Tafsiri ya surat As-Saff

Ilishuka Madina

Kwa jina la Mwenyezi Mungu, Mwingi wa rehema, Mwingi wa kurehemu.

1. Vinamtakasa Mwenyezi Mungu vilivyomo katika mbingu na katika ardhi. Na Yeye ni Mwenye nguvu, Mwenye hekima. 2. Enyi mlioamini! Kwa nini mnasema msiyoyatenda? 3. Yanachukiza vikubwa mno kwa Mwenyezi Mungu kuwa mnasema msiyoyatenda.

# {1} Huu ni ufafanuzi wa ukuu wake Mtukufu, ishindi wake mkubwa na kumnyenyekea kwa kila kitu Yeye aliyetakasika, Mtukufu, na kwamba vyote vilivyomo mbinguni na ardhini vinamtakasa kwa sifa zake njema, na vinamuabudu, na vinamwomba mahitaji yake. “Na Yeye ni Mwenye nguvu” ambaye alishinda vitu vyote kwa nguvu zake na mamlaka yake. “Mwenye hekima” katika uumbaji wake na amri zake.

# {2 - 3} “Enyi mlioamini! Kwa nini mnasema msiyoyatenda?” Yaani, kwa nini mnasema ya heri na mkahimiza juu yake, na pengine mnasifu wengine kwa sababu yake ilhali nyinyi wenyewe hamuifanyi, na mnakataza maovu, na pengine mkajifanya kwamba mnajiweka mbali nayo ilhali mnasifika na kujichafua kwayo? Je, hali hii ya kukashifiwa inawafailia waumini? Au ni katika chukizo kubwa zaidi mbele ya Mwenyezi Mungu mja kusema asichofanya? Kwa ajili hiyo, mwenye kuamrisha mema na awe mtu wa kwanza kuharakisha kuifanya. Na mwenye kukataza maovu na awe mbali zaidi nayo kuliko watu wote. Amesema Mwenyezi Mungu Mtukufu: “Je, mnawaamrisha watu mema na mnajisahau nafsi zenu, na hali nyinyi mnasoma Kitabu? Basi je, hamtumii akili?” Na Nabii Shuaib, amani iwe juu yake, alisema [akiwaambia watu wake]: “Wala mimi sipendi kukuhalifuni nikafanya yale ninayokukatazeni.”

4. Kwa hakika Mwenyezi Mungu anawapenda wanaopigana katika Njia yake kwa safu kama jengo liliokamatana.

# {4} Huku ni kuhimiza kutoka kwa Mwenyezi Mungu waja wake kupigana jihadi katika njia yake, na ni kuwafundisha jinsi ya kufanya hivyo, na kwamba wanapaswa wajipange katika jihadi kwa safu zilizoshikamana, zilizo sawa bila ya kuwepo nafasi katika safu, na kwamba safu zao ziwe katika mfumo na mpangilio unaoleta usawa baina ya wanaopigana wanaoshikamana sawasawa ili kuwatishia adui, na kuamshana wao kwa wao, na ndio maana Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – alikuwa anapohudhuria katika vita, anawaweka masahaba zake katika safu na kuwapanga katika nafasi zao ili pasiwe na kutegemeana. Bali kila kundi miongoni mwao lilipaswa kujishughulisha na nafasi yake na kutekeleza kazi yake, na kwa njia hii matendo yanakamilika na ukamilifu unapatikana.

5. Na Musa alipowaambia watu wake: 'Enyi watu wangu! Kwa nini mnaniudhi, nanyi mnajua kuwa hakika mimi ni Mtume wa Mwenyezi Mungu niliyetumwa kwenu?' Walipokengeuka, Mwenyezi Mungu akazipotoa nyoyo zao. Na Mwenyezi Mungu hawaongoi watu wavukao mipaka.

# {5} Yaani, “Na Musa alipowaambia watu wake” akiwakemea kwa vitendo vyao na kuwakaripia kwa sababu ya kumudhi kwao ilhali wanajua kuwa yeye ni Mtume wa Mwenyezi Mungu. “Kwa nini mnaniudhi” kwa maneno na vitendo “nanyi mnajua kuwa hakika mimi ni Mtume wa Mwenyezi Mungu niliyetumwa kwenu?” Na Mtume ana haki ya kuheshimiwa na kupewa taadhima, na kutekeleza amri zake na kuharakisha kushika hukumu zake. Na kumdhuru Mtume ambaye wema wake kwa viumbe uko juu ya wema wote baada ya wema wa Mwenyezi Mungu, hilo ni katika dhuluma kubwa zaidi, ujasiri dhidi yake, kukengeuka na kupotea mbali na njia iliyonyooka, ambayo waliijua na wakaiacha, na ndiyo maana akasema: “Walipokengeuka” wakaiacha Haki makusudi, “Mwenyezi Mungu akazipotoa nyoyo zao” ili iwe ni adhabu ya kukengeuka kwao huko walikokuchagua wenyewe na wakakuridhia, na Mwenyezi Mungu hakuwawezesha kufikia uwongofu. Kwa sababu hawafailii wema na wala hawafailii isipokuwa uovu tu. “Na Mwenyezi Mungu hawaongoi watu wavukao mipaka” ambao hiyo ndiyo sifa yao na wala hawana nia ya kuongoka. Aya hii tukufu inaashiria kwamba Mwenyezi Mungu kuwapotoa waja wake si dhuluma kwa upande wake wala si udhuru kwao dhidi yake. Bali hilo ni wao waliojisababishia wenyewe. Kwani wao wenyewe ndio waliojifungia mlango wa uwongofu baada ya kuutambua, na baada ya hayo akawalipa kwa upotofu, kukengeuka, na kubadilisha nyoyo, ili iwe ni adhabu kwao na kuwafanyia uadilifu. Kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu: “Nasi twazigeuza nyoyo zao na macho yao. Kama walivyokuwa hawakuiamini mara ya kwanza, kisha tunawaacha katika maasi yao wakitangatanga.”

6. Na Isa bin Mariamu aliposema: Enyi Wana wa Israili! Hakika mimi ni Mtume wa Mwenyezi Mungu kwenu, ninayethibitisha yaliyokuwa kabla yangu katika Taurati, na mwenye kubashiria kuja Mtume atakaye kuja baada yangu; jina lake ni Ahmad! Lakini alipowaletea hoja zilizo wazi, walisema: Huu ni uchawi ulio dhaahiri! 7. Na ni nani mwenye kudhulumu zaidi kuliko yule anayemzulia Mwenyezi Mungu uwongo, naye anaitwa kwenye Uislamu? Na Mwenyezi Mungu hawaongoi watu madhalimu. 8. Wanataka kuizima nuru ya Mwenyezi Mungu kwa vinywa vyao. Na Mwenyezi Mungu atakamilisha nuru yake ijapokuwa makafiri watachukia. 9. Yeye ndiye aliyemtuma Mtume wake kwa uwongofu na Dini ya haki ili ipate kuzishinda dini zote, ijapokuwa washirikina watachukia.

# {6} Anasema Mwenyezi Mungu Mtukufu, akieleza kuhusu ukaidi wa Wana wa Israili waliotangulia, ambao Isa bin Maryamu aliwalingania na kuwaambia: “Enyi Wana wa Israili! Hakika mimi ni Mtume wa Mwenyezi Mungu kwenu.’” Yaani, Mwenyezi Mungu alinituma ili nikuiteni kwenye heri na kukukatazeni maovu, na akaniunga mkono kwa hoja zilizo wazi, na katika yale yanayoonyesha ukweli wangu ni kuwa “ninayathibitisha yaliyokuwa kabla yangu katika Taurati.” Yaani, Nimeleta yale aliyoyaleta Musa katika Taurati na sheria za mbinguni, kama mimi ningekuwa ninadai tu kwamba mimi ni Nabii, ilhali si Nabii, basi ningekuja na kisichokuwa kile walichokuja nacho Mitume waliotangulia, na “ninayathibitisha yaliyokuwa kabla yangu katika Taurati” pia ni kwamba kitabu hicho kilitoa habari na bishara njema ya kuja kwangu, nimi nimetumwa ili kusadikisha hilo, “na kubashiria kuja Mtume atakayekuja baada yangu; jina lake ni Ahmad!” Naye ni Muhammad bin Abdullah bin Abdul Muttalib Nabii wa kabila la Hashim. Basi Isa, rehema na amani ziwe juu yake, ni kama manabii wengine wote. Anamsadiki nabii aliyetangulia, na anapeana bishara njema ya nabii atakayekuja baadaye. Tofauti na waongo; Kwani wao wanapingana na Manabii vikali zaidi, na wanahitalifiana nao kwa maelezo, maadili, maamrisho na makatazo. “Lakini alipowajia;” yaani, Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ambaye Isa alipeana bishara njema ya kuja kwake “na hoja zilizo wazi.” Yaani, ushahidi wa wazi wenye kuwaonyesha kwamba yeye ndiye, na kwamba hakika yeye ni Mtume wa Mwenyezi Mungu, “wakasema” wakiikaidi na kukadhibisha haki: “Huu ni uchawi ulio dhahiri!” Na hili ni katika maajabu makubwa zaidi. Mtume ambaye ujumbe wake umekwisha dhihirika zaidi kuliko jua la mchana, anafanywa kuwa mchawi ambaye uchawi wake uko wazi. Je, kuna kuachiliwa mbali kukubwa zaidi kuliko huku? Je, kuzulia uongo kukubwa zaidi kuliko kuzulia huku, ambako kunamkanushia yale yaliyokuwa yanajulikana kwake ya ujumbe wake na kumthibitishia yale ambayo yeye ndiye mtu wa mbali zaidi nayo kuliko watu wote?

# {7} “Na ni nani mwenye kudhulumu zaidi kuliko yule anayemzulia Mwenyezi Mungu uongo” kama huu au mwingineo, ilhali hana udhuru wowote, na tayari hoja zake zilikwisha katika, kwa sababu “anaitwa kwenye Uislamu” na anabainishiwa hoja zake na ushahidi wake ulio wazi. “Na Mwenyezi Mungu hawaongoi watu madhalimu.” Wale wanaoendelea kung'ang'ania katika dhuluma yao, ambao hakuna mawaidha yanayoweza kuwarudisha wala hawakemewi na ubainisho wala hoja, hasa madhalimu hawa wanaosimama kidete kukabiliana na haki ili kuikataa na kuinusuru batili.

# {8} Ndiyo maana [Mwenyezi Mungu] akasema juu yao: “Wanataka kuizima nuru ya Mwenyezi Mungu kwa vinywa vyao” Yaani: kwa sababu ya kauli za upotovu wanazozitoa ambazo kwazo wanaikanusha haki, ilhali hazina uhakika wowote, bali zinamzidishia mwenye kuona elimu kuhusu uongo batili wanayoifanya. “Na Mwenyezi Mungu atakamilisha nuru yake ijapokuwa makafiri watachukia.” Yaani, Mwenyezi Mungu ameshachukua dhamana kuinusuru dini yake, na kuitimiza haki aliyowatuma nayo Mitume wake, na kuifanya nuru yake ionekane katika nchi zote, hata kama makafiri watachukia, na kwa sababu ya kuichukia wakatoa kila wawezalo miongoni mwa yale wanayoyatumia kufikia kuizima nuru ya Mwenyezi Mungu. Kwa maana watashindwa, na mfano wao ni kama mtu anayepuliza jua kwa kinywa chake ili kulizima. Kwa hivyo, hawakufanikiwa kufikia kile walichotaka, wala akili zao hazikusalimika kutokana na upungufu na kashfa.

# {9} Kisha akataja sababu ya kudhihiri na ushindi wa Dini ya Kiislamu, za kuonekana na zisizoonekana, akasema: “Yeye ndiye aliyemtuma Mtume wake kwa uwongofu na Dini ya haki” yaani: kwa elimu yenye manufaa na matendo mema. Kwa elimu yenye kuongoa kwenda kwa Mwenyezi Mungu na kwenye maskani ya utukufu wake, yenye kuongoa kufikia matendo na maadili mema zaidi, na yenye kuongoa kufikia masilahi ya dunia na Akhera, “na Dini ya haki” Yaani, Dini ambayo kwayo mtu humfuata na kumuabudu Mola Mlezi wa walimwengu wote, ambayo ni ya haki na ya ukweli, isiyo na upungufu wowote wala dosari ndani yake. Bali amri zake ni lishe ya nyoyo na nafsi, na ni raha kwa miili. Na kuacha makatazo yake ni kusalimika kutoakana na maovu na uharibifu. Kwa hivyo yale aliyotumwa nayo Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – ya uwongofu na dini ya haki ni ushahidi mkubwa zaidi juu ya ukweli wake. Nayo ni hoja yenye kusalia maadamu zama bado zimebakia. Kila mwenye akili anavyoitafakari, anazidi kwayo furaha na ufahamu wake, “ili ipate kuzishinda dini zote” kwa hoja na ushahidi, na kuwapa ushindi watu wake wanaoisimamisha kwa upanga na mkuki. Ama dini yenyewe, haya ndiyo maelezo ambayo hayaachani nayo kila wakati, na haiwezekani kwa mshindi yeyote kuishinda au mpinzani yeyote kubishana nayo isipokuwa itampasua na kumkatisha tamaa kabisa, nayo anasalia iimedhihirika na kushinda. Na ama wanaohusiana nayo, wanapoitekeleza na wakaangaza kwa nuru yake na wakaongoka kwa uwongofu wake katika masilahi ya dini yao na maisha yao ya kidunia, hao pia hakuna atakayesimama dhidi yao, na lazima watapata ushindi dhidi ya watu wa dini zote. Lakini wakipoteza na wakaridhika na kujihusisha nayo tu, hilo haliwezi kuwanufaisha, na kuipuuza kwao huko kunakuwa sababu ya maadui kuwatawala, na hilo analijua vyema mwenye kuzichunguza hali na kuangalia katika Waislamu wa mwanzo na wa mwisho.

10. Enyi mlioamini! Nikuonyesheni biashara itakayokuokoeni na adhabu iliyo chungu? 11. Muaminini Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na piganeni Jihadi katika Njia ya Mwenyezi Mungu kwa mali zenu na nafsi zenu. Haya ni bora kwenu, ikiwa nyinyi mnajua. 12. Atakusameheni dhambi zenu, na atakutieni katika Mabustani yapitiwayo na mito kati yake, na maskani mazuri mazuri katika Bustani za milele. Huko ndiko kufuzu kukubwa. 13. Na kinginecho mkipendacho, nacho ni nusura itokayo kwa Mwenyezi Mungu, na ushindi ulio karibu! Na wabashirieni Waumini! 14. Enyi mlioamini! Kuweni wasaidizi wa Mwenyezi Mungu, kama alivyosema Isa bin Mariamu kuwaambia wanafunzi wake: 'Ni nani wasaidizi wangu kwa Mwenyezi Mungu?' Wakasema wanafunzi: 'Sisi ni wasaidizi wa Mwenyezi Mungu!' Basi kundi moja la Wana wa Israili liliamini, na kundi jingine lilikufuru. Basi tukawaunga mkono wale walioamini dhidi ya maadui zao, wakawa wenye kushinda.

# {10} Huu ni wasia, kuelekeza na kuongoza kutoka kwa Mwenye kurehemu zaidi ya wote wenye kurehemu kwa waja wake waumini kwa ajili ya biashara kubwa zaidi na jambo kubwa zaidi litafutwalo, na jambo la juu zaidi litakwalo ambalo kwalo mtu anaepuka kutokana na adhabu chungu na kushinda neema ya kudumu. Na ilitumia neno la kuhimiza ili kuonyesha kwamba hili ni jambo ambalo analolitaka kila mwenye subira, na anapanda kuliendea kila wenye akili.

# {11} Ni kana kwamba ilisemwa: ‘Ni biashara gani hii ambayo hiki ndicho kiwango chake?’ Akasema: “Muaminini Mwenyezi Mungu na Mtume wake.” Na inavyojulikana ni kwamba imani kamili ni kusadiki kikamilifu kwa yale ambayo Mwenyezi Mungu aliamuru kuyasadiki, na kushikamana na matendo ya viungo, ambayo kubwa yake zaidi ni kufanya Jihad katika njia yake. Ndiyo maana akasema: “Na piganeni Jihadi katika Njia ya Mwenyezi Mungu kwa mali zenu na nafsi zenu.” Kwa kutoa nafsi zenu na bidii zenu katika kupambana na maadui wa Uislamu, na kusudi la hayo liwe ni kuinusuru wa dini ya Mwenyezi Mungu na kuunga mkono neno lake, na mtoa kilicho rahisi katika mali zenu kwa ajili ya hicho kinachotafutwa. Kwani hayo, hata ikiwa yanachukiwa na nafsi na ni ngumu kwake, “ni bora kwenu, ikiwa nyinyi mnajua.” Kwani ndani yake kuna heri ya kidunia kama vile kuwashinda maadui na utukufu ambao ni kinyume na kudhalilika, na riziki pana, na kupanuka kifua na kukunjuka kwake, na pia lina heri ya kiakhera ya kupata malipo mazuri ya Mwenyezi Mungu na kuokoka mbali na adhabu yake.

# {12} Ndiyo sababu akataja malipo ya huko Akhera, akasema: “Atakusameheni dhambi zenu.” Na hili linajumuisha madhambi madogo na makubwa. Kwa sababu kumuamini Mwenyezi Mungu na kufanya jihad katika njia yake ni mambo yanayofuta madhambi, hata kama ni makubwa, “na atakutieni katika Mabustani yapitiwayo na mito kati yake” yaani, chini ya majengo yake, vyumba vyake, miti yake, mito yake ya maji yasiyovunda, na mito ya maziwa isiyoharibika ladha yake, na mito ya mvinyo yenye ladha kwa wanywao, na mito ya asali iliyosafishwa. Na wao humo watakuwa na kila namna ya matunda, “na maskani mazuri mazuri katika Bustani za milele.” Yaani, zilikusanya uzuri wote wa urefu, kuinuka juu, ujenzi mzuri na mapambo, kiasi kwamba wenye vyumba hivyo katika wale wa juu zaidi wataangaliwa na wakazi wa bustani za mbinguni na waonekane kama nyota inayomeremeta kwenye upeo wa macho wa mashariki au magharibi, na tena mijengo ya bustani za mbinguni baadhi ya matofali yake ni ya dhahabu na zingine ni za fedha, na mahema yake ni ya lulu na marijani, na nyumba zake ni za johari na vito vya thamani zenye rangi nzuri zaidi, kiasi kwamba kutokana na usafi wake inaonekana nje yake kutokea ndani yake, na ndani yake kutokea nje yake, na ndani yake kuna manukato na uzuri usioweza kusifiwa na wenye kusifu, wala hata haukuwahi kupita katika moyo yeyote miongoni mwa walimwengu, haiwezi kuufikia hadi wauone na kufurahia kwa uzuri wake, na macho yao yatue kwa ajili yake. Kwa hivyo katika wa hali hiyo, lau kuwa Mwenyezi Mungu hakuwaumba wakazi wa bustani za mbinguni na akawafanya kuwa katika umbo kamilifu lisilokubali kuisha, basi wangekaribia kufa kutokana na furaha basi ametakasika Yule ambaye hakuna anayeweza kudhibiti sifa zake miongoni mwa viumbe vyake, bali Yeye ni kama alivyojisifu mwenyewe, na yuko juu zaidi ya namna anavyomsifu yeyote katika viumbe vyake, na ni Mwenye baraka nyinyi, Mzuri. Ambaye aliumba nyumba ya neema, na akaweka humo utukufu na uzuri kiasi cha kushangaza akili za viumbe na kuzishika nyoyo zao. Na ametukuka Yule ambaye ana hekima kamilifu, ambayo ni kwamba kama angewaonyesha waja bustani ya mbinguni na wakayaona yaliyo ndani yake ya neema, basi hangebakia nyuma akashindwa kuingia humo yeyote, wala hawangepata raha yoyote ya kuishi katika nyumba hii yenye dhiki, ambayo neema yake imechanganyika na machungu, na furaha zake na taabu zake. Bustani hii iliitwa Edeni; kwa sababu wakazi wake watakaa humo milele na kamwe hawatatoka humo, na wala hawatatafuta pengine pasipo hapo pa kwenda. Malipo hayo makubwa na mazuri ndiyo ushindi mkubwa ambao hakuna ushindi mwingine mfano wake. Haya ndiyo malipo ya kiakhera.

# {13} Ama malipo ya kidunia kwa biashara hii, basi aliyataja katika kauli yake: “Na kinginecho mkipendacho” Yaani, na mtapata kitu kingine mnachokipenda, nacho ni: “nusura itokayo kwa Mwenyezi Mungu” dhidi ya maadui zenu, ambayo kwayo mtapata utukufu na furaha, “na ushindi ulio karibu” ambao kwao duara la Uislamu litapanuka, na ambao kwao mtapata riziki ya kunjufu. Haya ndiyo malipo ya waumini wanaopambana katika jihadi. Na ama waumini wasio watu wa kufanya jihadi, wenzao wanapofanya jihadi, Mwenyezi Mungu hakuwakunjulia katika fadhila zake na wema wake. Bali alisema: “Na wabashirieni Waumini” kwa malipo ya haraka na ya baada ya muda mrefu. Kila mmoja kulingana na imani yake, hata wasipofikia daraja ya wale wanaopambana katika jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu. Kama alivyosema Nabii – rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie: “Mwenye kumridhia Mwenyezi Mungu kuwa ni Mola Mlezi, na Uislamu kuwa ndiyo dini, na Muhammad kuwa ndiye Mtume, atakuwa amestahiki kuingia katika bustani za mbinguni.” Abu Said Al-Khudri, msimuliaji wa Hadithi hii, alistaajabishwa na hilo na akasema: ‘Irudie niisikie tena ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu!’ Kwa hivyo akamrudilia tena, kisha akasema: “Na nyingine ambayo kwayo mja atanyanyuliwa ngazi mia moja katika bustani za mbinguni, na umbali uliopo baina ya kila ngazi mbili ni kama umbali uliopo baina ya mbingu na ardhi.’ Akasema: ‘Ni nini hilo ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu?’ Akasema: Jihad katika njia ya Mwenyezi Mungu. Jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu.’ Imepokelewa na Muslim.

# {14} Kisha Mwenyezi Mungu Mtukufu akasema: "Enyi mlioamini! Kuweni wasaidizi wa Mwenyezi Mungu." Yaani, kwa kauli na vitendo, kwa kushikamana na dini ya Mwenyezi Mungu, na kufanya bidii ya kuitekeleza kwa wengine, na kufanya jihadi kwa miili na mali dhidi ya mwenye kuikaidi na kuikataa. Na mwenye kuunga mkono batili kwa elimu anayodai kwamba anayo, na anaikanusha haki kwa kuiangusha hoja yake, na kusimamisha ushahidi dhidi yake, na kuonya dhidi yake, na mwenye kuunga mkono Dini ya Mwenyezi Mungu kwa kujifunza Kitabu cha Mwenyezi Mungu na Sunna za Mtume wake na kuyahimiza hayo na kuamrisha mema na kukataza maovu. Kisha Mwenyezi Mungu akawachochea Waumini wawaige watu wema waliokuwa kabla yao kwa kusema: "Kama alivyosema Isa bin Mariamu kuwaambia wanafunzi wake: 'Ni nani wasaidizi wangu kwa Mwenyezi Mungu?'" Yaani, aliwaambia kwa njia ya kuwatanabahisha: Ni nani atakayenisaidia na kusimama pamoja nami katika kuiunga mkono dini ya Mwenyezi Mungu na aingie kwenye maingilio yangu na kutoka kupitia pale ninapotokea? Kisha wanafunzi wake wakaharakisha kusema: "Sisi ni wasaidizi wa Mwenyezi Mungu!" Basi [Isa], amani iwe juu yake, akaendelea na [maamrisho ya Mwenyezi Mungu na] kuunga mkono dini ya Mwenyezi Mungu, yeye na wale wanafunzi waliokuwa pamoja naye. "Basi kundi moja la Wana wa Israili liliamini" kwa sababu ya mwito wa Isa na wanafunzi wake, "na kundi jingine lilikufuru." Hawakukubali wito wao. Kwa hivyo, Waumini wakapigana dhidi ya makafiri. "Basi tukawaunga mkono wale walioamini dhidi ya maadui zao" kwa kuwatia nguvu na tukawanusuru dhidi yao, "wakawa wenye kushinda" dhidi yao. Basi enyi umma wa Muhammad! Kuweni wasaidizi wa Mwenyezi Mungu na watetezi wa dini yake. Mwenyezi Mungu atakusaidieni kama alivyowasaidia wale waliokuwa kabla yenu, na atakupeni ushindi juu ya adui yenu.

Imekamilika tafsiri ya sura hii, na sifa njema ni za Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wa walimwengu wote.

* * *