yule ambaye amesifika na uzinifu, awe mwanamume au mwanamke, na asitubie kwa hilo. Basi yule anayemtanguliza kumwoa, pamoja na kuwa Mwenyezi Mungu ameharamisha hilo haepukiki ima kuwa hashikamani na hukumu za Mwenyezi Mungu na mtume wake na huyo hawi isipokuwa mshirikina, na ima awe ameshikamana na hukumu za Mwenyezi Mungu na mtume wake. Kwa hivyo, akaendelea kumwoa, akijua uzinzi wake; basi ndoa hii ni uzinzi, na ndoa ya mzinifu ni uchafu; ikiwa yeye ni muumini wa kweli wa Mwenyezi Mungu, hawezi kufanya hivo. Na hii ni dalili ya wazi ya kuharamishwa ndoa ya mwanamke mzinifu mpaka atubie. Vile vile, ndoa ya mwanamume mzinifu mpaka atubie. Na hakika kumlinganisha mume na mke wake, na mke kwa mumewe ni ulinganisho mkali zaidi wa uwili, na Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema, “Wakusanyeni waliodhulumu na wake zao;” yaani, wenzao. Basi Mwenyezi Mungu akakataza hilo kwa sababu ya ubaya mkubwa uliomo ndani yake, na uchache wa kuwa na ghera na kuhusisha watoto ambao sio kutoka kwa mume, na kwa kuwa mzinifu hamwachi kwa sababu ya kujishughulisha na mtu mwingine; ambayo baadhi yake ni ya kutosha katika kukataza. Na kwa hili ni dalili ya kwamba mzinifu si muumini, kama alivyosema Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie, “Hazini mzinifu wakati anapozini hali yeye ni muumini.” Na yeye hata kama si mshirikina, basi haitiwi kwa jina lenye sifa, ambayo ni imani kamili.

4. Na wanaowasingizia wanawake mahashumu, kisha wasilete mashahidi wanne, basi watandikeni bakora themanini, na msiwakubalie ushahidi wao tena. Na hao ndio wapotovu. 5. Isipokuwa wale waliotubu baada ya hayo na wakatengenea; kwani bila ya shaka Mwenyezi Mungu ni Msamehevu, Mwenye kurehemu.

# {4} Alipolifanya kubwa Mwenyezi Mungu Mtukufu jambo la zinaa, kwa kuwajibisha kutandikwa kwake viboko mia moja na kupigwa mawe ikiwa ameoa, na kwamba haijuzu kushirikiana naye au kujichanganya naye kwa namna ambayo mja hatasalimika ndani yake na shari. Amebainisha Mwenyezi Mungu Mtukufu ukubwa wa kutanguliza hadhi na heshima kwa masingizio ya uzinifu. Akasema, "Na wanaowasingizia wanawake mahashumu." Yaani, wanawake walio huru na waadilifu wenye kujiheshimu na vilevile wanaume, hakuna tofauti baina ya mambo mawili, na kinachomaanishwa na kusingiziwa ni kusingiziwa kwa uzinzi; kwa ushahidi wa muktadha. "Kisha wasilete," kwa sababu yale waliomsingizia, "mashahidi wanne." Yaani, watu waadilifu watakaoshuhudilia kwa hilo waziwazi. "Basi watandikeni bakora themanini," kwa mjeledi wa wastani unaoumiza, na wala asizidishe kwa hilo kupita kiasi mpaka ikamfisidi; kwa sababu malengo ni kuadibu, si kuangamiza. Katika hii, kuna kuamuliwa kwa adhabu ya kashfa, lakini kwa sharti awe mtu anayesingiziwa kama alivyosema Mwenyezi Mungu aliyetukuka, mtu aliye ndani ya ndoa na mwaminifu. Ama kumkashifu mtu ambaye si aliye kwenye ndoa; inahitaji adhabu ya taazir kama vile kumpa ushauri na nasaha. "Na msiwakubalie ushahidi wao tena." Yaani, wana adhabu nyengine, nayo ni kuwa ushahidi wa mwenye kusingizia haukubaliki, hata akiadhibiwa kwa kashfa, mpaka atubie; kama inavyofuata. "Na hao ndio wapotovu." Yaani, wale wanaokengeuka katika kumtii Mwenyezi Mungu, ambao shari na uovu wao umeongezeka, na hiyo ni kwa sababu ya kukiuka alichoharamisha Mwenyezi Mungu, na kumvunjia heshima ndugu yake, na kuwalazimisha watu kuyazungumza aliyoyasema, na kuondoa udugu aliouweka Mwenyezi Mungu miongoni mwa watu wa imani, na kupenda uenee uchafu miongoni mwa walioamini. Na huu ni ushahidi kwamba kashfa ni dhambi kubwa.

# {5} Na kauli yake, "Isipokuwa wale waliotubu baada ya hayo na wakatengenea - hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Kutubia katika sehemu hii, ni kwa yule mchochezi aliyeikadhibisha nafsi yake yeye mwenyewe, na kukiri kwamba yeye ni mwongo katika yale aliyoyasema. Na ni wajibu ajikanushe nafsi yake, hata akiwa na yakini kwa kutokea kwake; ambapo hakuleta mashahidi wanne. Ikiwa mchochezi atatubia, akarekebisha amali yake ikawa njema, na akabadilisha ubaya wake kwa vitendo vizuri. Upotovu umeondolewa kwake, na ushahidi wake unakubaliwa kuwa ni sahihi. "Kwani bila ya shaka Mwenyezi Mungu ni Msamehevu, Mwenye kurehemu." Anasamehe madhambi yote kwa wanaotubu na kujikurubisha kwake yeye. Bila shaka mchochezi atapigwa ikiwa hataleta mashahidi wanne na ikiwa si mume katika ndoa yake, na ikiwa ni mume, basi ametajwa kwa kauli yake

6. Na wale wanaowasingizia wake zao na hawana mashahidi ila nafsi zao, basi ushahidi wa mmoja wao utakuwa kushuhudilia mara nne kwa kiapo cha Mwenyezi Mungu, ya kwamba hakika yeye ni katika wasema kweli. 7. Na mara ya tano kwamba laana ya Mwenyezi Mungu iwe juu yake ikiwa ni miongoni mwa waongo. 8. Na mke itamwondokea adhabu kwa kutoa shahada mara nne kwa kiapo cha Mwenyezi Mungu, ya kwamba huyu mume ni miongoni mwa waongo. 9. Na mara ya tano ya kwamba ghadhabu ya Mwenyezi Mungu iwe juu yake, kama mumewe yu miongoni mwa wanaosema kweli. 10. Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu na rehema yake, na ya kuwa Mwenyezi Mungu ni Mpokeaji toba na Mwenye hekima.

Badala yake, ushuhuda wa mume dhidi ya mke wake ulimlinda dhidi ya adhabu. Kwa sababu ni jambo la kawaida kwa mume kutomkashifu mke wake ambaye kuingia dosari na uchafu kwake hutokana yale yanayomchafua yeye mkewe isipokuwa yeye ni mkweli, na kwa kuwa anayo haki ya kufanya hivyo, na kwa kuhofia kuambatanisha naye watoto wasio wake, na kwa hukumu zingine zinazokosekana kwa mwengine. Kwa hivyo alisema:

# {6-7} "Na wale wanaowasingizia wake zao"; Yaani, wake walio huru wala si wajakazi, "Na hawana," kwa tuhuma zao hizo "Mashahidi ila nafsi zao" kwa sababu hawakusimamisha mashahidi kwa yale waliyokuwa wakiwatuhumu, "Basi ushahidi wa mmoja wao utakuwa kushuhudilia mara nne kwa kiapo cha Mwenyezi Mungu ya kwamba hakika yeye ni katika wasema kweli." Aliuita ushuhuda kwa sababu ni badala ya mashahidi, kwa kusema: Nashuhudia kwa Mwenyezi Mungu kwamba mimi ni miongoni mwa wakweli katika yale niliyomtuhumu juu yake. "Na mara ya tano kwamba laana ya Mwenyezi Mungu iwe juu yake ikiwa ni miongoni mwa waongo." Yaani, anaongeza ya tano kwa ushahidi uliotangulia, akithibitisha na kutilia mkazo ushahidi huo kwa kujiombea alaaniwe ikiwa ni mwongo. Na ukitimia uombaji wa laana yake; humwondokea yeye adhabu ya kashfa. Yaani, haisimamishwi hukumu ya kashfa juu yake. Maana ya wazi ya Aya ni kwamba, kama atamtaja mtu aliyemtuhumu, basi hakika humwondokea na hupoteza haki yake kwa kufuatia hilo. Je, itasimamishwa adhabu juu yake mke huyo kwa sababu tu ya laana ya mwanaume huyo na kumkataa kwake, au atafungwa? Kuna kauli mbili za wanavyuoni kuhusu hilo. Na ile ambayo dalili inaonyesha ni kwamba itasimamishwa juu yake adhabu, kwa dalili ya kauli yake, “Na mke itamwondokea adhabu kwa kutoa shahada..." hadi mwisho wa aya hiyo. Na lau kama isingekuwa adhabu hiyo ambayo aadhibiwe kwayo mke imelazimika na kutokana na laana ya mume; basi laana ya mke huyo isingezuia lolote katika adhabu hiyo.

# {8-9} "Na mke itamwondokea adhabu." Yaani, adhabu itamwondokea ikiwa atakabiliana na shuhuda za mume wake kwa shuhuda za aina yake zinazofanana na hizo; "kwa kutoa shahada mara nne kwa kiapo cha Mwenyezi Mungu ya kwamba, mume huyu ni miongoni mwa waongo," na akaongeza sehemu ya tano, akithibitisha na kusisitiza hilo kwa kujiombezea hasira za Mwenyezi Mungu juu yake. Basi ikitimia laana kati yao; hutenganishwa baina yao "hadi" milele, na hutolewa na kukataliwa mtoto ambaye atapakitana katika laana hii kwake yeye. Yaani, baada ya mke na mume kuchukua laana, na ikawa mke yule ana uja uzito. Basi mtoto atakayemzaa hataakuwa wa mume huyo aliyemlaani. Maana ya wazi ya Aya inajuulisha kushurutishwa maneno haya wakati wa kulaani kutoka kwake mume au mke. Na imeshurutishwa kuwekewa utaratibu na mpangilio maalamu ndani yake, na kwamba hakuna kitu kitakachopunguzwa kutoka kwa utaratibu huo, na hakuna kitu kinachopaswa kubadilishwa na chochote. Na kwamba, laana ni maalumu na mahususi kwa mume ikiwa atamtuhumu mkewe, si kinyume chake. Na kwamba kumfananisha mtoto kwa aliyelaaniwa hakuna uzingatifu kwalo. Kama vile haizingatiwi kulala kwao pamoja, na huzingatiwa mfanano ikiwa hakuna anayependekezwa zaidi isipokuwa yeye mume.

# {10} "Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu na rehema yake, na ya kuwa Mwenyezi Mungu ni Mpokeaji toba na Mwenye hekima." Na jibu la sharti limeondolewa, kwa mujibu wa muktadha wa maneno. Yaani, ingalimhalalikia na kutokea kwa mwongo katika mmoja miongoni mwa wale wawili waliojilaani yale alyejiombezea nafsi yake. Na kutokana na rehema na neema yake ni kuthubutu kwa hukumu hii mahususi kwa wanandoa. Kwa sababu ya haja yake kubwa, na kukueleza ukali wa uzinzi na uzinifu, na fedheha yake, na fedheha ya kashfa yake, na kuanza kutubia kutokana na dhambi hizi kubwa na nyinginezo.

11. Hakika wale walioleta uongo ni kundi miongoni mwenu. Msifikiri ni shari kwenu, bali hiyo ni kheri kwenu. Kila mtu katika wao atapata aliyoyachuma katika madhambi. Na yule aliyejitwika sehemu yake kubwa miongoni mwao, atapata adhabu kubwa. 12. Kwa nini mlipo ikia habari hii, wanaume Waumini na wanawake Waumini hawakuwadhania wenzao mema, na kusema: Huu ni uzushi dhahiri? 13. Kwa nini hawakuleta mashahidi wanne? Na ilivyokuwa hawakuleta mashahidi wanne, basi hao mbele ya Mwenyezi Mungu ni waongo. 14. Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu na rehema yake katika dunia na Akhera, bila ya shaka ingeliwapata adhabu kubwa kwa sababu ya yale mliyojiingiza. 15. Mlipoyapokea kwa ndimi zenu na mkasema kwa vinywa vyenu msiyoyajua, na mlifikiri ni jambo dogo, kumbe mbele ya Mwenyezi Mungu ni kubwa. 16. Na kwa nini mlipoyasikia msiseme: Haitufalii kuzungumza haya. Subhanak! (Umetakasika!) Huu ni uzushi mkubwa! 17. Mwenyezi Mungu anawaonya msirejee tena kufanya kama haya kabisa, ikiwa nyinyi ni Waumini! 18. Na Mwenyezi Mungu anawabainishia Aya. Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi Mwenye hekima. 19. Kwa hakika wale wanaopenda uenee uchafu kwa walioamini, watapata adhabu chungu katika dunia na Akhera. Na Mwenyezi Mungu anajua na nyinyi hamjui. 20. Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu na rehema yake, na kuwa hakika Mwenyezi Mungu ni Mpole, Mwenye kurehemu. 21. Enyi mlioamini, msizifuate nyayo za Shetani. Na atakayefuata nyayo za Shetani basi yeye huamrisha machafu na maovu. Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu na rehema yake juu yenu, asingelitakasika miongoni mwenu kabisa hata mmoja. Lakini Mwenyezi Mungu humtakasa amtakaye, na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kujua. 22. Na wale katika nyinyi wenye fadhila na wasaa wasiape kutowapa jamaa zao, na masikini na waliohama kwa Njia ya Mwenyezi Mungu. Na wasamehe, na waachilie mbali. Je, nyinyi hampendi Mwenyezi Mungu awasamehe? Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe Mwenye kurehemu. 23. Hakika wanaowasingizia wanawake, wanaojiheshimu, walioghafilika, Waumini; wamelaaniwa duniani na Akhera, nao watapata adhabu kubwa. 24. Siku ambayo zitawashuhudia ndimi zao na mikono yao na miguu yao kwa waliyokuwa wakiyatenda. 25. Siku hiyo Mwenyezi Mungu atawapa sawa sawa malipo yao ya haki, na watajua kwamba hakika Mwenyezi Mungu ndiye Haki Iliyo Wazi. 26. Wanawake waovu ni wa wanaume waovu, na wanaume waovu ni wa wanawake waovu. Na wanawake wema ni wa wanaume wema, na wanaume wema ni wa wanawake wema. Hao wameepushwa na hayo wanayoyasema; wao watapata msamaha na riziki ya ukarimu.

Pindi alipotaja katika yale yaliyotangulia hapo juu ukubwa wa shutuma za zinaa kwa ujumla; hili likawa kana kwamba ni utangulizi wa kisa hiki kilichotokea kwa mtukufu zaidi wa wanawake, Mama wa Waumini, Mungu amuwiye radhi. Aya hizi ziliteremka katika kisa mashuhuri cha uzushi, ambacho kimethibitishwa katika Sahih, Sunan na Musnad. Mwisho ni kwamba, Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie, - alikuwa katika baadhi ya vita vyake pamoja na mkewe Aisha Al-Siddiqa -mkweli, binti wa Abubakar Al-Siddiq, na ukakatika mkufu wake, naye akazuilika katika kuutafuta mkufu huo. Wakamchukua ngamia wake na kikalio chake, wala hawakupeleleza kama yumo ndani ya kikalio hicho. Kisha jeshi likapanda vipando vyao likaondoka. Akafika Nana Aisha mahali hapo walipokuwa, na akajua kwamba wakimkosa watarejea hapo kwa ajili yake. Kisha wakaendelea na msafara wa mwendo wao. Safwan bin Al-Mu-a’tal Al-Sulami alikuwa miongoni mwa maswahaba bora kabisa, Mungu amuwie radhi. Na alikuwa kaingia usiku kwa watu wengine wa watu akalala, akamuona Aisha Mwenyezi Mungu amuwie radhi na akamtambua. Akamuinamisha ngamia wake, na Aisha akampanda bila ya hao wawili kuzungumziana. Kisha akaja akiwa anamuendesha baada ya jeshi kushuka alasiri. Na walipowaona baadhi ya wanafiki waliokuwa pamoja na Mtume, – rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie – katika safari hiyo, kuja kwa Safwan na Aisha katika hali hii; ikavuma na kuenea yaliyoenea, na kisa kikaongezwa maelezo ya uongo na ndimi zikakiharibu na kukichafua kisa hiki mpaka wakadanganyika baadhi ya Waumini kwa hilo. Na wakawa wanasambaziana maneno hayo, na wahyi ukazuiliwa kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - kwa muda mrefu. Na habari hiyo ilimfikia Aisha muda mfupi baadaye, na alihuzinika huzuni kubwa. Basi Mwenyezi Mungu akateremsha umbali wake na uzushi huo katika Aya hizi, na Mwenyezi Mungu akawaaidhia na kuwapa mawaidha Waumini na akalifanya kubwa jambo hilo, na akawausia wao wasia yenye manufaa.

# {11} Na kauli yake Mwenyezi Mungu aliyetukuka, "Hakika wale walioleta uongo;" yaani, uongo mbaya." Yaani ni kumkashifu Mama wa Waumini, "Ni kundi miongoni mwenu." Yaani, kundi lililonasibiana na nyinyi, enyi kongamano la wa Waumini. Miongoni mwao kuna Muumini wa kweli katika Imani yake, lakini alidanganyika na propaganda za wanafiki. Na miongoni mwao mnafiki. "Msifikiri ni shari kwenu, bali hiyo ni kheri kwenu;" kwa lile lililofungamana nalo kwa kuepushwa na kuwekwa mbali kwa Mama wa Waumini na kutakaswa kwake na kusifu utajo, hadi ikawafikia sifa ya jumla wake zake wote Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie, – na kwa sababu ilifungamana katika kubainisha aya walizolazimishwa waja kuzifanya, ambazo bado zinaendelea kutekelezwa na kutendewa kazi hadi siku ya Kiyama. Yote haya ni kheri kubwa. Lau si maneno ya watu wa uzushi, hili lisingetokea. Na akitaka Mwenyezi Mungu jambo; hutoa na kujalia sababu. Na kwa hivyo, akaifanya hotuba kuwa ya jumla kwa waumini wote. Na akaeleza kuwa kusingizia na kusema vibaya baadhi yao wengine ni kama kujisema vibaya na kujisingizia wenyewe. Ndani yake ni kuwa waumini katika kupendana kwao, na kuhurumiana kwao, na umoja wao katika maslahi yao ni kama mwili mmoja, na Muumini kwa Muumini ni kama jengo linalotegemezana. Kama vile anavyochukia mtu yeyote kusemwa vibaya heshima yake; na basi achukie kwa kila mtu kumsema vibaya na kumkashifu Muumini mwenzake, ambaye yuko katika nafasi sawa na yeye mwenyewe. Na isipokuwa ikimfikia mja hali hii; basi hiyo ni kutokana na upungufu wa imani yake na kukosa ushauri. "Kila mtu katika wao atapata aliyoyachuma katika madhambi." Na hili ni onyo kwa wale waliokuja na uzushi, na kwamba wataadhibiwa kwa yale waliyoyasema katika hayo. Na alilizuia Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - kundi miongoni mwao; "Na yule aliyejitwika sehemu yake kubwa." Yaani, uzushi mkubwa, naye ni mnafiki mwovu kabisa, Abdullah bin Ubayy bin Salul, Mwenyezi Mungu amlaani. "Atapata adhabu kubwa." Ambayo ni kudumu milele katika tabaka la chini kabisa ya Moto.

# {12} Kisha Mwenyezi Mungu akawaongoza waja wake waliposikia maneno kama hayo, akasema, "Kwa nini mliposikia habari hii, wanaume Waumini na wanawake Waumini hawakuwadhania wenzao mema." Yaani, Waumini walidhania baadhi yao wengine wema, ambao ni salama kutokana na yale waliyokuwa wakisingiziwa, na kwamba yale waliyokuwa nayo kutokana na imani inayojulikana, yanazuia yaliyosemwa juu yao ya uzushi na uongo. "Na wakasema," kwa sababu ya dhana hiyo: "Utakasifu ni Wako." Yaani, katika hali ya kutakasika kwako na uovu wote, na kutokana na kuwatesa watu wako walio safi kwa mambo maovu. "Huu ni uzushi dhahiri." Yaani, uongo na kashfa ni miongoni mwa mambo makubwa na yaliyo dhahiri. Hii ni dhana ya wajibu pindi Muumini anaposikia kutoka kwa Muumini mwenzake maneno kama hayo, kumwachilia huru na kumtakasa kwa ulimi wake, na kumkadhibisha na kumkana yule aliyesema hivyo.

# {13} "Kwa nini hawakuleta mashahidi wanne?" Yaani, lau wale wasingizaji wangeleta mashahidi wanne dhidi ya yale waliyomsingizia. Yaani, waadilifu walioridhiwa. "Na ilivyokuwa, hawakuleta mashahidi wanne basi hao mbele ya Mwenyezi Mungu ni waongo;" hata kama walikuwa na yakini na hayo ndani yao wenyewe. Hakika wao ni waongo katika hukumu ya Mwenyezi Mungu, kwa sababu aliwakataza kusema juu ya hilo bila mashahidi wanne. Na ndiyo maana akasema, “Basi hao mbele ya Mwenyezi Mungu ni waongo.” Wala hakusema: Hao ni waongo. Na yote haya ni kwa ajili ya ukubwa wa utakatifu wa heshima na hadhi ya Muislamu. Kwa hivyo haijuzu kutangulia kuichafua kwa kuzulia uovu bila ya akidi ya ushahidi wa ukweli.

# {14} "Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu na rehema yake katika dunia na Akhera," kwa namna ambapo zilikukunjukieni fadhila zake katika mambo ya dini yenu na dunia yenu. "Bila ya shaka ingeliwapata adhabu kubwa kwa sababu ya yale mliyojiingiza." Yaani, mlikuwa mmepitia na kuingia "humo;" kwa sababu ya jambo la uzushi "Adhabu kubwa." Kwa sababu mnastahiki hayo kwa mliyoyasema. Lakini kwa fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu na neema na rehema zake, kwamba amewaandikia na kuwawekea sheria ya toba na akaifanya adhabu kuwa ni utakaso wa dhambi.

# {15} "Mlipoyapokea kwa ndimi zenu." Yaani, mnaichukua au kuikamata na kutupia baadhi yenu wengine, na mnachanganyikiwa na kukengeushwa kuhusu mazungumzo yake, ambayo ni kauli ya uongo. "Na mkasema kwa vinywa vyenu msiyoyajua." Mambo mawili yameharamishwa; kusema uongo na kusema bila ujuzi. "Na mlifikiri ni jambo dogo," Na kwa hivyo, walitangulia juu ya hilo waliotangulia katika Waumini waliotubu kwa hilo. Na wakatakasika baada ya hayo. "Kumbe mbele ya Mwenyezi Mungu ni kubwa." Na hili lina kemeo lililo wazi dhidi ya kuendelea na kufanya baadhi ya dhambi kwa namna ya kupuuza. Hakika mja hanufaiki na fikra za mahesabu yake hata kidogo, na wala halipunguzi dhambi chochote katika adhabu yake, bali inazidisha dhambi maradufu na kumrahisishia kutukia ndani ya dhambi hilo tena.

# {16} "Na kwa nini mlipoyasikia;" yaani, na lau nyinyi, enyi Waumini, mliposikia maneno ya watu wa uzushi, "Msiseme;" kukanusha hilo na kuonyesha ukubwa wa jambo hilo. "Haitufalii kuzungumza haya." Yaani, haifai kwetu sisi wala haiendani nasi kusema kwa uzushi huu ulio wazi. Kwa sababu muumini humzuia yeye imani yake kufanya maovu hayo. "Huu ni uzushi;" yaani, uongo "Mkubwa."

# {17} "Mwenyezi Mungu anawaonya msirejee tena kufanya kama haya kabisa." Yaani, kwa mtazamo sawa na kuwatuhumu waumini kwa uovu; Mwenyezi Mungu anawaaadhi na kuwanasihi nyinyi juu ya hayo, na ni mawaidha na nasaha zilizo bora kabisa kutoka kwa Mola wetu Mlezi. Ni lazima tukabiliane nayo kwa kukubali, kunyenyekea, na kujisalimisha, na shukrani kwake kwa yale aliyotubainishia, kwamba Mwenyezi Mungu ni baraka na heri katika yale anayowaaidhia nyinyi, "Ikiwa nyinyi ni Waumini." Limejulisha hilo kwamba imani ya kweli inamzuia mwenye nayo katika kutanguliza kufanya mambo ya haramu.

# {18} "Na Mwenyezi Mungu anawabainishia aya hizo," zilizojumuisha juu ya ubainishaji wa hukumu, mawaidha, makemeo, kutia moyo, na vitisho, na anazieleza kwenu nyinyi kwa uwazi mkubwa. "Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi, Mwenye hekima." Yaani, ujuzi ulio kamili na hekima ya jumla; ni kutokana na elimu na hekima yake kwamba aliwafunza nyinyi kutokana na elimu yake, hata kama hilo lilirudi katika maslahi yenu wakati wote.

# {19} "Kwa hakika wale wanaopenda uenee uchafu." Yaani, mambo machafu na ya kuchukiza, na wanapenda machafu yajulikane "kwa walioamini, watapata adhabu chungu." Yaani, yenye maumivu ya moyo na mwili, na hiyo ni kwa sababu aliwahadaa ndugu zake Waislamu; na mapenzi yake ya uovu kwao, na ushupavu wake katika kuwapinga kwao. Ikiwa tishio hili lilikuwa tu kwa sababu ya kupenda maovu na mabaya kuenea, na kuufanya kuwa halali moyoni; basi vipi kuhusu jambo kubwa kuliko hilo, kama vile kuudhihirisha uovu huo na kuusambaza? Sawa uwe uchafu ulifanyika au haukufanyika, yote haya yanatokana na rehema ya Mwenyezi Mungu kwa waja wake waaminifu, na ulinzi wa kuhufadhi heshima yao. Kama alivyolinda damu zao na mali zao, na akawaamrisha kufanya yale yanayohitaji usawa kati yao, na kwamba kila mmoja wao ampende ndugu yake anachokipendelea nafsi yake, na achukie kwa ajili yake anachokichukia nafsi yake. "Na Mwenyezi Mungu anajua na nyinyi hamjui." Na kwa hivyo, akawafundisha, na akakwabainishieni msiyoyajua.

# {20} "Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu juu yenu." Amewazunguka pande zote "Na rehema yake." Juu yenu, "Na kuwa hakika Mwenyezi Mungu ni Mpole, Mwenye kurehemu." Asingewabainishieni hukumu hizi, mawaidha na hekima tukufu, na asingeliwapa muhula wale walioasi amri yake, lakini ni fadhila na rehema zake, na kwamba hiyo ni sifa yake ya lazima. Amewapendeleeni heri na wema duniani na akhera ambao hamtawahi kuweza kuudhibiti kihesabu au kiidadi.

# {21} Na alipokataza dhambi hili mahususi; alikataza madhambi yote kwa ujumla. Akasema, “Enyi mlio amini! Msizifuate nyayo za Shetani.” Yaani, njia zake na wasiwasi wake. Hatua za Shetani zinahusisha dhambi zote zinazohusiana na moyo, ulimi, na mwili. Miongoni mwa hekima Yake Mwenyezi aliyetukuka, ni kwamba alibainisha hukumu. Nayo ni kukataza kufuata nyayo za Shetani. Na hekima ni kubainisha yale yaliyomo katika makatazo hayo kutokana na shari na ouvu unaolazimu na kuhitajika kuachwa kwake. Akasema, “Na atakayefuata nyayo za Shetani basi yeye,” yaani, Shetani, "Huamrisha uchafu.” Yaani, yale yanayoonekana na akili na sheria kuwa ni uchafu na uovu katika madhambi makubwa, pamoja na kuwa baadhi ya nafsi zimeegemea kuelekea huko. "Na maovu." Nayo ni yale ambayo akili huyakanusha wala haziyatambui. Na maasia ni hatua za shetani, haziondoki katika hilo. Basi Mwenyezi Mungu akawakataza juu ya hilo waja wake kuwa ni baraka na neema kutoka kwake kwamba wamshukuru na kumkumbuka. Kwa sababu huku ni kuwalinda wasije wakachafuliwa na uchafu, maovu na ubaya. Na katika wema wake kwao ni kwamba amewakataza, kama vile alivyowakataza kula sumu ya kufisha na nyinginezo. "Na lau kuwa si fadhila ya Mwenyezi Mungu na rehema yake juu yenu, asingelitakasika miongoni mwenu kabisa hata mmoja." Yaani, kila kilichotakasika na kufuata nyayo za Shetani. Kwa sababu Shetani na askari wake huenda mbio katika kulingania na kuuboresha hilo, na nafsi huelekea kwenye uovu na kuuamrisha, na upungufu unamtawala mja kutoka pande zote, na imani haina nguvu. Na lau itatengwa na kuachwa peke yake na hizi sababu; Basi hakuna atakayetakasika kwa kusafishwa madhambi na matendo mabaya na maendeleo ya kustawi kwa kutenda mema. Hakika kutakasika hufungamana na usafi na maendeleo na kustawi, lakini neema na rehema zake zinawataka ajitakase miongoni mwenu yule mwenye kujitakasa. Na mojawapo ya dua za Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie – ilikuwa ni: Ewe Mola! Ipe nafsi yangu uchamungu, na itakase, wewe ni mbora wa wanaoitakasa, wewe ndiye msimamizi wake na mlinzi wake). Ndiyo maana akasema, "Lakini Mwenyezi Mungu humtakasa amtakaye." Yule anayemjua kuhitaji kujitakasa basi atatakasika. Na ndiyo maana akasema, "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kujua."

# {22} "Na wale katika nyinyi wenye fadhila na wasaa wasiape kutowapa jamaa zao, na masikini na waliohama kwa Njia ya Mwenyezi Mungu. Na wasamehe, na waachilie mbali." Katika jumla ya waliojihusisha na uzushi ni Mistah bin Uthathah ambaye alikuwa ni ndugu wa Abu Bakr Al-Siddiq, Mungu amuwiye radhi. Alikuwa Mistah ni masikini aliyehama kwa ajili ya Mwenyezi Mungu. Na akaapa Abu Bakr kutotumia na kutoa juu yake kwa sababu ya yale aliyoyasema. Basi ikateremshwa Aya hii "ikimkataza" kutokana na kiapo hiki kilichojumuisha kukata riziki yake, na kumhimiza amsamehe na aachilie mbali jambo hilo, na kumuahidi msamaha wa Mwenyezi Mungu ikiwa atamsamehe. Basi akasema, "Je, nyinyi hampendi Mwenyezi Mungu awasamehe? Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Mkiwafanyia waja wake msamaha; naye Mwenyezi Mungu atawafanyia hivyo. Na Abu Bakr akasema aliposikia aya hii, 'Ndiyo, Wallahi (Naapa kwa jina Mwenyezi Mungu); ningependa Mwenyezi Mungu anisamehe. Na kurudisha kutoa na kutumia kwa Mistah. Na katika aya hii ni ushahidi juu kuwapa riziki jamaa wa karibu wa mtu, na kwamba matumizi na ihsani haziachwi wala kupuuzwa na uasi wa mtu. Na kuhimiza kusamehe hata kama kile kilichotokea kutoka kwake kilitokea kwa watu wa uhalifu.

# {23} Kisha akataja onyo kali dhidi ya kuwatuhumu wanawake walio safi, akasema, "Hakika wanaowasingizia wanawake wanaojiheshimu;" yaani, waliotakasika na uchafu na uovu, "Walioghafilika." Ambao halijawatokea hilo katika nyoyo zao, "Wanawake Waumini. Wamelaaniwa duniani na Akhera." Laana inahusu dhambi kubwa tu, na akathibitisha kwamba laana itaendelea juu yao katika nyumba zote mbili; Duniani na Akhera. "Na hao watapata adhabu kubwa." Na hii ni zaidi ya laana, inawaweka mbali na rehema yake na kuwahalalikia wao ukali wa maangamivu yake, na adhabu hiyo ni Siku ya Kiyama.

# {24} "Siku ambayo zitawashuhudia ndimi zao na mikono yao na miguu yao kwa waliyokuwa wakiyatenda." Kila kiungo kitashuhudia juu yake kwa yale waliyokuwa wakiyafanya. Kimetamkishwa na yule aliyetamkisha kila kitu. Basi hawezi kukanusha. Na amewatendea uadilifu waja wake yule aliyejalia ushahidi wao kutoka katika nafsi zao.

# {25} "Siku hiyo Mwenyezi Mungu atawapa sawa sawa malipo yao ya haki." Yaani, malipo yao kwa matendo yao ni malipo ya kweli yaliyo kwa uadilifu na usawa. Watapata ujira wake ni mwingi, wala hawatakosa chochote kutokana na hayo. Na husema, “Ole wetu! Kitabu hiki kina nini, hakiachi dogo wala kubwa ila huliandika? Na watayakuta waliyoyatenda yamehudhuria hapo. Na Mola wako Mlezi hamdhulumu yeyote." "Na wanajua" katika kisimamo hicho kikubwa, "kwamba hakika Mwenyezi Mungu ndiye Haki iliyo wazi." Kwa hivyo, wanajua kwamba ukweli ulio wazi umefungiwa kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu; Sifa zake kuu ni kweli, matendo yake ni kweli, ibada yake ni kweli, kukutana naye ni kweli, "Na ahadi yake," na maonyo yake ni kweli, na hukumu na kanuni yake ya kidini na ya malipo ni kweli, na mitume wake ni wa kweli. Hakuna haki isipokuwa kwa Mwenyezi Mungu, na siyo kutoka kwa Mungu.

# {26} "Wanawake waovu ni wa wanaume waovu, na wanaume waovu ni wa wanawake waovu." Yaani, kila mwovu katika wanaume na wanawake, na maneno na vitendo kinamfaa mtu mbaya, na kuafikiana naye, na kuhusishwa naye, na kufanana naye. Na kila mwema na mzuri katika wanaume na wanawake na maneno na vitendo kinamfaa mtu mbaya, na kuafikiana naye, na kuhusishwa naye, na kufanana naye. Hili ni neno la jumla na lenye mipaka ambalo hakuna kinachoweza kuzuilika kutoka humo. Moja ya maneno yake makubwa zaidi ni kwamba Mitume, hasa wale Ulul-Azm (waliodhamiria zaidi) miongoni mwao, hasa bwana wao Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ambaye ni mbora wa wema miongoni mwa viumbe kwa jumla. Hawawafai hao isipokuwa wanawake. Kumtukana Aisha, Mwenyezi Mungu amuwiye radhi, kwa jambo hili ni kumtukana Mtume -rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie, - na yeye ndiye mkusudiwa wa uzushi huu kutokana na makusudio ya wanafiki. Na kule kuwa kwake tu mke wa Mtume – rehema na amani ziwe juu yake – tayari inajulikana kwamba yeye hawezi kuwa isipokuwa ni mke mwema na msafi kutokana na jambo hili baya. Basi vipi, na yeye si mwingine asipokuwa ni rafiki wa wanawake, mbora wao, mjuzi wao zaidi, kipenzi cha Mtume wa Mola Mlezi wa walimwengu wote, mke ambaye wahyi haukumteremkia yeye Mtume, huku akiwa katika blanketi na kuliwazwa na mke mwengine asiyekuwa yeye Aisha? Kisha akalibainisha hili kwa namna ambayo haibaki nafasi kwa yeyote aliye mwongo, wala kwa shaka wala dhana yoyote, na akasema, "Hao wameepushwa na hayo wanayoyasema." Na hapa ishara ni kwa Aisha, Mwenyezi Mungu awe radhi naye kwanza, na wanawake waaminifu walio safi na kughafilika, kwa kulingana naye "Msamaha," Utaondoa dhambi. "Na riziki ya ukarimu." Katika Pepo itokayo kwa Mola Mlezi Mkarimu.

27. Enyi mlioamini! Msiingie nyumba zisizo nyumba zenu mpaka mwombe ruhusa, na mwatolee salamu wenyewe. Hayo ni bora kwenu mpate kukumbuka. 28. Na msipomkuta mtu humo basi msiingie mpaka mruhusiwe. Na mkiambiwa: Rudini! Basi rudini. Hivi ni usafi zaidi kwenu. Na Mwenyezi Mungu anayajua mnayoyatenda. 29. Si vibaya kwenu kuingia nyumba zisiokaliwa ambazo ndani yake yamo manufaa yenu. Na Mwenyezi Mungu anajua mnayoyadhihirisha na mnayoyaficha.

# {27} Anawaongoza Al-Bari (Mwenyezi Mungu) waja wake waaminifu wasiingie majumba yasiyokuwa ya kwao bila ya kutaka ruhusa. Kwani kuna uharibifu na maovu mengi katika hilo. Miongoni mwao: Ni yale aliyoyataja Mtume -rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - pale aliposema, "Ruhusa ilifanywa kwa ajili ya kuona tu." Na kwa sababu ya ukiukwaji wake, macho huanguka kwenye sehemu za siri ndani ya nyumba. Hakika nyumba kwa mtu katika kusitiri uchi wa kilicho nyuma yake, ni kama vazi lilivyo katika kusitiri uchi wa mwili wake. Na miongoni mwa uovu wa kutoomba ruhusa: Kwamba hili linaleta shaka kwa walio ndani, na kumtuhumu kwa uovu wa wizi au kitu kingine. Kwa sababu kuingia kwa kujificha kunaashiria ubaya, na Mwenyezi Mungu amewazuia Waumini katika kuingia majumba yasiyokuwa yao, "Mpaka mshikamane." Yaani, muombe ruhusa. Kuomba ruhusa kunaitwa mshikamano; Kwa sababu kwayo, faraja hupatikana, na bila ya hayo, upweke hutokea, "Na wasalimie watu wake." Na sifa ya hiyo salamu na idhini ni ile iliyokuja katika Hadithi: 'Amani iwe juu yenu, je niingie?' "Hayo," yaani, ombi lililotajwa hapo juu la ruhusa, "Ni bora kwenu ili mpate kukumbuka." Kwa sababu linajumuisha maslahi kadhaa, na ni miongoni mwa maadili mema ya wajibu yanayoheshimika; akiruhusu; ataingia aliyeomba ruhusa.

# {28} "Na msipomkuta mtu humo," msiingie humo "Mpaka mruhusiwe. Na mkiambiwa: Rudini! Basi rudini." Yaani, msikatae kurudi na wala msimkasirikie; hakika mwenye nyumba hakuwanyima haki ambayo ni wajibu kwenu, bali yeye ni mfadhili mtoaji. Akitaka, anaruhusu au anazuia na kukataa; basi yeyote miongoni mwenu asifanye kiburi na kuchukizwa na hali hii; "Hivi ni usafi zaidi kwenu." Yaani, ina ufanisi zaidi katika kuwatakaseni na maovu na kuwaendeleza kwa vitendo vyema. "Na Mwenyezi Mungu anajua mnayoyatenda." Na humlipa kila mtendaji kwa amali yake, kwa wingi na uchache na nzuri na kutokuwa nzuri.

# {29} Hukumu hii inatumika kwa nyumba zinazokaliwa iwe ndani yake kuna vitu vya mtu au la, na katika nyumba zisizo na watu ambazo ndani yake hakuna vitu vya mtu. Ama kuhusu nyumba ambazo hazina wakaaji ndani yake, na kuna vitu vya mtu anavyohitaji kuviingia, na hakuna awezaye kumuomba ruhusa ndani yake, na haya ni kama katika nyumba za kupanga na nyinginezo, hakika ameyataja kwa kusema, "Si vibaya kwenu." Yaani, si kosa wala dhambi. Hii inaashiria kuwa kuingia katika majumba yaliyotangulia bila ya kuomba ruhusa ni haramu na ndani yake kuna makosa "Kuingia nyumba zisizokaliwa, ambazo ndani yake yamo manufaa yenu." Hii ni katika tahadhari ya ajabu ya Qur-an, kwani hakika kauli yake, "Msiingie nyumba zisizokuwa zenu," ni kauli ya jumla katika kila nyumba isiyo miliki ya mtu. Mwenyezi Mungu Mtukufu alizitoa humo nyumba zisizokuwa miliki yake na ndani yake muna vitu vyake na hazikuwa na mkaaji ndani yake. Likaondoka kosa na dhambi la kuingia ndani yake bila ruhusa. "Na Mwenyezi Mungu anajua mnayoyadhihirisha na mnayoyaficha." Hali zenu zilizo dhahiri na zilizofichikana, na kujua maslahi yenu. Kwa hivyo amewaandikia sheria mnayohitaji na mnalazimishwa kufanya kutokana na hukumu za kisheria.

30. Waambie Waumini wanaume wainamishe macho yao, na wazilinde tupu zao. Hili ni takaso bora kwao. Hakika Mwenyezi Mungu anazo habari za wanayoyafanya.

# {30} Yaani, waongoze Waumini na uwaambie: Wale walio na Imani, itawaepusha na kutokea jambo linalowavuruga imani yao. "Wainamishe macho yao," wasiangalie sehemu za siri, na wanawake wa kigeni, na waabudu, ambao fitina ya uasi hugopwa kwao, na mapambo ya dunia ambayo hujaribu na kufitinisha na hupelekea katika haramu. "Na wazilinde tupu zao" kutokana na kuingilia haramu katika tupu ya mbele au nyuma au vinginevyo, na kuweza kuigusa na kuitazama. "Hili" la kuhifadhi macho na tupu zao "ni takaso bora kwao." Ni safi zaidi, ni zuri zaidi, na ni ya juu zaidi ya kukuza vitendo vyao. Na anayelinda utupu wake na kuona kwake; hutakasika kutokana na uchafu ambao wenye kufanya mambo machafu wanajichafua nao, na matendo yake hutakasika kwa sababu ya kuacha jambo lililoharamishwa ambalo nafsi inatamani na kulitaka. Yeyote anayeacha kitu kwa ajili ya Mwenyezi Mungu; Mwenyezi Mungu atamfidia kilicho bora kuliko hicho alichokiwacha, na anayeinamisha macho yake kutoka kwenye haramu, basi Mwenyezi Mungu atamng'arishia kuona kwake, na kwa sababu ikiwa mja atachunga na kuhifadhi utupu wake na macho yake kutokana na haramu na utangulizi wake pamoja na madai ya matamanio. Basi uhifadhi wake wa wengine ulikuwa wa ufasaha zaidi, na ndiyo sababu aliuita Mwenyezi Mungu hifadhi; kwani kitu kilichohifadhiwa ikiwa hatajitahidi mwenye kukihifadhi katika kukichunga na kukihifadhi, hakina bidii katika kukiangalia na kukihifadhi na kufanya kila sababu zenye kulazimu za kukihifadhi kwake; basi haihifadhiki. Vile vile, kuona (macho) na sehemu za siri ikiwa mja hatajitahidi kuzihifadhi zitamtia yeye katika majaribu na dhiki. Zingatia jinsi alivyoamrisha ulinzi wa sehemu za siri kwa ujumla, kwa sababu haijuzu katika hali yoyote ile. Na ama kuona, akasema, "wanainamisha macho yao." Alitumia kitendakazi ama neno "min" (katika), lenye kuonyesha baadhi ya jambo; kwani hakika inaruhusiwa kuangalia katika baadhi ya hali kutokana na haja. Kama vile mtazamo wa shahidi, mfanyakazi, mchumba, na mfano wa hilo. Kisha akawakumbusha kwamba anajua matendo yao, ili wajitahidi kujihifadhi kutokana na mambo ya haramu.

31. Na waambie Waumini wanawake wainamishe macho yao, na wazilinde tupu zao, wala wasionyeshe uzuri wao isipokuwa unaodhihirika. Na waangushe shungi zao juu ya vifua vyao, wala wasionyeshe uzuri wao ila kwa waume zao, au baba zao, au baba wa waume zao, au watoto wao, au watoto wa waume zao, au kaka zao, au wana wa kaka zao, au wana wa dada zao, au wanawake wenzao, au iliyowamiliki mikono yao ya kuume, au wafwasi wanaume wasio na matamanio, au watoto ambao hawajajua mambo ya kuhusu uke. Wala wasipige chini miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha. Na tubuni nyote kwa Mwenyezi Mungu, enyi Waumini, ili mpate kufanikiwa.

# {31} Alipowaamuru Mola Waumini wanaume wainamishe macho yao na wazilinde tupu zao; akawaamrisha Waumini wanawake kufanya hivyo, na akasema, ''Na waambie Waumini wanawake wainamishe macho yao'' wasitazame uchi na wanaume kwa matamanio na kwa namna ile ya mtazamo uliokatazwa. ''Na wazilinde tupu zao.'' Wasipate kumuingilia, au kumgusa, au kumtazama kwa haramu, ''Wala wasionyeshe uzuri wao;'' kama mavazi mazuri, na mapambo, na mwili wote kwa ujumla ni katika mapambo. Na kwa vile vazi linaloonekana ni la lazima kwake yeye, alisema, “isipokuwa unaodhihirika.” Yaani, vazi linaloonekana ambalo ni desturi kuvaa ikiwa hakuna kitu ndani yake kitakacholeta majaribu ndani yake. “Na waangushe shungi zao juu ya vifua vyao.” Na hii ni ili kukamilisha sitara. Na hilo linaashiria kwamba, mapambo ambayo ni haramu kuyadhihirisha ni pamoja na mwili mzima, kama tulivyotaja. Kisha akakariri makatazo ya kuonyesha mapambo yao. Na kuwavua na kuwatoa katika hilo, kauli yake, ''ila kwa waume zao.'' ''Au baba zao, au baba wa waume zao,'' ni pamoja na baba mwenyewe na babu, kwenda juu, ''au watoto wao, au watoto wa waume zao." Na inajumuisha wana, au wana wa waume, hata wawe chini kiasi gani, ''au kaka zao, au wana wa kaka zao.'' Ndugu mliotoka kwa baba na mama mmoja, au ndugu wa baba mmoja au mama mmoja. ''Au wana wa dada zao, au wanawake wenzao.'' Yaani, inafaa kwa wanawake kutazamana kwa ujumla, na inawezekana kuwa nyongeza hiyo inahitaji jinsia. Yaani, wanawake wa Kiislamu ambao ni wa jinsi yenu. Na ndani yake kuna dalili kwa aliyesema: Hairuhusiwi kwa mwanamke wa Kiislamu kuangalilwa na mwanamke asiyekuwa Muislamu chini ya utawala wa Kiislamu. ''Au iliyowamiliki mikono yao ya kuume.'' Inaruhusiwa kwa anayemilikiwa ikiwa mali yote ni ya mwanamke, inafaa kwake kumwangalia bibi yake maadamu anamiliki yote. Ikiwa utaondoka umiliki au sehemu ya umiliki huo, basi haifai kuangalia, ''Au wafwasi wanaume wasio na matamanio.'' Yaani, [au] wale wanaowafuata na wakashikamana na nyinyi miongoni mwa wanaume ambao hawana hisia katika matamanio haya. Kama mpumbavu asiyejua kilichoko, na kama mtu asiyekuwa na hisia za kutamani wanawake, ambaye hakujabakia kwake yeye hisia za matamanio katika sehemu zake za siri au moyoni mwake. Hakika huyu hakatazwi kuangalia kwake, ''au watoto ambao hawajajua mambo yaliyohusu uke.'' Yaani, watoto ambao hawajabaleghe; Inajuzu kwao kuwatazama wanawake wasiokuwa Mahram. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu akahalalisha hili kwa kusema, ''Hawajajua mambo yaliyohusu uke.'' Yaani, hawakuwa na ujuzi wa hilo, na matamanio yalikuwa bado hayajapatikana ndani yao. Hii inaashiria kwamba mwenye utambuzi mwanamke anafaa ajisitiri kwake, kwa sababu inadhihirika kwake uchi wa mwanamke. '' Wala wasipige chini miguu yao ili yajulikane mapambo waliyoyaficha.'' Yaani, wasiipige ardhi kwa miguu yao ili mapambo waliyoyavaa, kama vifundo vya miguu na vitu vingine, yakajulikana mapambo yake kwa sababu hiyo, na ikawa ni njia ya kuwatia majaribuni. Na huchukuliwa kutokana na mambo haya na yanayofanana na hayo msingi wa kanuni wa kuzuia njia, na kwamba ikiwa jambo linafaa lakini linapelekea katika jambo lililoharamishwa au kuna hofu ya kutokea kwake; basi atakatazwa na kuzuiwa kufanya jambo hilo. Kupiga mguu ardhini asili yake ni mubaha lakini ilipokuwa ni njia ya kujulikana mapambo, ikakatazwa na kuzuiwa. Mwenyezi Mungu alipoamrisha amri hizi nzuri, na akausiya kwa usiya uliopendekezwa ulio mwema, na ilikuwa ni jambo lisiloepukika kwamba kutakuwa na upungufu na uzembe wa muumini kufanya hivyo; Mwenyezi Mungu Mtukufu aliamrisha kwa kutubia. Akasema, ''Na tubuni nyote kwa Mwenyezi Mungu, enyi Waumini.'' [Kwa sababu Muumini humwita imani yake kwenye toba]. Kisha akafungamanisha juu ya hilo, mafanikio, na akasema, “ili mpate kufanikiwa.” Hakuna njia ya kufaulu isipokuwa kwa toba, ambayo ni kurudi kutoka katika yale anayoyachukia Mwenyezi Mungu, kwa nje na ndani, kwenda kwenye yale anayoyapenda, kwa nje na ndani, yaani yaliyo wazi na yaliyofichika. Na hii inaonyesha kwamba kila Muumini anahitajika kutubia, kwa sababu Mwenyezi Mungu amewahutubia waumini wote. Na ndani yake kuna kuhimiza juu ya kuitakasa toba katika kauli yake, "Na tubuni kwa Mwenyezi Mungu." Yaani, siyo kwa makusudio yasiyokuwa kwa ajili yake Mwenyezi Mungu kutokana na kusalimika na maafa ya dunia au kujionyesha kwa kutaka sifa au kusikika, na mfano wa hili katika makusudio maovu.

32. Na waozeni wajane miongoni mwenu na wema katika watumwa wenu na wajakazi wenu. Wakiwa mafakiri Mwenyezi Mungu atawatajirisha kwa fadhila yake. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye wasaa Mwenye kujua. 33. Na wajizuilie na machafu wale wasiopata cha kuolea, mpaka Mwenyezi Mungu awatajirishe kwa fadhila yake. Na wanaotaka kuandikiwa uhuru katika wale ambao mikono yenu ya kulia imewamiliki, basi waandikieni kama mkiona wema kwao. Na wapeni katika mali ya Mwenyezi Mungu aliyowapa. Wala msiwashurutishe vijakazi vyenu kufanya zina kwa ajili ya kutafuta pato la maisha ya dunia, ilhali wao wanataka kujiheshimu. Na atakayewalazimisha basi Mwenyezi Mungu baada ya kulazimishwa kwao huko, atawasamehe, kwani Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu.

# {32} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawaamrisha wasimamizi na mabwana kuwaozesha wale ambao, wako chini ya uangalizi wao kutokamana na masiku, na hali ya kuwa hawana wanaume wala wanawake wakuu na wanawali, basi inampasa yule wa karibu na msimamizi wa yatima kumuozesha anayehitaji kuoa kwa yule kinachomlazimu chakula chake juu yake. Na ikiwa wameamrishwa kumuozesha aliye chini ya mikono yao; basi itakuwa amri yao ya kuoana wenyewe kwa wenyewe ni katika njia iliyokuwa bora zaidi, ''na wema katika watumwa wenu na wajakazi wenu.'' Inawezekana kwamba kinachokusudiwa na mwenye haki ni Swalah al-Din, na kwamba mwadilifu miongoni mwa watumwa wa kiume na wa kike - ambaye si mzinifu, - ameamrishwa na bwana wake kumuoa kama malipo ya uadilifu wake na kumtia moyo kufanya hivyo, na kwa sababu mwovu wa zinaa ni haramu kumwoa, hivyo inaunga mkono yale yaliyotajwa mwanzoni mwa surah kuwa ndoa ya mzinifu na mzinifu ni haramu mpaka atubie, na ateuliwe kwa haki kati ya watumwa na wajakazi kuliko watu huru. Kwa sababu hii ni kawaida kupatikana kwa watumwa. Inawezekana kwamba kile kinachomaanishwa na watu wema katika kuoa na wenye kuhitajia hiyo ndoa kutokamana na watumwa na vijakazi, na haya maana yanaunga mkono ya kwamba Bwana hajaamrishwa kumuoa mtumwa wake kabla ya kumuhitajia kumuoa, na wala matakwa ya maana hayo mawili hayawi mbali kwa wote wawili. Na Mwenyezi Mungu ni mjuzi zaidi. Na kauli yake, "ikiwa mafakiri;" yaani, wanaume na wenye kutaka ndoa, ''Mwenyezi Mungu atawatajirisha kwa fadhila yake.'' Kwa hivyo kisiwazuie kile mnachofikiria kwamba atakapooa, atafukarika kwa sababu ya familia yake kubwa na mfano wake. Na ndani yake kuna msisitizo wa kuoa na ahadi kwa mwanandoa kupata utajiri baada ya ufukara. ''Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye wasaa,'' mwingi wa kheri na mwenye fadhla kubwa. ''Mwenye kujua;'' kwa Yeyote anayestahili fadhila yake ya kidini na ya kidunia, au mmoja wao ambaye hastahili au mmoja wao asiyestahiki, na humpa kila mmoja wao anachojua na hekima yake inavyohitaji.

# {33}'' Na wajizuilie na machafu wale wasiopata cha kuolea, mpaka Mwenyezi Mungu awatajirishe kwa fadhila yake:'' Hii ni hukumu ya yule aliyeshindwa na kuoa, amemuamrisha Mwenyezi Mungu ajizuie; kwamba ajizuie ya yale yaliyoharamishwa na azifanye sababu ambazo zinamzuilia nayo, kutokamana na mahitaji ya moyo wake kwa fikra ambazo ni hatari kuingia ndani yake. Kama alivyosema Mtume rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, (Enyi kongamano la mabarobaro! Yeyote kati yenu awezaye kuoa na aoe, na yeyote asiyeweza kuoa basi na afunge, hakika hii ni hifadhi kwake yeye. Na kauli yake, ''Wale wasiopata cha kuolea;'' yaani, hawana uwezo wa kuuoa; aidha kwa ufukara wao, au ufukara wa wasimamizi na mabwana zao, au kukataa kwao kuoa, na hawana uwezo wa kuwalazimisha kufanya hivyo. Na makadirio haya ni bora kuliko yale ya wale waliokusudiwa kutopata mahari ya ndoa, na wakaifanya dhana kubwa badala ya asili. Kuna maonyo mawili katika hayo: Mojawapo ni: kufuta katika usemi, na kanuni ya msingi ni kutofuta. La pili ni kwamba, maana yake ni kwa wale ambao wana hali mbili: hali ya utajiri wa mali zake, na hali ya umaskini, kisha watumwa na vijakazi na anayemuoa atakwenda kwa msimamizi wake. Kama tulivyotaja, ''Mpaka Mwenyezi Mungu awatajirishe kwa fadhila yake;'' kuna ahadi kwa mwenye kuweza kujizuia kwa Mwenyezi Mungu atamtajirisha na amfanyie wepesi katika jambo lake, na ikawa ni amri kwake kusubiri faraja, ili kilichomo ndani yake kisipate kuwa kigumu. Na kauli yake,'' Na wanaotaka kuandikiwa uhuru katika wale ambao mikono yenu ya kulia imewamiliki, basi waandikieni kama mkiona wema kwao.'' Yaani, anayetaka sana kuandika na kujinunulia watumwa wa kiume na wa kike; basi yaitikieni anayoyaomba, na muyaandike, ''kama mkiona wema kwao.'' Yaani, katika wanaotaka kuandika ''mema;'' yaani uwezo wa kupata riziki na uadilifu katika dini yake, kwa sababu kuandika kwapatikana maslahi mawili. Maslahi ya ukombozi na uhuru, na maslahi ya Fidia anayoitoa ili kujikomboa, na pengine alifanya kazi kwa bidii na kupata fedha zaidi kwa bwana wake wakati wa kuandika, kutokamana na mali isiyopatikana katika utumwa wake. Kwa hivyo, haiwi ni madhara kwa bwana katika kuandika kwake, ingawa faida kubwa ingepatikana kwa mtumwa. Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu aliamuamrisha kuandika kwa namna hii kama ni amri inayopasa. Kama ilivyo wazi, au ni amri iliyopendekezwa juu ya kauli nyingine, na amri ya kuwasaidia katika uandishi wao; kwa sababu wanaihitaji; kwa sababu hawana. Akasema: ''Na wapeni katika mali ya Mwenyezi Mungu aliyowapa''. Yaliyomo ndani yake ni amri ya bwana wake, aliyeiandika, ili kumpa baadhi ya maandishi yake au kuyadondosha kutoka kwake, na amri ya watu kuwasaidia. Kwa ajili hiyo, Mwenyezi Mungu aliwawekea waandishi sehemu ya zaka. Na akatamani kumpa, akisema, ''Kutokana na mali ya Mwenyezi Mungu aliyowapa.'' Yaani, kama vile mali ni mali ya Mwenyezi Mungu, na kilicho mikononi mwenu ni zawadi kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwnu na ni baraka safi. Basi watendeeni wema waja wa Mwenyezi Mungu kama Mwenyezi Mungu alivyowatendea. Dhana ya Aya Takatifu ni kwamba ikiwa mtumwa haombi kuandika, bwana wake haamrishwi kuanza kuiandika. Naa kwamba ikiwa hajui kutoka kwake kheri yoyote, kwamba anajua kutoka kwake kwamba ameibadilisha; aidha anajua kwamba hana alichokichuma. Kwa hivyo ni kwa sababu ya hii kwamba watu wote wamepotea, au anaogopa kwamba ikiwa ataachiliwa na kuwa huru, ataweza kujiharibu mwenyewe. Hili si amri kuandika, bali ni haramu, kwa sababu ya maonyo yaliyotajwa hapo juu. Ndipo Mwenyezi akasema, ''Wala msiwashurutishe vijakazi vyenu;'' yaani, watumwa wenu ''kufanya zina;'' yaani, kuwa mzinzi; ''ilhali wao wanataka kujiheshimu.'' Kwa sababu kulazimishwa kwake hakufikiriwi isipokuwa kwa hali hii, na ikiwa hataki kujiheshimu, hakika yeye ni kahaba na inamlazimu bwana wake amzuie asifanye hivyo, lakini hii ni marufuku ya kile walichokuwa wakifanya kwa ujinga wa ukweli kwamba, bwana analazimisha taifa lake kufanya ukahaba; kuchukua mshahara wa hii. Na hii ndiyo sababu alisema, ''Kwa ajili ya kutafuta pato la maisha ya dunia.'' Haifai kwenu kuwa, vijakazi vyenu ni bora kuliko nyinyi na basi samehe uzinzi, na mnawafanya hivyo kwa ajili ya maisha ya uhai; mali chache ambazo zinafunuliwa na kisha kutoweka; kupata kwenu kwa usafi na unadhifu bila kujali maisha baada ya malipo na adhabu, ni bora kuliko maisha ambayo hayana faida. Kisha akawaita wale waliobanwa watubu, na akasema: “Na mwenye kuwalazimisha, baada ya kuwalazimisha, basi Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe na Mwenye kurehemu.” Basi na atubu kwa Mwenyezi Mungu, na aache yale aliyoyafanya yaliyomkasirisha. Akifanya hivyo; Mweyezi Mungu anasamehe dhambi zake na anamrehemu. Pia alijihurumia kwa kujiondolea adhabu, na pia alilihurumia taifa lake kwa kutolilazimisha kufanya jambo lolote litakalolidhuru.

34. "Na kwa yakini tumewateremshia Ishara zilizo wazi, na mifano kutokana na waliotangulia kabla yenu na mawaidha kwa wachamngu.''

# {34} Huku ni kunyanyuliwa na kuzidisha Aya hizi alizozisoma kwa waja wake; ili wajue thamani yake na watekeleze haki zake. Akasema: "Na tumekuteremshia Aya zilizo wazi;" yaani, dalili zilizo wazi za kila jambo unalolihitaji, kutoka katika asili na matawi; Ili kusiwe na shida au tuhuma iliyobaki. "Na" pia tumekuteremshia ''mfano wa wale waliopita kabla yako,'' katika habari za watu wale wa kwanza; mwema katika wao na muovu, na sifa za matendo yao, na yaliyowapata wao na yaliyowapata juu yao. Unaona kuwa ni mfano na mazingatio kwa wale wanaofanya vitendo hivyo ili wapate ujira kama walivyolipwa. ''Na mawaidha kwa wachamungu." Yaani, na tumewateremshia, ili kwenu nyinyi kuwa ni mawaidha ya wachamungu; ya ahadi, vitisho, vishawishi, na vitisho. Wanaaidhika kwayo wachamungu, na wanajiepusha kufanya yale ambayo Mwenyezi Mungu anayachukia na kufanya yale ambayo Mwenyezi Mungu anayapenda.

35. "Mwenyezi Mungu ni Nuru ya Mbingu na Ardhi. Mfano wa Nuru yake ni kama shubaka lenye kuwekwa ndani yake taa. Taa ile imo katika tungi. Tungi lile ni kama nyota inayomeremeta, inayowashwa kwa mafuta yanayotoka katika mti uliobarikiwa, mzaituni. Si wa mashariki wala magharibi. Yanakaribia mafuta yake kung'aa wenyewe ingawa moto haujayagusa, - Nuru juu ya Nuru. Mwenyezi Mungu humwongoa kwenye Nuru yake amtakaye. Na Mwenyezi Mungu huwapigia watu mifano. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua kila kitu."

# {35} ''Mwenyezi Mungu ni Nuru ya Mbingu na Ardhi,'' Mwenye hisia na maadili. Hii ni kwa sababu Mwenyezi Mungu Mwenyewe ni nuru, na pazia lake ni nuru, ambayo kama angeifunua, mng'ao wa uso Wake ungeteketeza chochote kile alichokiona katika uumbaji wake, na kwa Yeye kiti cha enzi. Na jua, mwezi na nuru, na kwa njia yake viliangaza Peponi. Vivyo hivyo, nuru ya maadili inarejea kwa Mungu. Kitabu chake ni nuru, sheria yake ni nuru, na imani na elimu katika nyoyo za Mitume na waja wake ni nuru. Lau si nuru yake Mwenyezi Mungu mtukufu; giza lingukusanyika, na kila mahali kupoteza nuru yake, giza likaenea kote. "Mfano wa nuru yake,'' anayoongoza kwayo, ambayo ni nuru ya imani na Qur-ani katika mioyo ya waumini, ''Ni kama shubaka;'' ambayo, "ndani yake kuna taa;'' kwa sababu shubaka hukusanya mwanga wa taa kwa namna ambayo hauwezi kutawanyika. Hiyo ni ''Taa ile imo katika tungi. Tungi lile;'' kutokana na usafi wake na fahari yake, ''ni kama nyota inayomeremeta.'' Yaani, mng'aro wa mwanga wenye kumeremeta. ''Inayowashwa;'' hiyo ni taa ambayo kwamba iko katika hilo tungi lenye kumeremeta ''kutokamana na mafuta yanayotoka katika mti uliobarikiwa, Mzaituni.'' Yaani, inayowashwa kwa mafuta ya Zaituni, ambao moto wake ni mkali kama ulivyo "si wa mashariki" tu; wala halipigi jua mwisho wa siku ''wala magharibi'' tu; wala halipigi jua mwisho wa siku. Ikiwa mambo yote mawili hayapo kwake; Ilikuwa ni ardhi ya kati; kama mizeituni ya Sham; jua huipiga mwanzo wa mchana na mwisho wa siku, ikawa nzuri na yenye harufu nzuri na ni safi zaidi kutokana na mafuta yake. Na kwa hilo akasema: ''Yanakaribia mafuta yake;'' ya usafi wake.; ''kung'aa wenyewe ingawa moto haujayagusa.'' Basi ukiigusa moto; huangaza mwangaza ulio juu sana. ''Nuru juu ya nuru;'' yaani, nuru ya moto na nuru ya mafuta. Sababu ya methali hii aliyoipigia mfano Mwenyezi Mungu, na kutumika kwa hali ya muumini mwenye nuru ya Mwenyezi Mungu moyoni mwake ni kwamba, asili yake aliyoumbwa nayo ni kama mafuta safi. Asili yake ni safi na tayari kwa mafundisho ya kimungu na kazi halali. Ikimfikia elimu na imani; nuru hiyo iliwaka moyoni mwake kama moto unaowaka katika utambi wa taa hiyo, na moyo wake ni msafi kutokamana na makusudio mabaya na ufahamu mbaya juu ya Mwenyezi Mungu. Ikiwa imani itamfikia; atang'ara kwa nuru kubwa kutokana na usafi wake wa uchafu, kama usafi wa chupa ya lulu, hivyo nuru ya asili, na nuru ya imani, na nuru ya elimu, na usafi wa kufahamu nuru juu ya nuru yake. Kwa kuwa hili linatokana na nuru ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, na si kila mtu anayefaa kwa hili, amesema, ''Mwenyezi Mungu humuongoza kwa nuru yake amtakaye;'' kutoka kwa wale wanaojua utakatifu wao na usafi wao, na kwamba anamtakasa pamoja naye na kukua. ''Na Mwenyezi Mungu anawapigia watu mifano,'' ili wapate kuwa na akili na kufahamu; hali ya kuwa mpole kwao wao, na awafanyie wema, na ili iwe wazi haki kuliko batili; kwa maana mifano huleta maana ya busara karibu kutokamana na yale yanayoonekana, ili waja waweze kuwafundisha elimu iliyo wazi. ''Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua kila kitu.'' Basi elimu yake imezunguka kila kitu, hivyo mnatakiwa kujua kuwa, kupiga kwake mifano ni mfano wa mwenye kujua ukweli wa mambo na undani wake ni manufaa ya waja. Basi na kuwe kushughulika kwenu ni kwa ajili ya kuzingatia na kufikiria, wala siyo kupinga. Hakika najua na nyinyi hamjui.

Kwa kuwa nuru ya imani na Qur-ani ni tukio la mara kwa mara la sababu zake katika misikiti, alizitaja, akizibainisha, na akasema:

36. Katika Nyumba ambazo Mwenyezi Mungu ameamrisha zitukuzwe, na humo litajwe jina lake, wanamtakasa humo asubuhi na jioni 37. Watu ambao biashara wala kuuza hakuwashughulishi na kumdhukuru Mwenyezi Mungu, na kushika Sala, na kutoa Zaka. Wanaihofu Siku ambayo nyoyo na macho yatageuka. 38. Ili Mwenyezi Mungu awalipe bora ya waliyoyatenda, na awazidishie katika fadhila zake. Na Mwenyezi Mungu humruzuku amtakaye bila ya hisabu.

# {36} Yaani: Mwenyezi Mungu ndiye anayeabudiwa ''katika nyumba.'' Sehemu kubwa na kheri anazozipenda zaidi yeye, ni misikiti, ''Mwenyezi Mungu ameamrisha;'' yaani: ameamrisha na ameusia, ''zitukuzwe, na humo litajwe jina lake.'' Hizi ni jumla ya hukumu za misikiti, imejumuishwa katika kuiinua, kuijenga, kuifagia, kuisafisha kutokamana na najisi na udhia, na kuihifadhi na vichaa, na watoto wasiojilinda na najisi na kafiri, na ihfadhiwe na maneno ya upuuzi ndani yake na kunyanyua sauti bila kumtaja Mwenyezi Mungu. ''Na humo litajwe jina lake.'' Hii inajumuisha swala yote; Swala zake za faradhi na za Sunna, kusoma Qur-ani, kumtakasa Mwenyezi Mungu, kumsabihi Mwenyezi Mungu, na kusema Laa ilaaha illa Allah na aina nyinginezo za dhikri, na kujifundisha elimu na kuifundisha kwake, na kusoma ndani yake, na kukaa itkaaf, na ibada nyinginezo zinazofanywa misikitini. Na kwa hilo, kumekuwa kuimarisha Misikiti kumegawanyika sehemu mbili: kuimarisha majengo na kuyahifadhi, na kuimarisha kwa kutaja jina la Mwenyezi Mungu kutokamana na swala na mambo mengine, na hili ndilo tukufu zaidi kati ya aina hizi mbili. Na ndiyo maana zikaanzishwa na kuwekwa kama sheria swala tano na swala ya Ijumaa misikitini, ikalazimishwa kwa wengi katika wanavyuoni na ikapendekezwa kwa wanavyuoni wengine.

# {37} Kisha Mwenyezi Mungu Mtukufu akawasifu watu wake kwa ibada, na akasema: "wanamtakasa yeye;" kwa ikhlas, "asubuhi;" mwanzo wa mchana, "na jioni;" na jioni "watu." Ameweka nyakati hizi mbili, kwa ajili ya heshima yao na kwa urahisi na wepesi wa kumwendea Mwenyezi Mungu, na usahali wake, unajumuishwa katika hilo swala na mambo mengine. Ndiyo maana Dhikri za asubuhi na jioni zilianzishwa na nyiradi za asubuhi na jioni; yaani, watu hutukuza Mwenyezi Mungu ndani yake , na je ni watu gani? Wao sio miongoni mwa wale wanaomwathiri Mola wao kwa dunia wao wenyewe, wala kwa biashara na faida inayomilikiwa naye. ''Biashara wala kuuza hakuwashughulishi.'' Hii ni pamoja na kila faida inayokusudiwa kulipwa, kwa hivyo inakuwa kauli yake, ''wala kuuza.'' Hivyo kauli yake, ''Hakuna kuuza;'' ni dalili ya huruma baina ya mahsusi na jumla. Kwa sababu ya kiasi kikubwa cha kujishughulisha na kuuza kwa wengine. Hawa ndio watu, hata wakifanya biashara, hata wakauza na wakanunua; hakuna ubaya kwa hilo, lakini haliwashughulishi katika kuyatanguliza na kuyatanguliza kuliko, ''Na kumtaja Mwenyezi Mungu, na kushika Sala, na kutoa Zaka.'' Bali waliifanya kumtii Mwenyezi Mungu na kumuabudu ndilo lengo lao kuu, hamu na mwisho wa lengo lao. Basi yale yaliyokuja baina yao na yeye, wakayakanusha. Kwa kuwa kuacha dunia hii ni vigumu kwa nafsi nyingi na kupenda faida kupitia aina mbalimbali za biashara ni vipenzi kwao, na kuacha ni vigumu kwao katika hali nyingi na wanaelemewa na kutoa haki za Mwenyezi Mungu kwa hilo; akataja yale yanayomhimiza kufanya hivyo, ili kumtia moyo na kumtia hofu. Na akasema: ''Wanaiogopa Siku ambayo nyoyo na macho yatageuka,'' kwa sababu ya utisho wake na usumbufu wa nyoyo na miili. Kwa hivyo, waliiogopa siku hiyo, kwani ingekuwa rahisi kwao kufanya kazi na kuacha nyuma yale ambayo yangewashughulisha.

# {38} ''Ili Mwenyezi Mungu awalipe bora ya waliyoyatenda:'' na maana ya ''bora ya waliyoyatenda:'' ni matendo yao mazuri na mema; kwa sababu hayo ni mazuri zaidi ya waliyokuwa wakiyatenda, kwa sababu wanafanya mambo yanayoruhusiwa na mengineyo. Malipo ya thawabu yanaweza tu kuwa kwa matendo mema, kama Mwenyezi Mungu Mtukufu anavyosema, “ili Mwenyezi Mungu awafutie ukomo wa uovu walioufanya na awalipe ujira wao kwa mujibu wa ukomo wa wema waliokuwa wakiutenda.” “Na awazidishie katika fadhila zake;” ongezeko kubwa la malipo ya vitendo vyao. ''Na Mwenyezi Mungu humruzuku amtakaye bila ya hisabu.'' Bali anampa malipo ambayo hayafikii matendo yake, na hata matakwa yake hayafikii, na anampa malipo bila kuhesabu au kupima, na huu ni mfano wa wingi wake.

39. Na waliokufuru vitendo vyao ni kama sarabi (mazigazi) uwandani. Mwenye kiu huyadhania ni maji. Hata akiyaendea hapati chochote. Na atamkuta Mwenyezi Mungu hapo naye amlipe hisabu yake sawa sawa. Na Mwenyezi Mungu ni Mwepesi wa kuhisabu. 40. Au ni kama giza katika bahari kuu, iliyofunikwa na mawimbi juu ya mawimbi, na juu yake yapo mawingu. Giza juu ya giza. Akiutoa mtu mkono wake anakaribia asiuone. Na ambaye Mwenyezi Mungu hakumjalia kuwa na nuru hawi na nuru.

Hii mifano miwili ambayo Mwenyezi Mungu aliipiga kwa ajili ya matendo ya makafiri katika kubatilika kwake na kuondoka bure na kupata hasara kwa mwenye kufanya miongoni mwao. Na akasema:

# {39} ''Na wale waliomkufuru:'' Mola wao Mlezi na kuwakadhibisha Mitume wake, ''vitendo vyao ni kama sarabi (mazigazi) uwandani.'' Yaani, mahali ambapo hakuna mti wala mmea wowote, ''Mwenye kiu huyadhania ni maji:'' kiu kikali sana, ambaye anawaza kile ambacho hakuna mtu mwingine anayefikiria. Kwa sababu ya kiu chake, na hii ni dhana ya uongo, basi alikusudia ili kukiondoa kiu chake. ''Hata akiyaendea hapati chochote,'' akajuta sana, na kiu chake kikaongezeka kwa sababu, kusitishwa kwa tumaini lake. Kadhalika matendo ya makafiri ni kama sarabi huonekana na kufikiriwa na mjinga asiyejua mambo kuwa ni matendo yenye manufaa, basi hudanganyika na sura zao, na kutekwa na mawazo yao, na pia hufikiri kwamba ni matendo yenye manufaa kwa matamanio yake, na yeye pia anayahitaji, na hata kulazimishwa kuyafanya. Kama vile mtu mwenye kiu anavyohitaji maji, hata anapofanya vitendo vyake Siku ya Malipo. Akaiona imepotea, lakini hakupata chochote katika hayo, na hali ikawa hakwenda, si yeye wala kwake. ''Na atamkuta Mwenyezi Mungu hapo naye amlipe hisabu yake sawa sawa;'' inchi au tone la kazi yake lilifichwa kwake, na hangekosa kidogo au nyingi. ''Na Mwenyezi Mungu ni Mwepesi wa kuhisabu.'' Watu wajinga wasicheleweshe ahadi hii; kwani ni lazima ije, na Mwenyezi Mungu akaiwakilisha kwa sarabi ambayo ni ''uwandani.'' Yaani, hamna miti wala mimea ndani yake, na huu ni mfano wa nyoyo zao; hamna kheri wala uadilifu ndani yake, basi amali si safi ndani yake, na hiyo inatokana na sababu ya kuzuia ambayo ni kufuru.

# {40} Mfano wa pili wa ubatilifu wa matendo ya makafiri, ''ni kama giza katika bahari kuu:'' mbali, umbali wa kina chake na urefu wa masafa yake, ''iliyofunikwa na mawimbi juu ya mawimbi, na juu yake yapo mawingu. Giza juu ya giza.'' Giza la bahari kuu, kisha juu yake giza la mawimbi yaliyorundikana, kisha juu ya hilo giza la mawingu, kisha juu ya hilo likawa giza la usiku wa huzuni, na giza likawa kali sana. Ili mtu aliye katika hali hiyo "anapoutoa mkono wake, hawezi kuuona," hata kama uko karibu naye; basi vipi kuhusu wengine? Kadhalika makafiri wamekusanya giza katika nyoyo zao. Giza la maumbile ambalo halina heri ndani yake, na juu yake ni giza la ukafiri, na juu ya hilo ni giza la ujinga, na juu ya hilo ni giza la matendo yanayotokana na yale yaliyotajwa, hivyo wakabakia katika giza la kuchanganyikiwa, na miongoni mwao wanakuwa vipofu, na wanaiacha njia iliyonyooka, na wanasitasita katika njia za upotofu, na hayo ni kwa sababu Mwenyezi Mungu amewaangusha na hakuwapa wao katika nuru yake. ''Na ambaye Mwenyezi Mungu hakumjalia kuwa na nuru hawi na nuru,'' kwa sababu nafsi yake ni dhalimu tena mjinga, basi haina heri yoyote ndani yake, na nuru, isipokuwa aliyompa Mola wake na akamjalia Mola wake Mlezi. Inawezekana kwamba mifano hii miwili ya matendo ya makafiri wote; kila moja inatumika juu yake, na imeorodheshwa kwa maelezo mengi, na inawezekana kwamba kila mfano ni wa kundi na dhehebu; ya kwanza ni kwa wafuasi, na ya pili kadhalika. Na Mwenyezi Mungu ndiye ajuaye zaidi.

41. Je, huoni kwamba Mwenyezi Mungu vinamtakasa vilivyomo katika mbingu na ardhi, na ndege wakikunjua mbawa zao? Kila mmoja amekwisha jua Swala yake na namna ya kumtakasa kwake. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kuyajua wayatendayo.' 42. Na ni wa Mwenyezi Mungu ufalme wa mbingu na ardhi, na kwa Mwenyezi Mungu ndiyo marejeo ya wote.

# {41} Mwenyezi Mungu aliwaonya waja wake juu ya ukuu wake na ukamilifu wa mamlaka yake na kufukarika kwa viumbe wote kwake katika ubwana wake na ibada zake; akasema, ''Je, huoni kwamba Mwenyezi Mungu vinamtakasa vilivyomo katika mbingu na ardhi.'' Wanyama na vitu visivyo na uhai, ''na ndege wakikunjua mbawa zao;'' yaani, wakikunjua mbawa zao katika anga la mbingu wanamsifu Mola wao Mlezi. "Kila mmoja,'' kati ya viumbe hawa, ''amekwisha jua Swala yake na namna ya kumtakasa kwake.'' Yaani, kila mmoja ana swala na ibada kulingana na hali yake sahihi, na Mwenyezi Mungu amempa msukumo kwa sala hiyo na sifa: aidha kwa njia ya wajumbe kama Majini, wanadamu na Malaika, au kwa msukumo kutoka Kwake kama viumbe wengine wote na wengineo. Uwezekano huu una nguvu zaidi kutokana na dalili ya kauli yake isemayo, ''Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa wanayoyafanya;'' yaani, anajua matendo yake yote, basi hakuna kilichofichika kwake, na atawalipa kwa hayo. Na atakuwa kwa hilo, ameunganisha elimu yake kwa matendo yao, kupitia mafundisho yake, na elimu yake inayojumuisha malipo. Inawezekana kwamba kiwakilishi katika usemi wake: “amekwisha jua Sala yake na namna ya kumtakasa kwake,” kinamrejelea Mwenyezi Mungu, na kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu alijua ibada zao, hata kama nyinyi enyi waja hamkuwa mkizijua isipokuwa yale aliyoyateremsha Mwenyezi Mungu kwako. Aya hii ni kama Mwenyezi Mungu anavyosema: "Zinamtakasa zote mbingu saba na ardhi na vyote vilivyomo ndani yake. Na hapana kitu ila kinamtakasa kwa sifa zake. Lakini nyinyi hamfahamu kutakasa kwake. Hakika Yeye ni Mpole na Mwenye maghfira."

# {42} Alipoeleza utumwa wao na upungufu wao kwake katika suala la ibada na tauhidi; akaeleza upungufu wao katika suala la utawala, malezi, na usimamizi. Akasema, ''Na ufalme wa mbingu na ardhi ni wa Mwenyezi Mungu,'' Muumba wao, na mtoa rizki wao, na mlinzi wao katika sheria na Uungu Wake. Kutawala katika makazi haya na hukumu yake katika Nyumba ya Kiyama; kwa dalili ya kauli yake. ''Na marejeo ni kwa Mwenyezi Mungu;'' yaani, njia ya kurudi kwa viumbe na marudio yao ili awalipe kwa matendo yao.

43. Je, huoni ya kwamba Mwenyezi Mungu huyasukuma mawingu, kisha huyaambatisha, kisha huyafanya mirundi? Basi utaona mvua ikitoka kati yake. Na huteremsha kutoka juu kwenye milima ya mawingu mvua ya mawe, akamsibu nayo amtakaye na akamuepusha nayo amtakaye. Hukurubia mmetuko wa umeme wake kupofua macho. 44. Mwenyezi Mungu hubadilisha usiku na mchana. Hakika katika hayo yapo mazingatio kwa wenye kuona.

# {43} Yaani hukuona kwa macho yako ukubwa wa uwezo wa Mwenyezi Mungu na jinsi, "Anayasukuma;'' yaani, anaendesha ''mawingu:'' vipande vipande, ''kisha huyaambatisha,'' baina ya hizo, vipande vipande, na kuyafanya kuwa mawingu kama milima. ''Basi utaona mvua ikitoka kati yake;'' yaani, manyunyu na mvua zinazotoka katika mawingu kwa matone tofauti; ili manufaa hayo yapatikane bila madhara. Kwa hivyo mito itajazwa, mashimo yatapita, mabonde yatapita, na ardhi itakua kutoka kwa kila jozi ya ukarimu. Na wakati fulani Mwenyezi Mungu huteremsha mvua ya mawe kutoka kwenye wingu hilo na ikaharibu kila inachokipiga, ''akamsibu nayo amtakaye na akamuepusha nayo amtakaye.'' Yaani, kwa matakwa ya hukumu na hekima yake aliyosifiwa juu yake. ''Hukurubia mmetuko wa umeme wake,'' yaani, yakurubia mmetuko wa umeme wa hayo mawingu kutokamana na ukali wake; ''kupofua macho.'' Je, si yule aliyeiumba na akaielekeza kwa waja wake wenye haja na akaiteremsha kwa njia ya kuleta manufaa na kuepuka madhara, iliyojaa nguvu, yenye ufanisi katika mapenzi, na yenye rehema?

# {44} ''Mwenyezi Mungu hubadilisha usiku na mchana:'' Kutoka kwenye joto hadi kwenye baridi, na kutoka kwenye baridi hadi kwenye joto, na kutoka usiku hadi mchana, na mchana hadi usiku, na huzibadilisha siku kwa waja wake. ''Hakika katika hayo, yapo mazingatio kwa wenye kuona;'' yaani kwa wenye kuona na wenye akili zenye kutekeleza mambo yanayohitajika kwao kama vile macho yanavyotekeleza mambo yanayoshuhudiwa. Mwenye kuona huwatazama viumbe hawa kwa mtazamo wenye mazingatio, na kufikiria yale yanayotakikana kwa hayo na katika hayo, wakati mjinga huwatazama kwa sura ya kughafilika sawa na sura ya wanyama.

45. Na Mwenyezi Mungu ameumba kila kinyama kutokana na maji. Wengine katika wao huenda kwa matumbo yao, na wengine huenda kwa miguu miwili, na wengine huenda kwa miguu minne. Mwenyezi Mungu huumba ayatakayo. Hakika Mwenyezi Mungu ni Muweza wa kila kitu.

# {45} Anawatahadharisha waja wake kwa yale wanayoyashuhudia kwamba, ameumba wanyama wote walio juu ya uso wa ardhi ''kutokana na maji.'' Yaani: vitu vyao yote ni maji. Kama Mwenyezi Mungu alivyosema: ''Na tukajalia kutokana na maji kila kilicho hai.'' Wanyama wanaozaa hutegemea maji ya manii wakati mwanamume anaporutubisha jike, na wanyama wanaozaliwa kutoka ardhini huzaliwa tu kutokana na unyevu wa maji. Kama wadudu, hakuna hata mmoja wao anayezaliwa bila maji; ni kitu sawa, lakini uumbaji ni tofauti kwa njia nyingi. ''Wengine katika wao huenda kwa matumbo yao,'' kama nyoka na mfano wake. ''Na wengine huenda kwa miguu miwili,'' kama wanadamu na wengi katika ndege. ''Na wengine huenda kwa miguu minne,'' kama vile mifugo na mfano wake. Tofauti yao ingawa asili ni sawa inaonyesha utekelezaji wa matakwa ya Mwenyezi Mungu na jumla ya uwezo wake.Ndiyo maana akasema: ''Mwenyezi Mungu huumba ayatakayo;'' yaani kutokana na viumbe kwa mujibu wa sifa anazozitaka. ''Hakika Mwenyezi Mungu ni Muweza wa kila kitu.'' Kama alivyoshusha mvua duniani, na ni chanjo moja, na mama ni mmoja, ambayo ni dunia, na watoto ni wa tabaka na maelezo tofauti. "Na katika ardhi vimo vipande vilivyokaribiana, na zipo bustani za mizabibu, na mimea mingine, na mitende yenye kuchipua kwenye shina moja na isiyochipua kwenye shina moja, nayo inatiliwa maji yale yale. Na tunaifanya baadhi yao bora kuliko mengine katika kula. Hakika katika hayo, zimo ishara kwa watu wanaotia mambo akilini."

46. Kwa yakini tumeteremsha Ishara zinazobainisha. Na Mwenyezi Mungu humwongoa amtakaye kwenye Njia Iliyonyooka.

# {46} Yaani: tumewarehemu waja wetu na tukawateremshia Aya zilizo wazi; yaani, ushahidi ulio wazi wa malengo yote ya halali, adabu zinazosifiwa, na elimu ya busara. Hivyo, njia zikadhihirika, na uwongofu ukadhihirika kutokana na upotofu na uongofu kutokamana na upotofu. Hakuna tuhuma hata kidogo iliyobaki kwa yeyote ambaye ni mwongo kuhusu hilo, wala tatizo dogo kwa wale wanaotaka kufanya lililo sawa. Kwa sababu ni wahyi utokao kwa yule ambaye ujuzi wake ni mkamilifu, ambaye rehema yake ni kamilifu, na maelezo yake ni kamili. Hakuna maelezo baada ya kauli yake. Baada ya hayo, mwenye kuangamia ataangamia kwa dalili zilizo wazi, na atakayeishi ataishi na ushahidi ulio wazi. ''Na Mwenyezi Mungu humwongoa amtakaye,'' miongoni mwa waliotangulia mbele ya wema na uwongofu; ''katika njia iliyonyooka;'' yaani, njia iliyo wazi, fupi inayomfikisha kwake na kwenye jumba la utukufu wake, ikiwa ni pamoja na elimu ya haki, kuipendelea, na kuifanyia kazi. Alisambaza taarifa kamili ya uumbaji wote, na akaufanya uwongofu wake mahsusi kwa amtakaye. Hii ni fadhila yake na hisani, na ni ipi fadhila ya Mwingi wa kushukuru kwa mwenye kumshukuru? Huo ndio uadilifu wake, na huvunja hoja kwa mwenye kutoa hoja. Na Mwenyezi Mungu ndiye anayejua zaidi pa kuiweka pamoja na sehemu za hisani yake.

47. Na wanasema: Tumemuamini Mwenyezi Mungu na Mtume, na tumetii. Kisha kikundi katika hao hugeuka baada ya hayo. Wala hao si wenye kuamini. 48. Na wanapoitwa kumuendea Mwenyezi Mungu na Mtume wake ili ahukumu baina yao, kipo kikundi katika wao kinakataa. 49. Na ikiwa haki ni yao, wanamjia kwa kutii. 50. Je, wana maradhi katika nyoyo zao, au wanaona shaka, au wanaogopa ya kuwa Mwenyezi Mungu na Mtume wake watawadhulumu? Bali hao ndio madhalimu.

# {47} Mwenyezi Mungu Mtukufu anaelezea juu ya hali ya madhalimu katika yule ambaye kwamba katika moyo wake kuna ugonjwa, na imani dhaifu au unafiki, na shaka na udhaifu. Anajua kwamba wanasema kwa ndimi zao na kujitolea kumwamini Mwenyezi Mungu na kumtii, na kisha hawafanyi yale wanayoyasema. Na Kundi miongoni mwao linajiepusha na utiifu kwa upotovu mkubwa. Kama inavyothibitishwa na kauli yake: ''Na wao wanapuuza,'' huenda yule anayechukua nafasi akawa na nia ya kurejea katika yale aliyoyachukua kutoka kwake, na huyu anayechukua nafasi kutoka kwake akageuka na wala hazingatii lolote lile alilochukua kutoka kwake. Hali hii ni sawa na ile ya wengi wanaodai imani na utiifu kwa Mwenyezi Mungu, ambayo ni imani dhaifu, utapata wengi hawafanyi ibada haswa zile ibada ambazo zina uzito juu ya nafsi za wengi; kama vile, Zaka, gharama za lazima na zinazotakiwa, jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu, na kadhalika.

# {48}''Na wanapoitwa kumuendea Mwenyezi Mungu na Mtume wake ili ahukumu baina yao,'' yaani, hiyo ni, ikiwa kuna serikali kati yao na mtu yeyote na wakaitwa, ''kwa hukumu'' za Mwenyezi Mungu na Mtume wake, ''kipo kikundi katika wao kinakataa.'' Wanataka vifungu vya ujinga na wanapendelea hukumu za sheria zisizo halali kuliko hukumu za sheria. Kwa sababu wanajua kuwa haki iko juu yao, na kwamba Sharia inatawala tu kulingana na kile kinacholingana na ukweli.

# {49}''Na ikiwa haki ni yao, wanamjia,'' kwa hukumu ya kisheria ''kwa kumtii.'' Hii si kwa sababu ni hukumu halali, bali ni kwa ajili ya kukubaliana na matamanio yao. Hawasifiwi katika hali hii, hata wakimjia kwa kunyenyekea. Kwa sababu mja wa kweli ni yule anayefuata haki katika yale ayapendayo na anayoyachukia, na yale yanayomfurahisha na yanayomhuzunisha. Ama mwenye kufuata sheria inapoafikiana na matamanio yake na akaikataa inapopingana nayo, na akaweka matamanio yake mbele ya sheria; yeye si mtumwa katika hali halisi.

# {50} Mwenyezi Mungu alisema katika kuwalaumu kwa kukengeuka hukumu ya Sheria: “Je, wana maradhi katika nyoyo zao." Yaani, ugonjwa ambao uliondoa moyo kutoka kwa afya yake na kuondoa fahamu zake, kwa hivyo ikawa kama mgonjwa ambaye anaonyesha kile kinachomfaidi na kukubali kile kinachomdhuru. ''Au wanaona shaka;'' yaani, wakatia shaka na nyoyo zao zikaingiwa na wasiwasi juu ya hukumu ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na wakamtuhumu kuwa hatawali kwa haki. ''Au wanaogopa ya kuwa Mwenyezi Mungu na Mtume wake watawadhulumu?'' Yaani, anawahukumu kwa hukumu ya dhuluma na unyanyasaji; lakini haya ndiyo maelezo yao, ''Bali hao ndio madhalimu.'' Na ama hukumu ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, ndani yake kuna uadilifu wa juu kabisa, uadilifu, na kuikubali hekima. "Na ni nani aliye mbora zaidi katika kuhukumu kuliko Mwenyezi Mungu katika hukumu kwa watu wenye yakini?'' Katika aya hizi, kuna ushahidi kwamba imani siyo msemo tu mpaka amali ihusishwe nayo. Na ndiyo maana imani inakataliwa kwa wale wanaogeuka kutoka kwa utii na wajibu wa utii kwa utawala wa Mwenyezi Mungu na Mtume wake kwa hali yoyote, na kwamba wale ambao hawamtii wanaonyesha ugonjwa moyoni mwake na mashaka katika imani yake. Ni haramu kutokuamini masharti ya sheria, na kufikiria kuwa ni kinyume na haki na hekima.

Na alipotaja hali ya wale walioipinga hukumu ya kisheria, akataja hali ya wale wanaoamini waliosifiwa, akasema:

51. Haiwi kauli ya Waumini wanapoitwa kwa Mwenyezi Mungu na Mtume wake ili ahukumu baina yao, ila ni kusema: Tumesikia, na tumetii! Na hao ndio wenye kufanikiwa. 52. Na wenye kumtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na wakamwogopa Mwenyezi Mungu na wakamcha, basi hao ndio wenye kufuzu.

# {51} Yaani, ''Haiwi kauli ya Waumini'' wa kweli, wale ambao wanasadikisha imani yao kwa matendo yao wanapoitwa ''kwa Mwenyezi Mungu na Mtume wake ili apate kuhukumu baina yao.'' Iwapo yanaafikiana na matamanio yao au yanapingana nayo, ''ila ni kusema: Tumesikia, na tumetii!'' Yaani, tumeisikia hukumu ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na tukamwitikia aliyetuita, na tukamtii utiifu uliokamilika, tena uliosalimika na aibu. ''Na hao ndio wenye kufanikiwa.'' Kufaulu huwekwa ndani yao, kwa sababu kufaulu ni kupata yanayotarajiwa na kuepukana na madhara, na wala hafaulu isipokuwa yule anayehukumu kwa hukumu ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake na akamtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake.

# {52} Alipotaja fadhila ya utiifu katika kuhukumu hasa; ametaja fadhila zake kwa ujumla katika hali zote, na akasema: “Na wenye kumtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake,'' na akasadikisha habari yao na akatii amri yao, "na wakamwogopa Mwenyezi Mungu;" yaani, kumuogopa hofu iliyo pamoja na elimu ya kumjua, na akaacha aliyoyakataza nayo, na akaiepusha nafsi yake na yale anayoyatamani. Na kwa ajili hiyo amesema, ''na wakamcha Mwenyezi Mungu;'' kwa kuacha haramu; kwa sababu uchamungu kwa ujumla ni pamoja na kufanya yale yaliyoamrishwa na kuacha yale yaliyoharamishwa, na pale yanapokutanishwa na wema na utiifu. Kama ilivyo katika hali hii, inafasiriwa kuwa ni kuepuka adhabu ya Mwenyezi Mungu kwa kuacha maasi yake. ''Basi hao;'' waliojumuisha utiifu kwa Mwenyezi Mungu, na utiifu kwa Mtume wake, na hofu ya Mwenyezi Mungu, na uchamungu wake, ''ndio wenye kufuzu'' kwa kuepushwa kwao na adhabu; kwa kuacha kwao sababu zake; na kufika kwao kwenye malipo; kwa kutenda kwao sababu zake; kwani kufaulu kumezuiliwa kwao wao, na ama yule asiyesifika kwa sifa zao; hakika kutampita yeye kufaulu kulingana na mapungufu yake kutokamana na sifa hizi nzuri. Aya hii ilijumuisha haki ya pamoja kati ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, nayo ni utiifu unaotakiwa kwa ajili ya imani, na haki mahsusi kwa Mwenyezi Mungu, nayo ni hofu na uchamungu. Na imebakia haki ya tatu mahsusi kwa Mtume, nayo ni kumsaidia na kumheshimu; kama alivyozichanganya haki tatu katika Sura Al-Fath katika kauli yake: ''Ili mumuamini Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na mumsaidie, na mumheshimu, na mumtakase asubuhi na jioni.''

53. Na wanaapa kwa Mwenyezi Mungu ukomo wa kiapo chao ya kwamba ukiwaamrisha kwa yakini watatoka. Sema: Msiape! Utiifu unajuulikana. Hakika Mwenyezi Mungu anazo habari za mnayoyatenda. 54. Sema: Mtiini Mwenyezi Mungu, na mtiini Mtume. Na mkigeuka, basi yaliyo juu yake ni yale aliyobebeshwa, na yaliyo juu yenu ni yale mliyobebshwa nyinyi. Na mkimtii yeye, mtaongoka. Na hapana juu ya Mtume ila kufikisha Ujumbe wazi wazi.

# {53} Mwenyezi Mungu Mtukufu anaelezea kuhusu hali ya wale waliobaki nyuma ya Mtume, rehema za Mwenyezi Mungu na amani ziwe juu yake katika jihadi, miongoni mwa wanafiki na wale ambao nyoyoni mwao mna ugonjwa na imani dhaifu, kwamba wataapa kwa jina la Mwenyezi Mungu: "Ya kwamba ukiwaamrisha wao" katika yatakayokuja, au ama ukiwapa nasaha wakati unapotoka; "Watatoka" na maana ya kwanza ni bora. Mwenyezi Mungu alisema kuwajibu: “Sema, "Msiape!" Yaani, hatuhitaji viapo vyenu na udhuru wenu. Hakika Mwenyezi Mungu ametujulisha habari zenu. Utiifu wenu unajulikana na haujafichika kwetu. Tulikuwa tunafahamu uzito na uvivu wenu bila udhuru wowote. Hakuna njia ya udhuru wenu na kiapo chenu, badala yake, hii inahitajika tu na mtu ambaye hali yake inawezekana na ambaye hali yake ni ya kutiliwa shaka. Huenda udhuru huu ukamsaidia kuachiliwa; bali inatazamiwa kwenu na kuogopwa juu yenu kuwa adhabu na kisasi cha Mwenyezi Mungu kitawajia. Ndiyo maana akawatishia kwa kuwaambia, "Hakika Mwenyezi Mungu anazo habari za mnayoyatenda,'' na kwa hivyo atawalipa kwa malipo kamili.

# {54} Hii ndiyo hali yao katika jambo hilo hilo, na ama Mtume Rehema za Mwenyezi Mungu na Amani zimshukie yeye; kazi yake ni kuwaamrisha na kuwakataza. Na ndiyo maana akasema: "Sema, Mtiini Mwenyezi Mungu na mtiini Mtume" wakamtii; Ilikuwa ni bahati yenu na furaha yenu. ''Na mkigeuka, basi yaliyo juu yake ni yale aliyobebeshwa'' katika Ujumbe, naye ameutimiza. ''Na yaliyo juu yenu ni yale mliyobebshwa nyinyi,'' kutokamana na utiifu, na hakika hali yenu imedhihirika, na ukadhihirika upotofu wenu na mkastahili nyinyi adhabu. ''Na mkimtii yeye mtaongoka,'' kwenye njia iliyonyooka kwa maneno na matendo; hakuna njia ya nyinyi kuongoka isipokuwa kwa kumtii yeye, vinginevyo haiwezekani, bali hiyo haiwezekani. ''Na hapana juu ya Mtume ila ni kufikisha Ujumbe wazi wazi;'' Yaani, kuwafikishia habari zilizo wazi zisizoacha shaka wala wahaka kwa yeyote. Na hakika alifanya Mtume wa Mwenyezi Mungu rehema za Mwenyezi Mungu na amani zimshukie yeye; alifikisha ujumbe ulio wazi, na hakika anayewahisabu na kuwalipa malipo ni Mwenyezi Mungu Mtukufu. Mjumbe hakuwa na uhusiano wowote na jambo hilo, alisimama na kutekeleza kazi yake.

55 Mwenyezi Mungu amewaahidi wale walioamini miongoni mwenu na wakatenda mema, ya kwamba atawafanya makhalifa katika ardhi kama alivyowafanya makhalifa wa kabla yao, na kwa yakini atawasimamishia Dini yao aliyowapendelea, na atawabadilishia amani baada ya hofu yao. Wawe wananiabudu Mimi, wala wasinishirikishe na chochote. Na watakaokufuru baada ya hayo, basi hao ndio wapotovu.

# {55} Hii ni moja ya ahadi zake za kweli, ambayo tafsiri yake imekuwa dhahiri; kwani amewaahidi wale katika Ummah huu ambao wameweka imani na vitendo vizuri kuwa atawaweka makhalifa katika ardhi, wawe makhalifa wao wasimamie utawala wake, na atawawezesha kuwa na dini yao, ''atawasimamishia Dini yao aliyowapendelea,'' ambayo ni Dini ya kiislamu, ambayo imezishinda dini zote. Ameiridhia kwa Ummah huu kwa sababu ya fadhila zake, heshima na neema zake juu yake, ili waweze kuisimamisha na kuzisimamisha sheria zake zilizo wazi na zilizofichika katika nafsi zao na wengine; kwa sababu watu wengine wenye dini nyingine na makafiri wote wameshindwa na wamedhalilishwa, na hakika Yeye atawabadilishia (Amani) ''baada ya hofu yao.'' Mmoja wao hakuwa na uwezo wa kudhihirisha dini yake na jinsi ilivyokuwa bila ya madhara mengi kutoka kwa makafiri, na ukweli kwamba kundi la Waislamu lilikuwa dogo sana kulinganisha na wengine, watu wa ardhi wakawapiga kwa upinde mmoja, na wakawafanyia udanganyifu, basi Mwenyezi Mungu akawaahidi hayo wakati ilipoteremshwa Aya, na hawakushuhudia ukhalifa katika ardhi, na kusimamisha ndani yake na kuisimamisha Dini ya kiislamu, na amani iliyokamilika, kwa namna wanamuabudu Mwenyezi Mungu na wala hawamshirikishi yeye na kitu chochote, na wala hawamuogopi yeyote isipokuwa Mwenyezi Mungu. Basi akasimama kiongozi wa Umma huu kutokamana na imani na matendo mema kwa kile alichowazidi wengine, hivyo akawatia nguvu wao pamoja na miji na waja, na zikafunguliwa mashariki ya ardhi na magharibi yake, na usalama kamili na uwezeshaji kamili ulitokea. Hii ni miongoni mwa ishara za Mwenyezi Mungu za maajabu na zilizokuwa nzuri, na jambo hilo litaendelea mpaka kisimame kiyama, bila ya kujali ni imani kiasi gani na matendo mema wanayofanya. Ni lazima kwa yale aliyowaahidi Mwenyezi Mungu yatimie, na hakika atawasaliti wao makafiri na wanafiki, na atawageukia nyakati fulani kwa sababu ya kushindwa kwa Waislamu kuamini na kufanya vitendo vyema. ''Na watakaokufuru baada ya hayo,'' Enyi kongamano la Waislamu ni wenu uwezo na mamlaka kamili, ''basi hao ndio wapotovu,'' wale waliotoka katika utiifu wa Mwenyezi Mungu na wakafanya ufisadi, na hawakustahiki kufanya wema, na hapakuwa na uwezo wa kufanya mema ndani yao. Kwa sababu mwenye kuacha imani katika hali ya kuwa na nguvu na dhuluma na kukosekana kwa sababu za kuizuia, kunaashiria upotovu wa nia yake na ubaya wa nia yake. Kwa sababu hakuna haja ya yeye kuacha dini isipokuwa hiyo. Aya hii inaashiria kwamba Mwenyezi Mungu amewatia nguvu waliokuwa kabla yetu na amewaweka warithi katika nchi, kama vile Musa alivyowaambia watu wake: "Na akawafanya nyinyi ndio wa kufuatia kushika nchi, ili atazame mtakavyokuja tenda nyinyi." Amesema Mwenyezi Mungu Mtukufu: Na tukataka kuwafadhili waliodhoofishwa katika nchi hiyo, ''na kuwafanya wawe waongozi na kuwafanya ni warithi." Na kuwapa nguvu katika nchi."

56. Na shikeni Swala, na toeni Zaka, na mtiini Mtume, ili mpate kurehemewa. 57. Msiwadhanie waliokufuru kwamba watashinda katika nchi. Na makaazi yao ni Motoni, na hakika ni maovu kweli marejeo yao.

# {56}Mwenyezi Mungu anaamrisha kusimamisha Swala pamoja na nguzo zake, masharti yake, na adabu zake, kwa nje na ndani, na kwa kutoa zaka kutokana na mali ambayo Mwenyezi Mungu amewateua waja kuwa warithi na akawapa; kwa kuwapa masikini na wengine ambao Mwenyezi Mungu amewataja kwa mtoaji wa zaka. Haya ni matendo makuu na adhimu ya utiifu, ambayo ni yenye kukusanya haki zake na haki za viumbe vyake; uaminifu kwa anayeabudiwa, na wema kwa waja. Kisha akawapa amri ya jumla, na akasema: ''Na mtiini Mtume;'' kwa kutii amri zake na kuepuka makatazo yake, ''Na mwenye kumtii Mtume basi amemtii Mwenyezi Mungu,'' ''pengine nyinyi,'' mnapofanya hivyo, ''ili mpate kurehemewa.'' Basi mwenye kutaka rehema; hii ndiyo njia yake, na anayeitaraji bila ya kuswali, kutoa zaka, na kumtii Mtume; Yeye ni mwotaji wa uongo, na nafsi yake imempa matamanio ya uongo.

# {57 ''Msiwadhanie waliokufuru kwamba watashinda katika ardhi." Wala yasikudanganye waliyokuwa wakiyastarehesha katika maisha ya dunia; kwani hata Mwenyezi Mungu akiwapa muda; hakika Yeye hawasahau. “Tunawastarehesha kwa muda kidogo, kisha Tunawatia katika adhabu kali.'' Ndiyo maana akasema hapa, "Na makazi yao ni Motoni, na hayo ni marejeo maovu." yaani: Mwisho wa makafiri ni muovu kabisa. Matokeo ya uovu, huzuni na adhabu ya milele.

58. Enyi mlioamini, nawakukitakeni idhini wale iliyowamiliki mikono yenu ya kulia na walio bado kubaleghe miongoni mwenu mara tatu - kabla ya Swala ya alfajiri, na wakati mnapovua nguo zenu adhuhuri, na baada ya Sala ya isha. Hizi ni nyakati tatu za faragha kwenu. Si vibaya kwenu wala kwao baada ya nyakati hizi, kuzungukiana nyinyi kwa nyinyi. Hivyo ndivyo Mwenyezi Mungu anavyowaelezeni Aya zake, na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi Mwenye hekima. 59. Na watoto wanapofikilia umri wa kubaleghe basi nawatake ruhusa, kama walivyotaka ruhusa wa kabla yao. Hivyo ndivyo anavyowabainishia Mwenyezi Mungu Aya zake, na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi Mwenye hekima.

# {58} Akawaamrisha Waumini waombe ruhusa kwa Mamluki wao na wale ambao hawakufikia utuuzima miongoni mwao. Mwenyezi Mungu ametaja hekima yake, na kwamba kuna makosa matatu kwa wanaoomba idhini kutoka kwao. Wakati wao wa kulala usiku baada ya kula, na wanapoamka kabla ya sala ya alfajiri; hii inaelekea zaidi kwamba mlalaji anatumia nguo isiyokuwa ya kawaida yake kulala usiku, na kuhusu usingizi wa mchana, [wakati] ilikuwa kwa muda mfupi ambapo mja angeweza kulala katika nguo zake za kawaida; aliizuia kwa kusema: "Na wakati mnapovua nguo zenu adhuhuri;" Yaani: kwa mtu anayesema katikati ya mchana; katika mambo matatu kati ya haya, Mamluk na watoto wadogo ni kama wengine na hawawezi kuingia isipokuwa kwa idhini. Ama isipokuwa kesi hizi tatu, alisema; "Si vibaya kwenu wala kwao baada ya nyakati hizi." Yaani, wao si kama wengine; wanahitajika kila wakati, kwa hivyo ni ngumu kuomba ruhusa kutoka kwao kila wakati. Na ndiyo maana alisema, "Kuzungukiana nyinyi kwa nyinyi." Yaani, wanasitasita kukutana nawe ili kutimiza kazi na mahitaji yako. "Hivyo ndivyo Mwenyezi Mungu anavyowaelezea Aya zake:" Ubainifu ulioambatana na hekima yake; ili apate kuhakikisha na kuwa na nguvu, na kujua rehema ya Sheria yake na hekima yake, na kwa sababu hiyo alisema, "Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi Mwenye hekima." Anayo elimu inayozunguka mambo ya wajibu, [yasiyowezekana], na mambo yanayowezekana, na hekima iliyokiweka kila kitu mahali pake, hivyo akakipa kila kiumbe umbile lake linalostahiki, na akakipa kila hukumu ya kisheria hukumu yake sahihi, zikiwemo hukumu hizi alizozieleza na alielezea mapungufu na wema wao.

# {59} "Na watoto wanapofikilia umri wa kubaleghe," Ni kumwaga manii wakiwa macho au usingizini; "basi nawatake ruhusa, kama walivyotaka ruhusa wa kabla yao;" yaani, wakati wote, na waliokuwa kabla yao ni wale aliowataja Mwenyezi Mungu kwa kusema, "Enyi mlioamini, Msiingie nyumba zisizo nyumba zenu mpaka mwombe ruhusa..." mpaka mwisho wa aya. "Hivyo ndivyo Mwenyezi Mungu anavyowaelezea Aya zake:" na yuwazieka wazi na kuzifafanua hukumu zake. "Na Mwenyezi Mungu ni mjuzi Mwenye hekima." Na katika hizi aya mbili kuna faida: Miongoni mwao: ni kwamba bwana na mlezi mdogo wanaambiwa wawafundishe watumwa wao na watoto chini ya ulezi wao elimu na adabu za kisheria; kwa sababu Mwenyezi Mungu ameelekeza hotuba kwao kwa kusema: "Enyi mlioamini, nawakutakeni idhini wale iliyowamiliki mikono yenu ya kulia na walio bado kubaleghe ..." mpaka mwisho wa aya. Hili haliwezekani isipokuwa kwa kujifundisha na kuwa na nidhamu, kwa mujibu wa aliyoyasema: "Si vibaya kwenu wala kwao baada ya nyakati hizi." Miongoni mwao ni: amri ya kulinda sehemu za siri za mtu na kuchunga hilo kwa kila njia, na kwamba mahali na sehemu ambayo kuna hatari ya kuona sehemu za siri za mtu ni haramu kuoga humo, kujisafisha, na mfano huo. Miongoni mwao ni kuwa: Inajuzu kufichua sehemu za siri kwa sababu ya haja; kama vile hitaji wakati wa kulala, wakati wa haja ndogo, na haja kubwa, na kadhalika. Miongoni mwao ni kwamba: Waislamu walikuwa na mazoea ya kulala usingizi katikati ya mchana. kama walivyokuwa wamezoea kulala usiku; kwa sababu Mwenyezi Mungu aliwahutubia kwa kueleza hali yao iliyopo. Miongoni mwao: Mtoto aliyebaleghe hatakiwi kuona sehemu za siri, wala zisionekane sehemu zake za siri. Kwa sababu Mwenyezi Mungu hakuamrisha kuombwa kwao isipokuwa kwa jambo linaloruhusiwa. Miongoni mwao ni kwamba: pia haijuzu kwa mtumwa kuona sehemu za siri za bwana wake. Pia, haijuzu kwa bwana wake kuona sehemu zake za siri. Kama tulivyotaja katika Al-Saghir. Miongoni mwa kwamba ni: Inawapasa mhubiri, mwalimu, na mfano wao wanaozungumza juu ya masuala ya elimu ya Sharia waambatane na hukumu kwa maelezo ya hoja na hoja zake, na wasiitoe bila ya dalili na hoja. Kwa sababu Mungu alipoeleza hukumu iliyotajwa hapo juu, aliihalalisha kwa kusema: "Nyakati tatu za faragha kwenu." Mmoja wao ni kwamba mtoto na mtumwa ni wa ziada, kama vile mlezi wao ni wa ziada, kwa kusema, "Hakuna baya juu yako au juu yao baada yao." Miongoni mwao ni kwamba: Mate ya mvulana ni safi, hata ikiwa ni baada ya uchafu. Kama kutapika, kama Mwenyezi Mungu anavyosema: "kuzungukiana nyinyi kwa nyinyi;" Kwa kauli ya Mtume – Rehema na Amani za Mwenyezi Mungu zimshukie – alipoulizwa kuhusu paka: “Si najisi, ni miongoni mwa wanaokuzunguka (wanaume) na wanaokuzunguka (wanawake).” Miongoni mwao: Inajuzu kwa mtu kuwatumia watoto walio chini ya udhibiti wake kwa njia iliyozoeleka na siyo ngumu kwa mtoto, kwa mujibu wa kauli yake: "kuzungukiana." Miongoni mwao: Hukumu iliyotajwa hapo juu ni kwa yale yanayofuata kubaleghe tu, na yanayokuja baada ya kubaleghe; kitu pekee ni kuomba ruhusa. Miongoni mwao ni: kuwa balehe hupatikana kwa kumwaga manii, kwa hivyo kila hukumu ya kisheria inategemea kubaleghe. Ilitokea kwa kumwaga manii, na kuna makubaliano juu ya hili, lakini ihtilafu ni iwapo kubaleghe hutokea kwa umri au ukuaji wa nywele za sehemu za siri. Na Mwenyezi Mungu ndiye ajuaye zaidi.

60. Na wanawake wazee wasiotaraji kuolewa, si vibaya kwao kupunguza nguo zao, bila ya kujishaua kwa mapambo. Na wakijiheshimu ni bora kwao. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusikia, Mwenye kujua.

# {60} "Na wanawake wazee;" [yaani], ambao walijiepusha na starehe na matamanio, "wasiotaraji kuolewa." Yaani, hawatamani ndoa, wala hawatamani wanawake, kwa kuwa yeye ni mzee na hataki, au ni mwenye tabia mbaya asiyetamani wala kutamani. "Si vibaya kwao;" yaani: aibu na dhambi "kupunguza nguo zao;" yaani, mavazi yanayoonekana kama pazia na mengineyo, ambayo Mwenyezi Mungu aliwaambia wanawake: "Na waangushe shungi zao juu ya vifua." Inajuzu kwa wanawake hawa kufunua nyuso zao ili kujikinga na yale yaliyoharamishwa kwao na dhidi yao. Kwa vile alikuwa akiepukana na aibu kwao katika kuvaa nguo, huenda aliaminishwa kuwa inajuzu kuzitumia kwa kila kitu; aliitetea tahadhari hii kwa kusema: "bila ya kujishaua kwa mapambo." Yaani, kutoonyesha pambo kwa watu, kama vile kujipamba kwa nguo zinazoonekana, kufunika uso wake, au kupiga chini ili ajue anaficha nini katika mapambo yake; kwa sababu ni mapambo tu ya mwanamke, hata yakiwa yamefunikwa, hata ikiwa hayapendezi; anavutiwa nayo na kumfanya yule anayeitazama aaibike. "Na wakijiheshimu ni bora kwao: "Usafi ni kutafuta usafi wa kimwili kutokana na sababu zinazoilazimu, kama vile ndoa na kuacha kile kinachohofiwa kuingia kwenye majaribu. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusikia" kwa sauti zote. "Mwenye kujua" kwa nia na madhumuni. Wajihadhari na kila kauli na nia ya upotovu, na wajue kwamba Mwenyezi Mungu atawalipa kwa hayo.

61. Si vibaya kwa kipofu, wala si vibaya kwa kiguru, wala si vibaya kwa mgonjwa, wala kwenu nyinyi, mkila katika nyumba zenu, au nyumba za baba zenu, au nyumba za mama zenu, au nyumba za kaka zenu, au nyumba za dada zenu, au nyumba za ami zenu, au nyumba za shangazi zenu, au nyumba za wajomba zenu, au nyumba za dada za mama zenu, au za mliowashikia funguo zao, au rafiki yenu. Si vibaya kwenu mkila pamoja au mbali mbali. Na mkiingia katika nyumba, toleaneni salamu, kuwa ni maamkio yanayotoka kwa Mwenyezi Mungu, yenye baraka na mema. Hivyo ndivyo Mwenyezi Mungu anavyo kubainishieni Aya zake ili mpate kuelewa.

# {61} Mwenyezi Mungu Mtukufu anaeleza juu ya rehema zake juu ya waja wake, na kwamba hakuwawekea ugumu wowote katika dini, bali aliufanya kuwa wepesi mno. "Si vibaya kwa kipofu, wala si vibaya kwa kiguru, wala si vibaya kwa mgonjwa." Yaani, watu hawa hawana lawama kwa kuacha mambo ya faradhi yanayomtegemea mmoja wao, kama vile jihadi na mfano wa hayo yanayotegemea macho ya vipofu, usalama wa kilema, au afya ya mgonjwa, na kwa hili maana ya jumla tuliyotaja. Alizungumza kwa uhuru juu ya hilo, na hakulizuia, kama vile alivyozuia kusema kwake: "wala kwenu nyinyi;" Yaani: aibu, "mkila katika nyumba zenu;" yaani, nyumba za watoto wenu. Hili linaafikiana na Hadith iliyothibiti: ((Nyinyi na mali yenu ni wa baba yako)) na Hadith nyingine: ((Bora ya mnachokula ni katika mapato yenu, na watoto wenu ni katika mapato yenu)) Haikukusudiwa kwa kusema, "katika nyumba zenu," nyumba ya mtu mwenyewe. Hii ni ili kufikia matokeo, ambayo neno la Mungu limeinuliwa kutoka humo, na kwa sababu alinakanusha aibu ya kile kinachoshukiwa au kushukiwa kuwa ni dhambi kwa wale waliotajwa, na kuhusu nyumba yenyewe ya mwanadamu; hakuna udanganyifu hata kidogo ndani yake. "Au nyumba za baba zenu, au nyumba za mama zenu, au nyumba za kaka zenu, au nyumba za dada zenu, au nyumba za ami zenu, au nyumba za shangazi zenu;" hawa wanajulikana sana. "Au za mliowashikia funguo zao." Yaani, nyumba mnazoziweka ndani yake kwa wakala au ulezi na mengineyo. Ama kufasiri kuwa ni mali; haifai kwa sababu mbili: Mojawapo ni kwamba haikusemwa katika mali kwamba ulikuwa na funguo zake, bali inasemekana kuwa hukuimiliki, au kwamba mikono yako ya kulia haikuwa nayo. Kwa sababu wanaimiliki kwa ujumla, si funguo zake tu. Ya pili, ni kwamba nyumba za Mamluk haziko nje ya nyumba ya mwanadamu mwenyewe. Kwa sababu mali inayomilikiwa na mali ya bwana wake; hakuna sababu ya kukataa aibu kwake. "Au rafiki yenu;" hii ni aibu ya kula kutoka kwa nyumba hizi. Yote haya yanafanywa bila ruhusa, na hekima nyuma yake inajulikana kutoka kwa muktadha. Kwa watu hawa waliotajwa, ni kawaida na kuwa wapole katika kula kutoka kwake; kwa ajili ya undugu wa karibu, tabia kamilifu, au urafiki. Iwapo yeyote kati ya watu hawa atachukuliwa kuwa asiyesamehe na mwenye ubakhili kwa chakula kilichotajwa hapo juu, haikuwa halali kuliwa na aibu haikuondolewa kutokana na hekima na maana. Na kauli yake, "Si vibaya kwenu mkila pamoja au mbalimbali;" yote haya yanaruhusiwa. Ikiwa watu wote wa nyumba moja watakula, au kila mmoja wao anakula peke yake, hii ni kukanusha aibu, sio kukanusha wema. Vinginevyo; ni bora kukutana juu ya chakula. "Na mkiingia katika nyumba," kukataa katika muktadha wa hali; inajumuisha nyumba ya mtu na nyumba ya mtu mwingine, iwe kuna mkazi ndani ya nyumba hiyo au la. Basi mtu akiingia humo, "toleaneni salamu." Yaani, basi mmoja wenu asalimie; kwa sababu Waislamu ni kana kwamba wao ni mtu mmoja kutokana na upendo wao, na huruma. Inajuzu kusalimia nyumba zote; hakuna tofauti baina ya Aya na Aya, na ombi la ruhusa lilitajwa kwa kina katika hukumu zake, kisha akaisifu salamu hii, na akasema: "Maamkio yanayotoka kwa Mwenyezi Mungu, yenye baraka na mema." Yaani, amani yenu kwa kusema: Amani, rehema, na baraka za Mungu ziwe juu yenu; au, amani iwe juu yetu na juu ya watumishi wema wa Mungu; unapoingia majumbani. "Maamkio yanayotoka kwa Mwenyezi Mungu." Yaani, amewaandikia na akaifanya ni salamu yenu, "yenye baraka" kwa sababu inajumuisha usalama dhidi ya upungufu, rehema, baraka, ukuaji, na ongezeko kwa, "mema;" kwa sababu ni mojawapo ya maneno mazuri yanayopendwa na Mwenyezi Mungu, ambayo yana tabia yenye kupendeza, upendo, na huleta kuenziana. Alipotufafanulia hukumu hizi kubwa alisema, ''Hivyo ndivyo Mwenyezi Mungu anavyowabainishia Aya zake." Ushahidi wa hukumu na hukumu zake za kisheria, " ili mpate kuelewa," kuhusu yeye. Basi lifahamuni na lifanyeni kwa nyoyo zenu, na kuweni miongoni mwa watu wenye akili timamu na nyoyo. Kujua hukumu zake za kisheria kwenye nyuso zao huongeza akili na hukuza moyo. Kwa sababu maana zake ndizo maana tukufu zaidi na adabu zake ni adabu zilizotukuka zaidi, na kwa sababu malipo ni ya aina moja na kazi. Ni kama vile alivyotumia akili kumfikiria Mola wake Mlezi na kuzifikiria Ishara zake alizomwitia; zaidi ya hayo. Aya hizi zina ushahidi wa kanuni ya jumla, ambayo ni: mila na desturi ni maalum kwa maneno. Kama vile kupeana neno moja kwa jingine; Kanuni ya msingi ni kwamba mtu amekatazwa kula chakula cha watu wengine, ingawa Mwenyezi Mungu ameruhusu kula kutoka kwa nyumba za watu hawa kwa sababu ya mila na desturi. Kila suala linategemea ruhusa ya mwenye kitu ikiwa ruhusa yake inajulikana kwa neno au desturi. Inajuzu kufanya hivyo. Na ndani yake kuna ushahidi kwamba, baba ameruhusiwa kuchukua na kumiliki kutoka katika mali ya mwanawe, kile ambacho hakitamdhuru. Kwa maana Mwenyezi Mungu aliita nyumba yake kuwa nyumba ya mwanadamu. Na ndani yake: kuna ushahidi kwamba mtu anayesimamia nyumba ya mtu, kama vile mke wake, dada yake, na kadhalika, anaruhusiwa kula kawaida na kulisha ombaomba wa kawaida. Na ndani yake: kuna ushahidi wa kujuzu kugawana chakula, wawe wanakula pamoja au peke yao, hata kama hilo litapelekea baadhi yao kula zaidi kuliko wengine.

62. Hakika Waumini wa kweli ni wale waliomuamini Mwenyezi Mungu na Mtume wake; na wanapokuwa pamoja naye kwa jambo la kuwakhusu wote hawaondoki mpaka wamtake ruhusa. Kwa hakika wale wanaokuomba ruhusa, hao ndio wanaomuamini Mwenyezi Mungu na Mtume wake. Na wakikuomba ruhusa kwa baadhi ya kazi zao, mruhusu umtakaye miongoni mwao, uwaombee msamaha kwa Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu. 63. Msifanye wito wa Mtume baina yenu kama wito wa nyinyi kwa nyinyi. Hakika Mwenyezi Mungu anawajua miongoni mwenu wanaoondoka kwa uficho. Basi na watahadhari wanaohalifu amri yake, usije ukawapata msiba au ikawapata adhabu chungu. 64. Jueni kuwa hakika ni vya Mwenyezi Mungu vilivyomo mbinguni na ardhini. Hakika Yeye anajua mliyo nayo. Na siku mtakaporudishwa kwake atawaeleza waliyoyafanya. Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu.

# {62} Huu ni muongozo utokao kwa Mwenyezi Mungu kwa waja wake waaminifu kwamba wakiwa pamoja na Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie - katika jambo pana. Yaani, ni lazima au kwa maslahi yake wawe pamoja; kama vile jihadi, mashauriano, na mambo mengine ambayo waumini hushiriki. Nia inahitaji waje pamoja juu yake na wasigawanywe. Muumini wa kweli wa Mwenyezi Mungu na Mtume wake haendi kwa jambo lolote; harudi kwa familia yake, na haendi kukidhi mahitaji fulani ambayo yanapotoka kwao. Isipokuwa kwa idhini ya Mtume au mwakilishi wake baada yake, basi akailazimisha imani kutokwenda bila ya ruhusa, na akawasifu kwa kufanya hivyo na kwa uungwana wao kwa Mtume wake na wenye mamlaka miongoni mwao. “Hakika wanaokuomba ruhusa ni wale wanaomuamini Mwenyezi Mungu na Mtume wake.” Lakini; je, anaziruhusu au la? Akataja masharti mawili, kwa ajili ya ruhusa yake: Moja katika mambo yao au moja ya kazi zao. Ama mwenye kuomba ruhusa bila ya udhuru; hataruhusiwa. Na sharti la pili ni ikiwa atataka kumpa ambayo ina masilahi ndani yake bila ya kuwepo na madhara yoyote katika kumpa ruhusa hiyo. Akasema: "Na wakikuomba ruhusa kwa baadhi ya kazi zao, mruhusu umtakaye miongoni mwao;" ikiwa ana udhuru na kuomba ruhusa. Ikiwa kuna maslahi katika kukaa kwake na kutokwenda, kulingana na maoni yake, ujasiri, na kadhalika; hakumpa ruhusa. Hata hivyo, akiomba ruhusa na kupewa kibali na afisa wa polisi; Mwenyezi Mungu alimwamrisha Mtume wake amwombee maghfira kama atakuwa ameghafilika katika kuomba ruhusa. Na kwa ajili hiyo akasema, "uwaombee msamaha kwa Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Anawasamehe dhambi zao na kuwarehemu, ili waombe ruhusa kwa udhuru.

# {63} "Msifanye wito wa Mtume baina yenu kama wito wa nyinyi kwa nyinyi;"yaani, msifanye dua ya Mtume kwenu, na dua yenu kwa Mtume iwe kama dua yenu nyinyi kwa nyinyi. Basi muitikieni kwa faradhi, kiasi kwamba ni wajibu kumjibu Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – katika hali ya swala, na ikiwa hakuna mtu anayesema jambo ni lazima taifa likubali kauli yake na kulifanyia kazi isipokuwa Mjumbe. Kwa ajili ya umaasumu wake, na ukweli kwamba tunashughulikiwa kwa kumfuata yeye. Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema: "Enyi mlioamini, muitikieni Mwenyezi Mungu na Mtume anapowaitia jambo la kuwapa uzima wa milele." Vivyo hivyo, msiombee dua zenu kwa Mtume kama dua zenu nyinyi kwa nyinyi, wala msiseme: Ewe Muhammad anapokuita, au: Ewe Muhammad bin Abdullah! Kama baadhi yenu wanavyosema wao kwa wao, bali ni miongoni mwa heshima yake, fadhila yake, na upambanuzi wake - Mwenyezi Mungu amfikishie rehema na amani, - kutoka kwa wengine kwamba inasemwa: Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu! Ewe Nabii wa Mwenyezi Mungu! "Hakika Mwenyezi Mungu anawajua miongoni mwenu wanaoondoka kwa uficho." Alipowasifu Waumini wa Mwenyezi Mungu na Mtume wake, ambao lau wangekuwa pamoja naye katika jambo pana, hawaondoki mpaka wamuombe ruhusa. Aliwatishia wale ambao hawakufanya hivyo na kuondoka bila kuomba ruhusa. Nayo ni; hata akifichikana kwako kwa kwenda kwake kwa siri, hii ndiyo maana ya kauli yake: "Wanaoondoka kwa uficho." Yaani, wanatafuta hifadhi wakati wa kujipenyeza na kuondoka na kitu kinachowaficha machoni. Mwenyezi Mungu anawajua, na atawalipa malipo kamili kwa hayo. Na ndiyo maana akawatishia kwa kusema: "Basi na watahadhari wanaokhalifu amri yake." Yaani, wanageukia baadhi ya mambo yao katika amri ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake. Basi vipi kuhusu mtu ambaye haendi katika mambo yake yoyote, lakini badala yake anaiacha amri ya Mwenyezi Mungu bila kushughulika nayo? "Usije ukawapata msiba." Yaani, ushirikina na uovu; "au ikawapata adhabu chungu."

# {64} "Jueni kuwa hakika ni vya Mwenyezi Mungu vilivyomo mbinguni na ardhini:" Akiwa mfalme na watumwa, anawatoa kulingana na uwezo wake wa kimungu na utawala wake halali. "Hakika Yeye anajua mliyo nayo;" yaani, elimu yake inazunguka kheri na shari mnazozifanya, na anavijua vitendo vyenu vyote. Elimu yake ilizihesabu, na kalamu yake ikaziandika, na washikaji na waandishi wa heshima wakawaandikia. "Na siku mtakaporudishwa kwake;" yaani, Siku ya Kiyama "atawaeleza waliyoyafanya." Anawaambia matendo yao yote; usahihi wake na ukuu wake; habari zinazolingana na yaliyotokea kutoka kwao, na wanachama wao wanashuhudia dhidi yao. Hawakosi fadhila wala uadilifu kutoka kwake. Na ujuzi wake wa vitendo vyao ulipofinyuliwa. Akataja jumla baada ya zile maalum, na akasema, "Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu."

***