Tafsiri ya Surat An-Najm

Imeteremka Makka

Kwa jina la Mwenyezi Mungu, Mwingi wa rehema, Mwenye kurehemu.

1. Ninaapa kwa nyota inapotua. 2. Mwenzenu huyu hakupotea, wala hakukosea. 3. Wala hatamki kwa matamanio. 4. Hayakuwa haya ila ni ufunuo uliofunuliwa. 5. Amemfundisha aliye Mwingi wa nguvu. 6. Mwenye kutua, akatulia. 7. Naye yuko juu kabisa upeo wa macho. 8. Kisha akakaribia na akateremka. 9. Akawa ni kama baina ya mipinde miwili, au karibu zaidi. 10. Akamfunulia mja wake (Mwenyezi Mungu) alichomfunulia. 11. Moyo haukusema uwongo uliyoyaona. 12. Je, mnabishana naye kwa aliyoyaona? 13. Na akamwona mara nyingine. 14. Penye Mkunazi wa mwisho. 15. Karibu yake ndiyo ipo Bustani ya mbinguni inayokaliwa. 16. Kilipoufunika huo Mkunazi hicho kilichoufunika. 17. Jicho halikuhangaika wala halikuruka mpaka. 18. Kwa yakini aliona katika Ishara kubwa kabisa za Mola wake Mlezi.

# {1} Mwenyezi Mungu anaapa kwa nyota inapotua kwenye upeo wa macho mwishoni mwa usiku, wakati usiku unaondoka na mchana unaingia. Kwa sababu katika hili kuna ishara kubwa zilizomfanya kuapa kwayo. Na lililo sahihi ni kwamba jina 'nyota' kama lilivyotumika hapa ni jina linalojumuisha nyota zote. Na aliapa kwa nyota juu ya usahihi wa yale aliyoyaleta Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – ya wahyi wa Mwenyezi Mungu. Kwa sababu katika hilo kuna uhusiano mkubwa. Kwani hakika Mungu Mwenyezi alizifanya nyota kuwa pambo la mbingu, basi vile vile wahyi na athari zake ni pambo la ardhi. Lau si elimu iliyorithiwa kutoka kwa Manabii, basi watu wangekuwa katika giza zaidi kuliko giza la usiku wa kiza.

# {2} Kinachoapishwa hapa ni kwamba Mtume [rehema na amani ziwe juu yake] yuko mbali sana na upotofu katika elimu yake na hata upotofu katika nia yake. Na inalazimu kutokana na hilo kwamba ameongoka katika elimu yake, mwenye kuongoza, mwenye nia njema, mwenye kuwashauri vizuri viumbe, kinyume na waliyo nayo wana upotovu ya elimu mbovu na nia mbaya. Na Mola Mtukufu alisema: "Mwenzenu huyu" ili kuwatanabahisha juu ya yale wanayoyajua juu yake ya ukweli na uwongofu wake, na kwamba mambo yake hayafichikani kwao.

# {3 - 4} "Wala hatamki kwa matamanio" ya nafsi yake. "Hayakuwa haya ila ni ufunuo uliofunuliwa." Yaani hafuati isipokuwa yale yaliyoteremshwa kwake ya uwongofu na ucha Mungu, yeye mwenyewe na katika watu wengine. Hili linaashiria kwamba Sunna ni wahyi kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwenda kwa Mtume wake – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake- kama alivyosema Mwenyezi Mungu: "Na Mwenyezi Mungu amekuteremshia Kitabu na hekima." Na kwamba amehifadhiwa kukosea katika yale anayoyafikisha kuhusu Mwenyezi Mungu Mtukufu na sheria yake. Kwa sababu maneno yake hayatokani na matamanio yake, bali yanatokana na ufunuo uliofunuliwa.

# {5} Kisha akamtaja mwalimu wa Mtume [- rehema na amani zimshukie,-] naye ni Jibril, amani iwe juu yake, mbora zaidi wa malaika watukufu, mwenye nguvu zaidi yao wote na mkamilifu zaidi. Akasema: "Amemfundisha Aliye mwingi wa nguvu" ambaye ni Jibril, amani iwe juu yake, mwenye nguvu nyingi za dhahiri na zilizofichikana, mwenye nguvu katika kutekeleza yale aliyoamrishwa na Mwenyezi Mungu kutekeleza, mwenye nguvu katika kufikisha wahyi kwa Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie - na kuyazuia yasiibwe na mashetani au kuyatiya yasiyokuwamo. Hili ni katika njia za Mwenyezi Mungu kuhifadhi wahyi wake. Kwamba aliutuma pamoja na mjumbe huyu mwenye nguvu na mwaminifu sana.

# {6} "Mwenye kutua;" yaani, mwenye nguvu, maumbile mazuri, na uzuri wa dhahiri na wa ndani. "Basi akatulia" Jibril amani iwe juu yake.

# {7} "Naye yuko juu kabisa upeo wa macho" wa mbingu ulio juu kuliko dunia. Kwani yeye ni miongoni mwa roho za juu, ambazo mashetani hawawezi kuzishika wala hawawezi kuzifikia.

# {8} "Kisha akakaribia" Jibril akamwendea Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie - ili amfikishie wahyi, "na akateremka" juu yake kutoka kwenye upeo wa macho wa juu kabisa.

# {9} "Akawa" kwa sababu ya kuwa karibu naye "ni kama baina ya mipinde miwili" inajulikana, "au karibu zaidi" kuliko mipinde miwili. Hili linaashiria kwamba alimwelekea Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – moja kwa moja kikamilifu kwa ujumbe, na kwamba hakukuwa na muunganishi baina yake na Jibril, amani iwe juu yake.

# {10} Basi Mwenyezi Mungu "akamfunulia" kupitia Jibril, amani iwe juu yake "mja wake" [Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake] "alichomfunulia" ya sheria kuu, na habari iliyonyooka.

# {11 - 12} "Moyo haukusema uwongo uliyoyaona." Yaani, moyo wa Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – na uoni wake uliafikiana juu ya wahyi aliompa Mwenyezi Mungu. Basi kusikia kwake, kuona kwake na moyo wake vyote vikakubaliana juu yake. Huu ni ushahidi wa ukamilifu wa ufunuo ambao Mwenyezi Mungu aliomfunulia, na kwamba alipokea kutoka kwake kupokea ambako hakuna shaka wala mkanganyiko wowote, wala kusitasita. Kwa hivyo moyo wake haukupinga kile ambacho macho yake yaliona, wala haukutilia shaka hilo. Na inawezekana kwamba maana yake ni kwamba kile alichoona Mtume wa Mwenyezi Mungu - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - katika usiku wa safari yake ya usiku ni katika ishara kuu za Mwenyezi Mungu, na kwamba hakika alikuwa na yakini nazo katika moyo wake na uoni wake. Hii ndiyo tafsiri sahihi ya Aya hii tukufu. Na ilisemekana kwamba maana yake ni kwamba Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie - alimuona Mola wake Mlezi katika usiku wa safari yake ya usiku na kuzungumza kwake naye. Maana hii ndiyo chaguo la wanavyuoni wengi, Mwenyezi Mungu awarehemu. Kwa hivyo wakathibitisha kwa hilo suala la Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – kumuona Mola wake Mlezi hapa duniani. Lakini kauli sahihi ni ile ya kwanza, na kwamba anayekusudiwa kwayo ni Jibril, amani iwe juu yake, kama inavyoonyeshwa na muktadha kwamba Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - alimuona Jibril katika umbo lake la asili mara mbili: Mara moja akiwa juu ya upeo wa macho chini ya mbingu ya chini kabisa, kama ilivyotajwa hapo awali, na mara ya pili akiwa juu ya mbingu ya saba usiku wa safari yake ya usiku.

# {13 - 14} Ndiyo maana akasema: "Na akamwona mara nyingine." Yaani, Muhammad alimuona Jibril kwa mara nyingine akimshukia, "Penye Mkunazi wa mwisho." Nao ni mti mkubwa sana ulio juu ya mbingu ya saba. Uliitwa Sidrat al-Muntaha kwa sababu kinachopanda kutoka katika ardhi kinaishia hapo, na kinateremkia hapo chochote kinachoteremka kutoka kwa Mwenyezi Mungu ikiwemo ufunuo na mengineyo. Au kwa sababu elimu ya viumbe inaishia hapo, kwa sababu iko juu ya mbingu na ardhi. Na Mwenyezi Mungu ndiye anayajua zaidi. Kwa hivyo, Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - alimuona Jibril katika sehemu hiyo, ambayo ni makazi ya roho za juu, safi na nzuri ambazo hazikaribiwi na Shetani wala mwingineye miongoni mwa roho chafu zenye uovu.

# {15} Kwenye mti huo, ipo "bustani ya mbunguni inayokaliwa." Yaani, bustani ya mbunguni iliyo na kila neema, kiasi kwamba hapo ndipo mahali ambapo matamanio yote yanaishia, ambapo matashi yote yanaishia hapo. Huu ni ushahidi kwamba Pepo iko mahali pa juu kabisa, juu ya mbingu ya saba.

# {16} "Kilipoufunika huo Mkunazi hicho kilichoufunika." Yaani, kitu kikubwa katika amri ya Mwenyezi Mungu, ambacho hakuna anayejua maelezo yake isipokuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu.

# {17} "Jicho halikuhangaika" si kuliani wala kushotoni kutoka pale lilipolenga "na wala halikuruka mpaka." Hili linaonyesha ukamilifu wake wa adabu ya Mtume, rehema na amani ziwe juu yake, kwamba alisimama mahali ambapo Mwenyezi Mungu alimsimamisha, wala hakupunguza, wala hakupavuka wala hakukengeuka kando. Hii ndiyo hali kamili zaidi ya adabu kuu, ambayo alipita ndani yake wa mwanzo na wa mwisho. Kwani kutokuwa na adabu huwa kwa moja ya mambo haya: Ima mja asifanye alichoamrishwa, au akifanye kwa uzembe, au kwa njia ya kupita kiasi, au kwa njia ya kukengeuka kuliani na kushotoni. Mambo haya yote hayako kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake.

# {18} "Kwa yakini aliona katika Ishara kubwa kabisa za Mola wake Mlezi" kama vile Pepo, Moto na mengineyo miongoni mwa mambo aliyoyaona - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - usiku ule aliosafirishwa kwenda mbinguni.

19. Je, mmemuona Lata na Uzza? 20. Na Manaat, mwingine wa tatu? 21. Je, nyinyi mnao wana wanaume na Yeye ndio awe na wanawake? 22. Huo ni mgawanyo wa dhuluma! 23. Hayo hayakuwa ila ni majina mliyowapa nyinyi na baba zenu. Mwenyezi Mungu hakuleta uthibitisho wowote juu ya hayo. Hawafuati ila dhana tu na kipendacho nafsi. Na kwa yakini uwongofu ulikwisha wafikia kutoka kwa Mola wao Mlezi. 24. Ati mtu anakipata kila anachokitamani? 25. Mwenyezi Mungu tu ndiye Mwenye dunia na Akhera.

# {19 - 20} Mwenyezi Mungu Mtukufu alipotaja yale aliyoyaleta Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ya uwongofu, dini ya haki, kuamrisha kumwabudu Mwenyezi Mungu na kumpwekesha, akataja ubatilifu wa yale wanayoyafanya washirikina ya kumuabudu vile ambavyo havina sifa za ukamilifu na wala havinufaishi wala havidhuru. Bali ni majina matupu yasiyo na maana yoyote, ambayo washirikina hao na baba zao wajinga na wapotovu ndio walivitangulia majina batili ambayo haviyastahiki, kwa hivyo wakajihadaa kwayo wao wenyewe na watu wengine wapotofu. Kwa maana miungu walio katika hali hii hawastahiki hata chembe ya sisimizi kuabudiwa. Na miungu hawa waliowaita kwa majina haya walidai kwamba yalitokana na sifa ambazo vinasifika kwazo. Kwa hivyo wakamwita Al-Lat kutoka kwa neno 'Ilaah;" yaani, Mungu anayestahiki kuabudiwa. Na wakatohoa jina 'Al-Uzza' kutokana na Al-Aziz, na Manat kutokana na Al-Mannan. Walifanya hivi kwa njia ya kuvuka mipaka katika majina ya Mwenyezi Mungu, na kufanya ujasiri wa kumshirikisha! Majina hayo hayana maana hizi hata kidogo, na kila mwenye akili kidogo tu, anajua ubatili wa sifa hizi ambazo miungu hao wanasifika kwazo.

# {21} "Je, nyinyi mnao wana wanaume na Yeye ndiyo awe na wanawake?" Yaani, je, mnampa Mwenyezi Mungu watoto wa kike kama mnavyodai, na kwamba nyinyi ndio mna watoto wa kiume?

# {22} "Huo ni mgawanyo wa dhuluma!" Basi je, ni dhuluma gani iliyo kubwa zaidi kuliko mgawanyo unaohitaji kumfanya kiumbe bora zaidi ya Muumba? Mwenyezi Mungu yuko mbali mno na kauli yao hiyo.

# {23} Na kauli yake: "Hayo hayakuwa ila ni majina mliyowapa nyinyi na baba zenu. Mwenyezi Mungu hakuleta uthibitisho wowote juu ya hayo." Yaani, hoja na ushahidi juu ya usahihi wa mafundisho yenu hayo. Na kila jambo ambalo Mwenyezi Mungu hakuteremsha juu yake hoja yoyote, basi hilo ni batili na potofu na haliwezi kuchukuliwa kuwa ni dini. Na wao wenyewe hawafuati ushahidi wowote ambao wana uhakika nao juu ya yale wanayoyaamini. Bali kilichowapelekea kusema hivyo ni dhana potofu, ujinga mkubwa, na yale ambayo nafsi zao zinayatamani ya ushirikina na uzushi unaoafikiana na matamanio yao wenyewe, na chochote kile ambacho nafsi zao zinatamani kwa ushirikina na uzushi unaokubaliana na matamanio yao. Na hali halisi ni kwamba hakuna cha kuwalazimu kufuata dhana kama vile kutokuwa na elimu na uwongofu, na ndiyo maaana akasema: "Na kwa yakini uwongofu ulikwisha wafikia kutoka kwa Mola wao Mlezi." Yaani, ambao utawaongoza katika mlango wa kumpwekesha Mwenyezi Mungu, unabii, na mahitaji yote wanayohitaji waja. Hayo yote Mwenyezi Mungu aliyabainisha kwa ufafanuzi kamili, ulio wazi kabisa na wenye kuonyesha zaidi yale yaliyokusudiwa, na akayawekea ushahidi na hoja ambazo zinawalazimu wao na wengineo kumufuata Mwenyezi Mungu. Kwa hivyo hakubakia yeyote na hoja wala udhuru baada ya ubainifu na kusimamishwa hoja. Na ikiwa wanachokifanya lengo lake ni kufuata dhana, na mwisho wake ni kuwa mashakani milele na adhabu ya kuendelea milele, basi kusalia katika hali hii ndio upumbavu mbaya zaidi na dhuluma kubwa zaidi.

# {24 - 25} Lakin pamoja na hilo wanatamani matamanio na kujidanganya wenyewe! Ndiyo maana Mwenyezi Mungu Mtukufu alimpinga yule ambaye anadai kwamba atapata tu kila anachokitaka ilhali ni mwongo katika hilo. Akasema: “Ati mtu anakipata kila anachokitamani? Mwenyezi Mungu tu ndiye Mwenye dunia na Akhera." Humpa katika hayo amtakaye na humnyima amtakaye. Kwa sababu jambo hilo halitegemei matamanio yao wala hata yale ambayo nafsi zao zinatamani.

26. Na wako Malaika wangapi mbinguni, ambao uombezi wao hautafaa chochote isipokuwa baada ya Mwenyezi Mungu kutoa idhini kwa amtakaye na kumridhia.

# {26} Anasema Mwenyezi Mungu Mtukufu, akiwakemea wanaoabudu Malaika na wengineo, na kudai kuwa wao watamfaa na watamwombea kwa Mwenyezi Mungu Siku ya Kiyama: "Na wako Malaika wangapi mbinguni" walioko karibu na Mwenyezi Mungu, lakini hata watukufu miongoni mwa Malaika, "uombezi wao hautafaa chochote" mwenye kuwaomba, akafungamana nao, na kuwatumainia. "Isipokuwa baada ya Mwenyezi Mungu kutoa idhini kwa amtakaye na kumridhia." Yaani, masharti mambo haya mawili yakutane: Ruhusa kutoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa ajili ya uombezi, na kuridhia kwake yule ambaye anaombewa. Na kama inavyojulikana na kuthibiti ni kwamba yeye huwa hakubali matendo isipokuwa yale yaliyokusudiwa uso wake tu, ambayo mwenyewe aliyafanya kwa mujibu wa sheria. Kwa hivyo washirikina hawana fungu lolote katika uombezi wa waombezi. [Na hakika] wao wenyewe ndio waliojifungia rehema za Mwenye kurehemu zaidi ya wote.

27. Hakika wale wasioamini Akhera bila ya shaka wao ndio wanawaita Malaika kwa majina ya kike. 28. Nao hawana elimu yoyote kwa hayo isipokuwa wanafuata dhana tu. Na dhana haisaidii chochote mbele ya haki. 29. Basi mwachilie mbali anayeupa kisogo ukumbusho wetu, na wala hataki ila maisha ya dunia. 30. Huo ndio mwisho wao wa elimu. Hakika Mola wako Mlezi ndiye anayemjua zaidi mwenye kuipotea njia yake, na Yeye ndiye anayemjua zaidi mwenye kuongoka.

# {27} Maana yake ni kwamba wale wanaoshirikisha Mwenyezi Mungu, wanaowakadhibisha Mitume wake, ambao hawaiamini Akhera, na kwa sababu ya kutoiamini kwao Akhera, wakathubutu kufanya yale waliyothubutu miongoni mwa maneno na vitendo vinavyompinga Mwenyezi Mungu na Mtume wake, kama vile walivyosema kwamba: Malaika ni mabinti wa Mwenyezi Mungu! Wala hawakumtakasa Mola wao Mlezi mbali na suala la kuzaa, wala hawakuwatukuza Malaika na kuwaheshimu dhidi ya kuwaita wanawake. Na uhakika wa mambo ni kwamba hawana elimu yoyote ya hiyo, si kutoka kwa Mwenyezi Mungu wala kwa Mtume wake, wala hata hayakuashiriwa na maumbile ya asili ya mwanadamu wala akili. Bali elimu yote inaashiria kinyume cha wanachosema, na kwamba Mwenyezi Mungu yuko mbali sana na suala la kuzaa na kuwa na mke. Kwa sababu Yeye ni Mmoja tu, wa Pekee, Mkusudiwa, ambaye hakuzaa wala hakuzaliwa, na hakuna yeyote anayelingana naye, na kwamba Malaika ni watukufu na wako karibu na Mwenyezi Mungu na wanamtumikia. "Hawamuasi Mwenyezi Mungu kwa anayowaamrisha, na wanatenda wanayoamrishwa."

# {28} Na washirikina wanafuata katika kauli mbaya hiyo, dhana isiyokuwa na faida yoyote mbele ya Haki. Kwani Haki lazima iwe na yakini inayotokana na ushahidi [wa uhakika] na hoja zilizo wazi mno.

# {29} Na kwa vile ilikuwa hii ndiyo tabia ya watu hawa waliotajwa, kwamba hawana lengo la kufuata haki, bali malengo yao na makusudio yao ni yale ambayo nafsi zao zinatamani tu, Mwenyezi Mungu akamwamrisha Mtume wake amuepuke yule aliyeupa kisogo ukumbusho wake, ambao ni ukumbusho wenye hekima na Qur’ani kuu [na habari tukufu], na akajitenga mbali na elimu zenye manufaa na hakutaka isipokuwa maisha ya dunia tu. Huu ndio mwisho wa utashi wake. Na inavyojulikana ni kwamba mja hafanya isipokuwa kwa ajili ya kitu anachokitaka. Na matendo ya watu hawa yanafungamana tu na dunia, anasa zake na matamanio yake. Kwa hivyo, hata yakipatikana vipi, wanayachukua tu, na hata yakiwaonekania kwa njia yoyote ile wanayakimbilia.

# {30} "Huo ndio mwisho wao wa elimu." Yaani, hapo ndipo mahali pa mwisho kabisa inapofikia elimu yao. Na ama wanaoiamini Akhera, wanaoisadiki, wenye ufahamu mkubwa na akili nzuri zaidi, hao hima yao na utashi wao ni nyumba ya Akhera, na elimu yao ndiyo elimu bora zaidi na tukufu zaidi, ambayo ilichukuliwa kutoka katika Kitabu cha Mwenyezi Mungu na Sunna za Mtume wake – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ndiye ajuaye zaidi yule anayestahiki uwongofu, basi humuongoa, mbali na yule asiyestahiki hilo, basi humuachia nafsi yake na kumuachilia mbali, kwa hivyo akapotea njia ya Mwenyezi Mungu, na ndiyo maana akasema: "Hakika Mola wako Mlezi ndiye anayemjua zaidi mwenye kuipotea njia yake, na Yeye ndiye anayemjua zaidi mwenye kuongoka." Anaweka fadhila zake mahali anapojua kwamba panafailia hilo.

31. Ni vya Mwenyezi Mungu vyote vilivyomo mbinguni na vilivyomo katika ardhi, ili awalipe wale waliotenda ubaya kwa waliyoyatenda, na wale waliotenda mema awalipe mema. 32. Ambao wanajiweka mbali na madhambi makuu na vitendo vichafu, isipokuwa makosa hafifu. Hakika Mola wako Mlezi ni Mkunjufu wa maghfira, naye anakujueni sana tangu alipokuumbeni kutoka kwenye ardhi, na mlipokuwa mimba matumboni mwa mama zenu. Basi msijione watakatifu. Yeye anamjua sana mwenye kujikinga akawa mbali na maovu.

# {31} Mwenyezi Mungu Mtukufu anatujulisha kwamba Yeye ndiye mwenye ufalme, ambaye ni wa Pekee katika ufalme wa dunia na akhera, na kwamba kila kitu kilichomo ndani yake ni milki ya Mwenyezi Mungu, anakiendesha kama Mfalme mkuu anavyofana katika waja wake na wale anaowamiliki. Anawapitishia mipango yake, na sheria yake, na huwaamrisha na kuwakataza, na huwalipa kwa yale aliyowaamrisha na kuwakataza. Basi analipwa mwenye kutii na kumwadhibu muasi, "ili awalipe wale waliotenda ubaya" kama vile ukafiri na yaliyo chini ya hilo miongoni mwa maasia, na maovu waliyoyafanya, kwa adhabu kali. "Na wale waliotenda mema" katika kumuabudu Mwenyezi Mungu na kuwafanyia wema viumbe vya Mwenyezi Mungu, kwa kuwafikishia manufaa mbalimbali, "awalipe mema" duniani na Akhera. Na kubwa na muhimu zaidi katika hilo ni radhi za Mola wao Mlezi na kupata kuingia katika bustani za mbinguni na kupata neema zilizomo ndani yake.

# {32} Kisha akataja maelezo yao, na akasema: "Ambao wanajiweka mbali na madhambi makuu na vitendo vichafu." Yaani, wanafanya yale aliyowaamrisha Mwenyezi Mungu, ambayo kuyaacha ni dhambi kubwa, na wanaacha mambo makubwa yaliyoharamishwa kama vile uzinzi, unywaji pombe, ulaji riba, kuua na madhambi mengine makubwa, "isipokuwa makosa hafifu" ambayo hayasisitizwi na mwenye kuyafanya, au anayoyalaumu mja anayatumia muda baada ya muda mbele ya uhaba na uchache Kuyafanya tu hakumwondoi mja kuwa miongoni mwa wafanyao wema. Haya, pamoja na kutekeleza wajibu na kuacha yale yaliyoharamishwa, yanaingia kwenye msamaha wa Mwenyezi Mungu ambao umekizunguka kila kitu, na ndiyo maana Akasema: "Hakika Mola wako Mlezi ni Mkunjufu wa maghfira." Lau si msamaha; nchi na watu wangeangamia, lau si msamaha wake na ustahimilivu wake, mbingu ingeanguka ardhini, na asingebaki mnyama mgongoni mwake, ndio maana Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – akasema: “Swala tano za kila siku, Ijumaa hadi Ijumaa, na Ramadhani hadi Ramadhani; ni kafara ya yaliyo baina yao katika madhambi makubwa.” Na kauli yake: "Naye anakujueni sana tangu alipokuumbeni kutoka kwenye ardhi, na mlipokuwa mimba matumboni mwa mama zenu.'" Yaani, Yeye Mtukufu ndiye anayejua zaidi hali zenu zote, na unyonge na uvivu alioweka juu yenu kutokana na mengi ya aliyokuamrisheni Mwenyezi Mungu, na wingi wa makusudio ya kufanya mambo yaliyoharamishwa,wingi wa mitihani kwenu, na kutokuwepo vizuizi vikali, na udhaifu upo na unaonekana kutoka kwenu pale Mwenyezi Mungu alipokutoeni katika ardhi, na mlipokuwa matumboni mwa mama zenu na Yeye Mola hakukosekana juu yenu, ingawa Mungu Mwenyezi amekuumba ndani yako nguvu za kufanya yale aliyokuamuru kufanya, lakini udhaifu haukutoweka; hivyo Mwenyezi Mungu Mtukufu anajua kuhusu hali hizi zenu. Hekima ya Mwenyezi Mungu na rehema za Mwenyezi Mungu zinafaa kwake kukufunika kwa rehema, msamaha na upole wake, na kukufunikeni kwa hisani yake, na kukuondolea dhuluma na madhambi, haswa ikiwa lengo la mja ni kumridhisha Mola wake katika kila nyakati, na anatafuta kufanya yale yatakayomkurubisha kwake katika nyakati zenye uchungu zaidi, na anakimbia dhambi anazozichukia mbele ya Mola wake Mlezi, kisha zinaanguka kutoka kwake baada ya kuteleza. Kwani Mwenyezi Mungu Mtukufu ndiye mkarimu zaidi kati ya watu wakarimu na mkarimu zaidi, Yeye ni mwingi wa rehema kwa waja wake kuliko mama kwa mtoto wake. Ni lazima kwa mtu huyo kupata msamaha kutoka kwa Mola wake Mlezi upesi, na Mwenyezi Mungu awe ni jawabu kwake katika hali zake zote, na kwa ajili hiyo Mwenyezi Mungu akasema: "Basi msijione watakatifu." Yaani, unawaambia watu utakaso wao kuwa ni njia ya kuwasifu, "Yeye anamjua sana mwenye kujikinga akawa mbali na maovu." Mahali pa ucha Mungu ni moyo, na Mwenyezi Mungu ndiye anayeuona na kuulipa kwa wema na ucha Mungu ndani yake. Ama watu, basi hao hawana faida yoyote kwenu mbele ya Mwenyezi Mungu.

33. Je, umemwona yule aliyegeuka akaenda zake? 34. Na akapeana kidogo, kisha akajizuia? 35. Je, anayo huyo elimu ya ghaibu, basi ndiyo anaona? 36. Au hakuambiwa yaliyomo katika Vitabu vya Musa? 37. Na vya Ibrahimu aliyetimiza ahadi? 38. Ya kwamba hakika nafsi iliyobeba madhambi haibebi madhambi ya mwengine? 39. Na ya kwamba hatapata mtu ila aliyoyafanya mwenyewe? 40. Na kwamba vitendo vyake vitaonekana? 41. Kisha ndio atalipwa malipo yake kwa hayo kwa ukamilifu. 42. Na kwamba kwa Mola wako Mlezi ndiyo mwisho. 43. Na kwamba Yeye ndiye anayeleta kicheko na kilio. 44. Na kwamba Yeye ndiye anayefisha na kuhuisha. 45. Na kwamba Yeye ndiye aliyeumba jozi, dume na jike 46. Kutokana na mbegu ya uzazi inapomiminwa. 47. Na kwamba ni juu yake ufufuo mwengine. 48. Na kwamba ni Yeye ndiye anayetosheleza na kukinaisha. 49. Na kwamba hakika Yeye ndiye Mola Mlezi wa nyota ya Shii'ra. 50. Na kwamba Yeye ndiye aliyewaangamiza 'Adi wa kwanza. 51. Na Thamudi hakuwabakisha. 52. Na kabla yao kaumu ya Nuhu. Na hao hakika walikuwa ni madhalimu zaidi, na waovu zaidi. 53. Na miji iliyopinduliwa, ni Yeye aliyeipindua. 54. Vikaifunika vilivyofunika. 55. Basi neema gani ya Mola wako Mlezi unayoifanyia shaka? 56. Hili ni onyo katika maonyo yale yale ya zamani. 57. Kiyama kimekaribia! 58. Hapana wa kukifichua isipokuwa Mwenyezi Mungu. 59. Je, mnayastaajabia maneno haya? 60. Na mnacheka, wala hamlii? 61. Nanyi mmeghafilika? 62. Basi msujudieni Mwenyezi Mungu, na mumuabudu.

# {33 - 35} Anasema Mwenyezi Mungu Mtukufu: Je, umeona ubaya wa hali ya yule aliyeamrishwa kumwabudu Mola wake Mlezi na kumpwekesha, lakini akayapa mgongo hayo na akajiepusha nayo? Ikiwa nafsi yake itamruhusu kidogo, hawezi kudumu katika hilo. Bali hufanya ubahili na kujizuia na kuacha kutoa. Kwani kufanya wema si sifa yake au hali ya maumbile yake. Bali hali ya maumbile yake ni kuupa utiifu mgongo na kutokuwa thabiti katika kutenda mema. Na pamoaj na hayo, anajitakasa na kujiweka katika nafasi tofauti na ile ambayo Mwenyezi Mungu amemuweka. "Je, anayo huyo elimu ya ghaibu, basi ndiyo anaona" mambo ya ghaibu, kisha akawajulisha wengine juu yake? Au anamsingizia tu Mwenyezi Mungu na kufanya ujasiri dhidi yake katika hilo. Basi akawa amekusanya kati ya mambo mawili yaliyokatazwa: kufanya mabaya na kujitaksa? Na hii ndiyo hali halisi. Kwa maana inajulikana kwamba hana elimu ya ghaibu, na hata ikiwa atachukuliwa kwamba anadai hivyo, habari za uhakika kuhusu elimu ya ghaibu kupitia mikon ya Nabii aliyehifadhiwa kukosea zinaashiria kinyume cha aliyoyasema, na huo ni ushahidi wa ubatili wake.

# {36 - 37} "Au hakuambiwa yaliyomo" huyu mwenye kudai hivi "katika Vitabu vya Musa? Na vya Ibrahimu aliyetimiza ahadi?" Yaani, aliyetekeleza yale yote ambayo Mwenyezi Mungu alimjaribu kwayo na akamwamuru kuyafanya ya sheria, misingi ya dini na matawi yake.

# {38 - 41} Na katika Vitabu hivyo zimo hukumu nyingi, muhimu zaidi kati yake ni ile aliyoitaja Mwenyezi Mungu katika kauli yake: "Ya kwamba hakika nafsi iliyobeba madhambi haibebi madhambi ya mwengine? Na ya kwamba hatapata mtu ila aliyoyafanya mwenyewe?" Yaani, kila mtendaji ana matendo yake mazuri na mbaya, wala hana chochote katika metendo na bidii ya mtu mwingine, wala hakuna atakayembebea mwingine dhambi zake. "Na kwamba vitendo vyake vitaonekana" huko Akhera? Kisha ya heri yake yatapambanuliwa mbali na maovu yake. "Kisha ndio atalipwa malipo yake kwa hayo kwa ukamilifu." Yaani, malipo makamilifu kwa matendo yote: matendo mazuri halisi yatalipwa kwa mazuri zaidi, nayo maovu halisi pia yatalipwa kwa maovu, nayo yaliyochanganyika yatalipwa kulingana na namna yalivyochanganyika. Yatakuwa malipo ambayo wakakiri uadilifu wake na wema wake viumbe vyote, na kumsifu Mwenyezi Mungu juu yake, hadi wana Motoni wataingia Motoni ilhali nyoyo zao zimejaa sifa nzuri kwa Mola wao Mlezi na kukiri kwamba ni Mwenye hekima kamilifu, na kujichukia wenyewe, na kwamba wao wenyewe ndio waliozifikisha nafsi zao humo na kuziingiza mahali paovu zaidi kuingia. Na kauli yake [Mtukufu]: "Na ya kwamba hatapata mtu ila aliyoyafanya mwenyewe," ilitumika kama ushahidi kwa mwenye kuona kwamba hairuhusiki kumpa sadaka ya kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu kilicho hai wala kilichokufa. Walisema kwamba: ‘Kwa sababu Mwenyezi Mungu alisema: "Na ya kwamba hatapata mtu ila aliyoyafanya mwenyewe?" Kwa hivyo, bidii ya mwingine kumfikia yeye inapingana na hili. Lakini ushahidi huu unafaa kuangaliwa vyema. Kwani Aya hii inaashiria kwamba mtu hatapata ila anachojifanyia bidii mwenyewe, na hili ni haki isiyokuwa na hilafu yoyote juu yake, lakini hakuna kitu ndani yake kinachoashiria kuwa hawezi kufaidika na jambo la mtu mwingine ikiwa huyo mwingine atampa kama zawadi. Kama vile mtu hana mali isipokuwa ile iliyo katika miliki yake na chini ya udhibiti wake, lakini hili halilazimu kwamba hawezi kumiliki kile ambacho amepewa na wengine kutoka katika mali yake anayoimiliki.

# {42} Na kauli yake Mwenyezi Mungu: "Na kwamba kwa Mola wako Mlezi ndio mwisho." Yaani, kwake ndiko mambo yote yanaisha, na kwake Yeye ndiko vitu na viumbe vitaenda kwa kufufuliwa uhai na na kutalewa makaburini. Na kwa Mwenyezi Mungu ndiko mwisho katika kila hali. Kwani kwake ndiko mwisho wa elimu, hekima, rehema na mambo yote makamilifu.

# {43} "Na kwamba Yeye ndiye anayeleta kicheko na kilio." Yaani, Yeye ndiye aliyeweka visababu vya kucheka na kulia. Navyo ni heri, maovu, furaha, wasiwasi na huzuni, na Yeye Mtukufu ana hekima kubwa katika hayo.

# {44} "Na kwamba Yeye ndiye anayefisha na kuhuisha." Yaani, Yeye pekee ndiye mwenye kuumba na kuondoa, ambaye ndiye aliyewaumba viumbe, akawaamrisha na akawakataza, na atawarudisha baada ya kufa kwao, na atawalipa kwa matendo yao waliyoyafanya katika nyumba ya dunia.

# {45 - 46} "Na kwamba Yeye ndiye aliyeumba jozi" ambazo alizifasiri katika kauli yake, "dume na jike." Hili linajumuisha wanyama wote, wenye kuzungumza na wasiozungumza. Yeye pekee ndiye aliyewaumba. "Kutokana na mbegu ya uzazi inapomiminwa." Na hili ni katika ushahidi mkubwa kabisa juu ya ukamilifu wa uwezo wake na upweke wake katika utukufu wake mkubwa. Ambapo aliwaumba wanyama hawa wadogo na wakubwa kutokana na mbegu dhaifu ya maji yenye kudharauliwa. Kisha akawakuza na kuwakamilisha mpaka wakafika walivyofikia. Kisha mwanadamu miongoni akawa ima kwenye daraja za juu kabisa katika wale walio juu zaidi, au akawa katika hali ya chini zaidi, katika walio chini zaidi.

# {47} Ndiyo maana akatumia suala la kuanzisha (viumbe) kuwa ni ushahidi juu ya kurudisha (viumbe). Akasema: "Na kwamba ni juu yake ufufuo mwengine." Hapo, atawarejesha waja kutoka katika makaburi yao, na atawakusanya kwa ajili ya Siku ya Kiyama, na atawalipa kwa matendo mema na matendo mabaya.

# {48} "Na kwamba ni Yeye ndiye anayetosheleza na kukinaisha." Yaani, aliwatosheleza waja wake kwa kuwarahisishia mambo ya maisha yao kama vile biashara na aina mbalimbali za mapato ya kiufundi na mambo mengineyo, "na kukinaisha." Yaani, aliwapa waja wake mali za kila aina, ambazo wameziweka vizuri na wanamiliki vitu vingi sana. Na hii ni katika neema za Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwamba aliwaambia kuwa neema zote zinatoka kwake, jambo ambalo linawahitaji waja kumshukuru na kumwabudu Yeye peke yake bila mshirika yeyote.

# {49} "Na kwamba hakika Yeye ndiye Mola Mlezi wa nyota ya Shii'ra." Nayo ni nyota inayojulikana zaidi na ambayo pia huitwa Al-‘Abuur, na pia inaitwa Al-Marzam. Na Mwenyezi Mungu ameitaja hapa kwa jina ijapokuwa Yeye ndiye Mola Mlezi wa kila kitu, kwa sababu nyota hii ni vitu vilivyoabudiwa katika zama za kabla ya Uislamu, kwa hivyo Mwenyezi Mungu Mtukufu akatuambia kuwa aina ya vitu wanavyoviabudu washirikina ni vitu vinavyolelewa, vinavyoendeshwa, vilivyoumbwa. Basi vipi Mwenyezi Mungu atafanyiwa miungu wengine?

# {50} "Na kwamba Yeye ndiye aliyewaangamiza 'Adi wa kwanza." Hao walikuwa watu wa Hud, amani iwe juu yake, walipomkadhibisha Hud, basi Mwenyezi Mungu akawaangamiza kwa upepo mkali usiozuilika.

# {51} "Na Thamud" ambao ni watu wa nabii Saleh, amani iwe juu yake. Mwenyezi Mungu alimtuma kwa Thamud, lakini wao wakamkanusha, basi Mwenyezi Mungu akawatumia ngamia jike kuwa ni Ishara. Wakamchinja na wakamkadhibisha. Basi Mwenyezi Mungu [Mtukufu] akawaangamiza. “Kwa hivyo hakuacha" yeyote miongoni. Bali aliwaangamiza hadi wa mwisho wao.

# {52} "Na kabla yao kaumu ya Nuhu. Na hao hakika walikuwa ni madhalimu zaidi, na waovu zaidi" hata kuliko kaumu waliokuwa kabla yao. Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu akawaangamiza na akawazamisha majini.

# {53 - 54} "Na miji iliyopinduliwa." Nao ni watu wa Lut'i, amani iwe juu yake; "ni Yeye aliyeipindua." Yaani, Mwenyezi Mungu aliwaadhibu kwa adhabu ambayo hakuwahi kumuadhibu kwayo yeyote katika walimwengu. Alizigeuza sehemu ya chini ya makazi yao ikawa juu, kisha akawanyeshea mawe ya udongo wa Motoni, na ndiyo maana akasema, "Vikaifunika vilivyofunika." Yaani, walifunikwa na adhabu kali ya kuangamiza, ambayo haiwezi kuelezewa.

# {55} "Basi neema gani ya Mola wako Mlezi unayoifanyia shaka" ewe mwanadamu? Kwani neema za Mwenyezi Mungu ziko wazi na haziwezi kukubali shaka kwa njia yoyote ile. Hakuna neema waliyo nayo waja ila ni kutoka kwake Mtukufu, wala hakuna anayezuilia adhabu isipokuwa Yeye.

# {56} "Hili ni Onyo katika maonyo yale yale ya zamani." Yaani, Mtume huyu wa Kiquraishi wa kabila la Haashimii, Muhammad mwana wa Abdullah, si kitu kigeni miongoni mwa Mitume. Bali alitanguliwa na Mitume waliotangulia, na wakawa wanalingania kwa kile anacholingania yeye. Basi ni kwa sababu gani mnaukataa ujumbe wake? Na ni kwa hoja gani mnaubatilisha wito wake? Je, maadili yake si ndiyo maadili ya juu kabisa ya Mitume watukufu? Je, yeye halinganii kila la heri na kukataza kila maovu? Je, hakuileta Qur-ani Tukufu, ambayo haiwezi kufikiwa na upotovu kwa mbele yake wala kwa nyuma yake. Imeteremshwa na Mwenye hekima, Msifiwa mno? Je, Mwenyezi Mungu hakuwaangamiza wale waliokadhibisha Mitume waliokuwa kabla yake? Basi ni nini kinachozuia adhabu kuwafika wale wanaomkadhibisha Muhammad, bwana wa Mitume, Imamu wa wachamungu na kiongozi wa wenye alama nyeupe za kung’aa kwenye nyuso na miguu (siku ya Kiyama).

# {57} "Kiyama kimekaribia!" Yaani, muda wa Kiyama uko karibu na ishara zake zimekwisha bainika "Hapana wa kukifichua isipokuwa Mwenyezi Mungu."

# {58} Kisha akawatishia adhabu wale wanaokadhibisha ujumbe wa Mtume Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie, - na wale wanaokanusha yale aliyoyaleta katika Qur-ani Tukufu. Akasema:

# {59} "Je, mnayastaajabia maneno haya?” Yaani, je, mnashangazwa na maneno haya ambayo ndiyo maneno mazuri, bora na yenye heshima kubwa zaidi, na mnayachukulia kuwa ni kinyume na desturi, kinyume na mambo ya uhakika yanayojulikana? Hili ni kutokana na ujinga wao, upotofu wao na ukaidi wao. Vinginevyo, hii ni hadithi ambayo ikisema, inasadikiwa. Na ikisema neno, basi hilo ndilo la uamuzi wa mwisho wa kupambanua, wala siyo mzaha, nayo ni Qur-ani tukufu ambayo lau kuwa ingeteremshwa juu ya mlima, basi bila ya shaka ungeliuona ukinyenyekea, ukipasuka kwa kumhofu Mwenyezi Mungu. Nayo inawaongezea wale wenye ufahamu mkubwa, maoni, akili, kunyooka sawa, uthabiti na imani. Bali kile ambacho kinafaa kustaajabiwa ni akili ya mwenye kuistaajabia, upumbavu wake na upotofu wake.

# {60} "Na mnacheka, wala hamlii?” Yaani, mnakimbilia kucheka na kuifanyia mzaha, ilhali hiyo ndiyo zinapaswa kuathirika kwayo nafsi, na nyoyo kulainika kwayo na macho kulia kwa sababu yake; kwa sababu ya kusikia maamrisho na makatazo yake, kuitekea sikio ahadi yake na vitisho vyake vya dhabu, na kuzigeukia habari zake za ukweli na nzuri mno.

# {61} "Nanyi mmeghafilika?" Yaani, mmeghafilika na mnafanya pumbao mbali na kuizingatia, kutokana na upungufu wa akili na dini zenu. Kwani lau mngemwabudu Mwenyezi Mungu na mkatafuta radhi zake katika hali zote, hamngekuwa katika hali hii ambayo wenye uelewa mkubwa wanachukizwa nayo?

# {62} Ndiyo maana Mwenyezi Mungu Mtukufu akasema: "Basi msujudieni Mwenyezi Mungu, na mumuabudu." Amri ya kumsujudia Mwenyezi Mungu hasa inaashiria fadhila zake, na kwamba ndiyo siri na msingi wa ibada. Kwani roho yake ni kumnyenyekea Mola, nako kusujudu ndiko hali kuu zaidi ambayo [mja] ananyenyekea kwayo. Kwa maana huunyenyekesha moyo wake na mwili wake, na hukiweka kiungo chake cha heshima zaidi kwenye ardhi ya kufedhehesha hamali ambapo miguu ya mtu inakanyaga. Kisha akaamuru ibada kwa ujumla, ikiwa ni pamoja na yote ambayo Mwenyezi Mungu anayaridhia na anapenda, iwe ni matendo na maneno ya wazi na yaliyofichikana.

Imekamilika tafsiri ya Surat An-Najm. Na sifa njema zote ni za Mwenyezi Mungu [ambaye hatuwezi kuhesabu na kudhibiti sifa zake. Bali Yeye ni kama alivyojisifu Mwenyewe na zaidi ya vile wanavyomsifu waja wake. Na rehema na amani nyingi za Mwenyezi Mungu ziwe juu ya Muhammad].

******