Tafsiri ya Surat Al-Ahzab

Iliteremka Makka

Kwa jina la Mwenyezi Mungu, mwingi wa rehema, mwingi wa kurehemu.

1. Ewe Nabii, mche Mwenyezi Mungu wala usiwatii makafiri na wanafiki. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua, Mwenye hekima. 2. Na fuata uliyofunuliwa kwa wahyi kutokana na Mola wako Mlezi. Hakika Mwenyezi Mungu anazo habari ya mnayoyatenda. 3. Na mtegemee Mwenyezi Mungu. Na Mwenyezi Mungu anatosha kuwa ni wa kutegemewa.

# {1 - 2} Yaani, enyi ambaye Mwenyezi Mungu amemneemesha kwa unabii, na akamchagua kwa kumteremshia ufunuo wake na akamfadhilisha juu ya viumbe vingine vyote! Shukuru neema ya Mola wako Mlezi iliyo juu yako kwa kutumia uchamungu wake, ambao wewe unaustahiki zaidi kuliko wengine, na mambo ambayo ni wajibu kwako ndani yake ni mkubwa zaidi kuliko mwingine yeyote. Basi tekeleza maamrisho yake na makatazo yake, fikisha ujumbe wake, na waambie waja wake ufunuo wake, na wape viumbe wake nasaha sana, wala kisikuzuie na kusudio hilo kizuizi chochote wala kisikurudishe chochote chenye kurudisha. Kwa hivyo usimtii kafiri yeyote aliyedhihirisha uadui wake kwa Mwenyezi Mungu na Mtume wake, wala mnafiki aliyeficha ukadhibishaji na ukafiri na akadhihirisha kinyume chake. Hawa ndio maadui kwa uhakika. kwa hivyo usiwatii katika baadhi ya mambo yanayopingana na uchamungu, na wala usifuate matamanio yao, watakuja kukupoteza mbali na njia iliyo sahihi. "Na" lakini "fuata uliyofunuliwa kwa wahyi kutokana na Mola wako Mlezi," kwani hayo ndiyo uwongofu na rehema, na tarajia kwa hayo malipo ya Mola wako Mlezi. Kwani Yeye "anazo habari ya mnayoyatenda," na atawalipa kulingana na yale anayoyajua kwenu, ya heri na mabaya.

# {3} Na ikiingia moyoni mwako kuwa ikiwa hutawatii katika matamanio yao ya upotofu, yatakukuta madhara kutoka kwao, au kutakuwa na upungufu katika uwongofu wa viumbe, basi jilinde kutokana na hayo, na tumie yenye kuyazuilia ambayo ni kumtegemea Mwenyezi Mungu, kumtegemea kwa yule asiyeimilikia nafsi yake madhara, wala manufaa, wala kifo, wala uhai au ufufuo, ili uwe salama kutokana na maovu yao na katika kuisimamisha Dini uliyoamrishwa. Na kuwa na imani na Mwenyezi Mungu kwamba jambo hilo litatokea hata iweje. "Na Mwenyezi Mungu anatosha kuwa ni wa kutegemewa" wa kuachiwa mambo, kwa hivyo akayatekeleza na pia yale ambayo ni bora zaidi kwa mja, kwa sababu ya kujua kwake masilahi ya mja wake ambayo hata mja mwenyewe hayajui. Na anao uwezo wake kuyafikisha masilahi hayo kwake kwa namna ambayo mja mwenyewe hawezi, na kwamba Yeye ni mwingi wa rehema kwa mja wake hata kuliko mja mwenye anavyojirehemu, na wazazi wake, na mwenye huruma zaidi kwake kuliko kila mtu, hasa kwa waja wake maalumu, ambao hajaacha kuendelea kuwalea kwa wema wake na kuwapa baraka nyingi za dhahiri na zilizofichika, ikiongezewa kwamba alimuamrisha kumkabidhi mambo yake, na akamuahidi kuyasimamia. Hapo hata usiulize juu ya kila jambo ambalo litakuwa jepesi, na kila gumu litakalosahilishwa, na kila dhiki itakavyoondolewa, hali kila hali na mahitaji yatakavyotimizwa, na namna baraka zitakavyoshushwa, na namna adhabu zitakavyozuiliwa, na namna maovu yatakavyoondolewa. Hapo utamwona mja dhaifu aliyekabidhi mambo yake kwa bwana wake amefanya mambo ambayo hakuna hata umma wa watu unaweza kulifanya, kwani Mwenyezi Mungu alimfanyia sahali yale ambayo yalikuwa magumu kwa wanaume wenye nguvu. Na Mwenyezi Mungu ndiye anayetakwa msaada.

4. Mwenyezi Mungu hakumwekea mtu yeyote kuwa ana nyoyo mbili ndani ya mwili wake. Wala hakuwafanya wake zenu - ambao mnawalinganisha migongo yao na migongo ya mama zenu - kuwa ni mama zenu. Wala hakuwafanya watoto wenu wa kupanga kuwa ni wana wenu khasa. Hayo ni maneno ya vinywa vyenu tu. Na Mwenyezi Mungu ndiye anayesema kweli, naye ndiye anayeongoa Njia. 5. Waiteni kwa baba zao, maana huo ndio uadilifu zaidi mbele ya Mwenyezi Mungu. Na ikiwa hamuwajui baba zao, basi ni ndugu zenu katika Dini, na rafiki zenu. Wala si lawama juu yenu kwa mlivyokosea. Lakini ipo lawama katika yale ziliyofanya nyoyo zenu kwa makusudi. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu.

# {4} Mwenyezi Mungu anawalaumu waja wake kwa kusema maneno ambayo hayana uhakika, na si Mwenyezi Mungu aliyeyafanya kuwa kama walivyosema. Kwani kauli yako hiyo ni uongo na uzushi na inasababisha mambo maovu katika Sheria. Hii ni kanunu ya jumla kuhusu kuzungumza juu ya kila kitu au kujulisha kuhusu kutokea na kupatikana kwa kitu ambacho Mwenyezi Mungu Mtukufu hakukifanya kuwa hivyo. Lakini ameyataja mambo haya yaliyotajwa hapa hasa kwa sababu ya haja kubwa iliyoko ya kuyabainisha. Kwa hivyo akasema, "Mwenyezi Mungu hakumwekea mtu yeyote kuwa ana nyoyo mbili ndani ya mwili wake." Hili halipo. Basi jihadharini kusema kwamba: fulani anazo nyoyo mbili ndani ya mwili wake, mkawa mmedanganya kuhusu namna alivyoumba Mwenyezi Mungu. "Wala hakuwafanya wake zenu - ambao mnawalinganisha migongo yao na migongo ya mama zenu -" mmoja wenu anapowaambia mkewe: Wewe kwangu ni kama mgongo wa mama yangu kwangu, au ni kama mama yangu. Kwani, Mwenyezi Mungu hukuwafanya wao kuwa ni "mama zenu." Mama yako ni yule aliyekuzaa na akawa ndiye mwanamke haramu zaidi kwako, naye mkeo ndiye mwanamke halali zaidi kwako. Basi unalinganisha vipi kati ya vitu viwili vinavyopingana? Hili ni jambo lisiloruhusika, kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Wale miongoni mwenu wanaowatenga wake zao, hao si mama zao. Hawakuwa mama zao ila wale waliowazaa. Na hakika hao wanasema neno linalochusha, na la uwongo." "Wala hakuwafanya watoto wenu wa kupanga kuwa ni wana wenu hasa" kama ilivyokuwa katika zama za kabla ya Uislamu na mwanzo wa Uislamu. Basi Mwenyezi Mungu Mtukufu akataka kulifutilia mbali na kuliondoa. Kwa hivyo akatanguliza mbele yake kubainisha ubaya wake, na kwamba ni batili na uwongo. Na kila batili na uongo havipatikani katika sheria ya Mwenyezi Mungu na wala hawasifiki kwavyo waja wa Mwenyezi Mungu. Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema: Mwenyezi Mungu hakuwafanya watoto wenu wa kupanga ambao mnadai kuwa wana wenu au ambao wananasibishwa kwenu kuwa watoto wenu. Kwani watoto wenu kikahikika ni wale mliowazaa, na wakatokana na nyinyi wenyewe. Na ama hawa wa kupanga ambao si kutokana na nyinyi, basi Mwenyezi Mungu hakuwafanya hivi. "Hayo" msemayo kuhusiana na ana hawa wa kupanga kwamba: Yeye ni mtoto wa fulani aliyempanga, au baba yake ni fulani, "ni maneno ya vinywa vyenu tu" na haina uhakika wala maana sahihi. "Na Mwenyezi Mungu ndiye anayesema kweli." Na ndiyo maana akawaamuru kumfuata katika kauli zake na sheria zake. Kwa maana kauli yake ni haki, nasheria yake ni haki, na wala hayanasibishwi kwake maneno na matendo batili kwa njia yoyote ile, na si katika uwongofu wake. Kwa sababu Yeye haongoi isipokuwa kwenye njia iliyonyooka na njia za ukweli. Hata ingawa hilo litatokea kwa mapenzi yake, lakini mapenzi yake ni ya jumla kwa vitu vyote yalivyopo, sawa viwe ni vizuri au vibaya.

# {5} Kisha akawaambia wazi wazi kuacha hali yao hiyo ya kwanza lililojumuisha maneno batili, akasema: "Waiteni" wana hawa wa kupanga "kwa baba zao" waliowazaa, "maana huo ndio uadilifu zaidi mbele ya Mwenyezi Mungu" na la uwongofu zaidi. "Na ikiwa hamuwajui baba zao" wa kweli, "basi ni ndugu zenu katika Dini na marafiki zenu." Kwa hivyo hapo waiteni kwa udugu wa kiimani wa kweli na kusaidiana katika suala hili. Kwa hivyo kuwaita kwa majina ya wale waliowapanga ni suala ambalo haliruhusiwi kabisa kulifanya. Na ama kuwaita kwa baba zao ikiwa wanajulikana, hilo litahitajika liwe hivyo, lakini kama hawajulikanai, basi itatosheleza tu kuwaita kwa kile kinachojulikana kuhusiana nao, ambacho ni udugu wa kidini na kusaidiana. Na msifikirie kuwa kutojua baba zao ni kisingizio cha kuwaita kwa wale waliowapanga; Kwa sababu kilichokatazwa hakiwezi kuondolewa kwa kufanya hivyo. "Wala si lawama juu yenu kwa mlivyokosea" ikiwa mmoja wenu atamuita mwana wake wa kupanga kwa namna iliyokatazwa bila ya kukusudia. Au hata kama mnadhani kwamba fulani ndiye baba yake kwa nje, kwa hivyo mkamkaribisha naye, lakini kwa ndani yeye si baba yake hasa, basi hakuna kosa lolote juu yenu katika hilo kama mlikosea. "Lakini" atawachukulia makosa katika yale ziliyofanya nyoyo zenu kwa makusudi ambapo mlisema yale yasiyoruhusika. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Aliwasamehe na akakurehemuni. Kwa kuwa hakukuadhibuni kwa mliyokuwa mkiyatenda hapo awali, na akawaachilia mbali yale mliyofanya kwa kukosea, na akawarehemu ambapo aliwaelezea hukumu zake ambazo zinatengeneza dini yenu na dunia yenu; basi sifa njema zote ni zake Yeye Mtukufu.

6. Nabii ni bora zaidi kwa Waumini kuliko nafsi zao. Na wake zake ni mama zao. Na jamaa ni karibu wao kwa wao katika Kitabu cha Mwenyezi Mungu kuliko Waumini wengine na Wahamiaji. Ila muwe mnawafanyia wema marafiki zenu. Haya yamekwisha andikwa Kitabuni.

# {6} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawajulisha Waumini habari ambazo kwazo watajua hali ya Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - na daraja yake, ndiyo waamilaliane naye kulingana na inavyohitaji hadhi hiyo. Akasema, "Nabii ni bora zaidi kwa Waumini kuliko nafsi zao" kwa sababu yeye, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, aliwapa nasaha kwa wingi, huruma, upole, mambo ambayo kwayo alikuwa ndiye mwenye huruma na upole zaidi kuliko viumbe wote. Kwa hivyo, Mtume wa Mwenyezi Mungu ndiye kiumbe mwenye neema kubwa zaidi juu yao kuliko viumbe vyote. Kwani haikuwafikia chembe ya heri, wala hawakuzuilika na uzito wa chembe ya shari isipokuwa kwa mikono yake na kwa sababu yake. Na ndiyo maana ni wajibu kwao ikiwa yatapingana matamanio ya nafsi zao au kitu anachotaka mtu miongoni mwa watu na anachotaka Mtume, kwamba akitangulize anachotaka Mtume. Na kwamba asiyapinge maneno ya Mtume kwa maneno ya mtu yeyote yule. Na kwamba wamfidie kwa nafsi zao, na mali zao, na watoto wao, na watangulize mapenzi yake mbele ya mapenzi ya viumbe vyote. Na wala wasiseme mpaka yeye aseme. Na wala wasimtangulie, kwa sababu yeye - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, ni baba wa waumini. Kama ilivyo katika baadhi ya visoma vya baadhi ya Maswahaba: anawalea kama vile baba anavyowalea watoto wake. Kwa hivyo ubaba huu ukasababisha wake zake kuwa mama zao, katika uharamu, heshima, na kukirimu. Si katika kukaa faraghani nao, na kuwa maharimu. Na ni kana kwamba huu ni utangulizi wa yale yatakayokuja katika kisa cha Zaid bin Haritha, aliyekuwa akiitwa Zaid bin Muhammad, hapo kabla, mpaka Mwenyezi Mungu alipoteremsha, "Muhammad si baba wa yeyote katika wanaume wenu," basi akaacha kujinasibisha na nasaba yake. Hivyo akajulisha katika Aya hii kwamba waumini wote ni watoto wa Mtume, na hakuna ubora wowote kwa yeyote juu ya mwingine, hata kama mmoja wao hataitwa kwa akinasibishwa kwake kwa jina la mwana wa kupanga, basi nasaba yake ya kiimani kwake haikatiki; kwa hivyo asiwe na huzuni au majuto. Na itatokea katika hilo kwamba wake za Mtume ni mama wa Waumini, hawawi halali kwa yeyote kuwaoa baada yake, kama atakavyolisema hilo wazi wazi baadaye. "Na jamaa ni karibu wao kwa wao katika Kitabu cha Mwenyezi Mungu," yaani katika hukumu yake. Watarithiana wao kwa wao, na kufanyiana wema wao kwa wao. Hao ndio wanaostahikiana zaidi hata kuliko wale waliowekeana kiapo cha kufungamana na kusaidiana, na wana wa kupanga ambao hapo kabla walikuwa wakirithi kwa sababu hizi badala ya jamaa za mtu. Basi Mwenyezi Mungu Mtukufu akakataza kurithiana kwa sababu hii, na akawafanya jamaa peke yao kurithiana kwa kuwafanyia upole na hekima yake. Kwani, ikiwa suala hili lingeendelea kama lilivyo kuwa, basi uharibifu mwingi ungetokea, na uovu na udanganyifu ili kuwanyima jamaa urithi "kuliko Waumini wengine na Wahamiaji." Yaani, haya ikiwa jamaa hao ni Waumini ambao ni wahajiri au wasiokuwa wahajiri; basi jamaa wanaotokana na tumbo moja la uzazi wanapewa kipaumbele katika suala hili. Aya hii ni ushahidi wa ulezi wa jamaa katika aina zote za ulezi, kama vile usimamizi juu ya ndoa, na mali na vitu vingine. "Ila muwe mnawafanyia wema marafiki zenu;" yaani, hawana haki waliyowekewa, lakini hilo ni kwa kupenda kwenu tu, ikiwa mnataka kuwasaidia na kuwapa kwa njia ya kuwafanyia wema. "Haya" ya hukumu zilizotajwa "yamekwisha andikwa Kitabuni," na tayari yameshapitishwa na Mwenyezi Mungu, basi ni lazima yatatekelezeka.

7. Na tulipochukua ahadi kwa Manabii na kwako wewe, na Nuhu na Ibrahim na Isa mwana wa Mariamu, na tulichukua kwao ahadi ngumu. 8. Ili Mwenyezi Mungu awaulize wakweli juu ya ukweli wao. Na amewaandalia makafiri adhabu chungu.

# {7 - 8} Mwenyezi Mungu Mtukufu anajulisha kwamba alichukua kutoka kwa Manabii kwa ujumla na kutoka kwa wale wenye stahamala kubwa - ambao ni wale watano waliotajwa hasa - agano lao lenye nguvu na agano lao zito, lenye mkazo juu ya kusimamisha Dini ya Mwenyezi Mungu na kupigana Jihadi katika njia yake. Sababu ni kwamba hii ni njia waliyoipitia Mitume waliotangulia, mpaka walipokamilishwa na bwana wao na mbora wao, Muhammad, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - na akawaamrisha watu kufuata mfano wao. Na Mwenyezi Mungu atawauliza manabii na wafuasi wao kuhusu agano hili zito. Je, walilitimiza na wakawa wakweli, ili awalipe mabustani yenye neema, au walikufuru, ili awaadhibu kwa adhabu iumizayo? Amesema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Miongoni mwa Waumini wapo watu waliotimiza waliyoahidiana na Mwenyezi Mungu."

9. Enyi mlioamini, zikumbukeni neema za Mwenyezi Mungu zilizo juu yenu. Pale yalipokufikieni majeshi, nasi tukayapelekea upepo, na majeshi msiyoaona. Na Mwenyezi Mungu anayaona mnayoyatenda. 10. Walipowakujieni kutoka juu yenu, na kutoka chini yenu; na macho yalipokodoka, na nyoyo zikapanda kooni, nanyi mkamdhania Mwenyezi Mungu dhana mbalimbali. 11. Hapo ndipo Waumini walipojaribiwa, na wakatikiswa mtikiso mkali.

# {9 - 11} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawakumbusha waja wake waumini kuhusu neema yake juu yao, na anawahimiza kushukuru kwa hilo. Walipowajia askari wa watu wa Makkah na Hijazi kutoka juu yao na watu wa Najd kutokea chini yao, na wakaafikiana na wakaahidi kumtokomeza Mtume na Maswahaba, na hayo yalikuwa katika Vita vya Handaki. Na pia makundi ya Mayahudi yaliyokuwa karibu na Madina yakawasaidia maadui katika hilo. Wakaja na askari wengi na watu wengi mno. Naye Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na Amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – akachimba handaki kandoni mwa mji wa Madina. Kisha maadui wakaizingira Madina, na jambo hilo likazidi kuwa gumu, na nyoyo zikawafikia kooni, mpaka watu wengi wakadhania dhana mbaya mno walipokwa sababu ya yale waliyoyaona ya sababu zenye nguvu na dhiki kubwa mno. Kwa hivyo mzingiro huo juu ya Madina ukuendelea kwa muda mrefu, kama alivyoeleza Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Walipowajia kutoka juu yenu, na kutoka chini yenu; na macho yalipokodoka, na nyoyo zikapanda kooni, nanyi mkamdhania Mwenyezi Mungu dhana mbalimbali." Yaani, dhana mbaya kwamba Mwenyezi Mungu hataiunga mkono Dini yake, wala hayatatimia maneno yake. "Hapo ndipo Waumini walipojaribiwa" kwa mtihani huu mkubwa "na wakatikiswa mtikiso mkali" kwa hofu, na wasiwasi, na njaa ili imani yao ibainike na yakini yao iongezeke. Basi ikadhihirika imani yao na yakini yao kubwa ambayo waliwashinda kwayo wa mwanzo na wa mwisho. Wakati dhiki ilipokuwa kali na ugumu ukazidi, imani yao ikawa ni imani ya jicho la yakini. "Na Waumini walipoyaona makundi, walisema: Haya ndiyo aliyotuahidi Mwenyezi Mungu na Mtume wake. Na Mwenyezi Mungu na Mtume wake wamesema kweli. Na hayo hayakuwazidisha ila Imani na utiifu."

Hapo ukadhihiri unafiki wa wanafiki, na yale waliyokuwa wakiyaficha yakadhihirika. Mwenyezi Mungu amesema:

12. Na waliposema wanafiki na wale wenye maradhi katika nyoyo zao: "Mwenyezi Mungu na Mtume wake hawakutuahidi ila udanganyifu tu."

# {12} Hii ni tabia ya mnafiki wakati wa dhiki na shida. Hathibitishi imani yake, na anaangalia kwa akili yake finyu katika hali ya sasa, na anaamini mashaka yake.

13. Na kundi moja katika miongoni mwao liliposema: "Enyi watu wa Yathrib, hapana kukaa nyinyi! Rudini." Na kundi jingine miongoni mwao likaomba ruhusa kwa Nabii kwa kusema: "Hakika nyumba zetu ni tupu." Wala hazikuwa tupu; hawakutaka isipokuwa kukimbia tu. 14. Na lau kuwa wangeliingiliwa kwa pande zote, kisha wakatakiwa kufanya hiana, wangelifanya, na wasingelisita isipokuwa kidogo tu. 15. Na hakika walikwishamuahidi Mwenyezi Mungu kabla yake kwamba hawatageuza migongo yao. Na ahadi ya Mwenyezi Mungu ni yenye kuulizwa. 16. Sema: Kukimbia hakuwafai kitu ikiwa mnakimbia mauti au kuuawa, na hata hivyo hamtastareheshwa isipokuwa kidogo tu. 17. Sema: Ni nani wa kuwalinda kutokana na Mwenyezi Mungu pindi akiwatakia uovu, au akiwatakia rehema? Wala hawatapata mlinzi wala msaidizi isipokuwa Mwenyezi Mungu. 18. Kwa hakika Mwenyezi Mungu anawajua hao wanaozuilia, na wanaowaambia ndugu zao: "Njooni kwetu!" Wala hawaingii vitani isipokuwa kidogo tu. 19. Wana choyo juu yenu. Ikifika hofu, utawaona wanakutazama na macho yao yanazunguka, kama yule ambaye alizimia kwa kukaribia mauti. Na hofu ikiondoka, wanawaudhi kwa ndimi kali, nao ni mabahili kwa kila la heri. Hao hawakuamini, basi Mwenyezi Mungu amevibatilisha vitendo vyao. Na hayo kwa Mwenyezi Mungu ni mepesi. 20. Wanafikiri yale makundi ya maadui hayajaondoka. Na yakija hayo makundi, watatamani laiti wao wako majangwani pamoja na mabedui, wakiuliza habari zenu. Na lau wakiwa pamoja nanyi, hawapigani isipokuwa kidogo tu. 21. Hakika nyinyi mnayo ruwaza njema kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu kwa anayemtaraji Mwenyezi Mungu na Siku ya Mwisho, na akamkumbuka Mwenyezi Mungu sana. 22. Na Waumini walipoyaona makundi, walisema, "Haya ndiyo aliyotuahidi Mwenyezi Mungu na Mtume wake. Na Mwenyezi Mungu na Mtume wake wamesema kweli." Na hayo hayakuwazidisha ila Imani na utiifu. 23. Miongoni mwa Waumini wapo watu waliotimiza waliyoahidiana na Mwenyezi Mungu. Baadhi yao wamekwisha kufa, na baadhi wanangojea, wala hawakubadilisha ahadi hata kidogo. 24. Ili Mwenyezi Mungu awalipe wakweli kwa sababu ya ukweli wao, na awaadhibu wanafiki pindi akitaka, au apokee toba yao. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu. 25. Na Mwenyezi Mungu aliwarudisha nyuma makafiri juu ya ghadhabu yao; hawakupata heri yoyote. Na Mwenyezi Mungu amewatosheleza Waumini katika vita. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye nguvu na uweza. 26. Na akawateremsha wale waliowasaidia maadui katika Watu wa Kitabu kutoka katika ngome zao, na akatia hofu katika nyoyo zao. Baadhi yao mkawa mnawaua, na wengine mnawateka. 27. Na akawarithisha ardhi zao na nyumba zao na mali zao, na ardhi msiyopata kuikanyaga. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye uweza juu ya kila kitu.

# {13} "Na kundi moja katika miongoni mwao liliposema" miongoni mwa wanafiki, baada ya kuwa na hofu na wakawa na subira chache, wakawa miongoni mwa walioachiliwa mbali. Hawakuwa na subira wao wenyewe, wala hawakuwaepusha watu na shari yao. Kundi hili lilisema, "Enyi watu wa Yathrib;" yaani, watu wa Madina! Kwa hivyo wakawaita kwa jina la nchi wanayoishi, na hilo likaashiria kwamba dini na udugu wa kiimani hauna thamani katika nyoyo zao, na kwamba kilichowafanya wafanye hivyo kilikuwa ni udhaifu wa maumbile ya asili tu. "Enyi watu wa Yathrib, hapana kukaa nyinyi!" Yaani, mahali penu mlipokwenda nje ya Madina. Nao walikuwa wamekapiga kambi karibu na handaki nje ya mji wa Madina, "basi rudini" Madina. Kundi hili linaacha jihadi na linaonyesha kuwa halina nguvu za kupigana na adui yao, na pia linawaamuru watu kuacha kupigana vita. Kwa hivyo, kundi hili ndilo kundi baya na lenye madhara makubwa. Na kuna kundi jingine chini yao ambao walipatwa na uoga na hofu, na wakapenda kusalia nyuma wasiende katika safu za vita, kwa hivyo wakaanza kutoa visingizio vya uwongo. Nao ndio wale ambao Mwenyezi Mungu alisema juu yao, "Na kundi jingine miongoni mwao likaomba ruhusa kwa Nabii kwa kusema: "Hakika nyumba zetu ni tupu." Yaani, tuko hatarini na tunahofu kwamba maadui watazishambulia hali ya kuwa tuko mbali nazo. Basi tupe ruhusa, ili turejee huko na tuzilinde, lakini walikuwa ni waongo katika hayo. "Wala hazikuwa tupu; hawakutaka isipokuwa kukimbia tu," lakini wakatumia maneno haya kuwa ni njia na kisingizio tu. Kwa hivyo, hawa wana imani chache, ambayo haina uthabiti wakati majaribu yanakuwa makali.

# {14} "Na lau kuwa wangeliingiliwa" mjini Madina na makafiri "kwa pande zote," na wakauteka - na Mwenyezi Mungu apishe mbali hilo - kisha watu hawa wakatakiwa "kufanya hiana." Yaani, kuiacha dini yao na kurejea katika dini ya wale waliowateka "wangelifanya" kwa haraka mno, "na wasingelisita isipokuwa kidogo tu." Yaani, hawana kujizuialia katika kuilinda dini yao wala kuishika kwa nguvu. Bali mara tu nchi inapokuwa ni ya maadui, wanawapa walichotaka kutoka kwao, na wanakubaliana nao katika ukafiri wao.

# {15} Hii ndiyo hali yao, kwamba “walikwisha muahidi Mwenyezi Mungu kabla yake kwamba hawatageuza migongo yao. Na ahadi ya Mwenyezi Mungu ni yenye kuulizwa." Atawauliza kuhusu ahadi hiyo, na atakuta kwamba waliivunja. Basi wanamdhnia nini Mola wao Mlezi?

# {16} "Sema" uwaambie, ukiwalaumu juu ya kukimbia kwao na ukiwajulisha kuwa hilo halitawafaa kitu. "Kukimbia hakuwafai kitu ikiwa mnakimbia mauti au kuuawa" kwa maana, hata kama mlikuwa majumbani mwenu, basi wangelitoka wale walioandikiwa kufa, wakaenda mahali pao pa kuangukia wafe. Kwani, sababu zinafaa tu ikiwa hazipingani na mipango na mapitisho ya Mwenyezi Mungu. Majaliwa yanapokuja, kila sababu inatoweka, na kila njia ambayo mwanadamu alidhani inaweza kumwokoa, inakuwa batili. "Na hata hivyo" mkikimbia ili muwe salama kutokana na kifo na mauaji, ili mfurahie katika dunia, "hamtastareheshwa isipokuwa kidogo tu." Starehe ambayo si sawa na kukimbia kwenu, na kuacha kwenu amri ya Mwenyezi Mungu, na kujinyima kwenu starehe za milele katika neema ya milele.

# {17} Kisha akabainisha kuwa sababu zote hazimfai kitu mja ikiwa Mwenyezi Mungu anamtakia ubaya, Amesema: "Sema: Ni nani wa kuwalinda." Yaani, atakayewazuia kutokana na "Mwenyezi Mungu pindi akiwatakia uovu au akikutakieni rehema?" Kwani, Yeye ndiye mtoaji na mzuiaji, mwenye kudhuru na kunufaisha, ambaye hakuna anayeleta heri isipokuwa Yeye, wala hakuna anayeondoai maovu isipokuwa Yeye. "Wala hawatapata mlinzi isipokuwa Mwenyezi Mungu," atakayewasimamia na kuwaletea manufaa, "wala msaidizi" atakayewanusuru na kuwalinda kutokana na madhara. Basi na wamtii yule ambaye ni wa kipekea katika kila jambo, ambaye mapenzi yake yametekelezwa na mipangilio yake imeshapita, na wala hakuna mlinzi wala msaidizi anayeweza kunufaisha wala kunusuru.

# {18} Kisha Mwenyezi Mungu Mtukufu akawaahidi adhabu na kuwatishia wale waliosalia nyuma ya vita na waliozuilia watu kwenda katika vita, akasema: "Kwa hakika Mwenyezi Mungu anawajua hao wanaozuilia miongoni mwenu" watu ili wasitoke katika wale ambao hawakutoka "na wanaowaambia ndugu zao" ambao waliotoka, "Njooni kwetu!" Yaani, rudini, kama ilivyotangulia katika kauli yao, "Enyi watu wa Yathrib, hapana kukaa nyinyi! Rudini." Nao licha ya kuzuilia kwao huku na kusalia kwao nyuma ya vita, "hawaingii vitani" wao wenyewe, "isipokuwa kidogo tu." Kwani wao ndio wanaopenda zaidi kubakia nyuma kuliko watu wote, kwa sababu hawana sababu ya hilo kama vile imani na subira. [Na wakawa] na chenye kuwalazimu wawe na woga kama vile unafiki na ukosefu wa imani.

# {19} "Wana choyo juu yenu" kwa miili yao wakati wa kupigana vita, na mali zao wakati wa kuzitumia. Basi hawapambani kwa mali zao na nafsi zao. "Ikifika hofu, utawaona wanakutazama" mtazamo wa anayezimia "kwa mauti," kutokana na ukali wa woga ulioiondoa mioyo yao, wasiwasi uliowashutua, na hofu ya kwamba watalazimishwa kufanya kile wanachochukia ambacho ni kupigana vita. "Na hofu ikiondoka," wakawa katika hali ya amani na utulivu, "wanakuudhini kwa ndimi kali." Yaani, wanawaongelesha kwa maneno makali, na madai yasiyokuwa sahihi, na unapowasikia, unawadhania kuwa ni watu wa ushujaa na ujasiri. "Nao ni mabahili kwa kila la heri" linalokusudiwa kutoka kwao. Na huu ni uovu mkubwa zaidi unaoweza kuwa kwa mtu kwamba awe bahili kwa alichoamrishwa, bahili kwa mali yake katika kuitumia kwenye njia zake, na bahili katika mwili wake kupigana na maadui wa Mwenyezi Mungu au kulingania kwenye njia ya Mwenyezi Mungu, bahili katika heshima yake, bahili katika elimu yake, ushauri na maoni yake. "Hao" ambao wana hali hiyo, "hawakuamini" na kwa sababu ya kutoamini kwao, Mwenyezi Mungu akaharibu matendo yao. "Na hayo kwa Mwenyezi Mungu ni mepesi." Na ama Waumini, hao Mwenyezi Mungu aliwalinda kutokana na ubahili wa nafsi zao, na akawawezesha kufanya kwa wingi yale waliyoamrishwa, kama vile kutoa miili yao kwa kupigana katika njia yake na kuliinua neno lake, na pia mali zao kwa kuzitumia katika njia za heri, na hadhi yao na elimu yao.

# {20} "Wanafikiri yale makundi ya maadui" haya yaliyoungana kumpiga vita Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – na maswahaba wake hawakwenda mpaka wawaangamize kabisa, lakini matarajio yao yakaambulia patupu, na hesabu zao zikawa batili. "Na yakija hayo makundi" mara nyingine, "watatamani laiti wao wako majangwani pamoja na mabedui, wakiuliza habari zenu" Yaani, ikiwa makundi haya yatakuja mara ya pili kama mara hii; hawa wanafiki watatamani wasingekuwamo mjini Madina wala karibu nayo, watatamani kwamba wawe pamoja na Mabedui jangwani wakiuliza kuhusu habari zenu. Je, ni nini kiliwapata? Basi na waangamie na wapotelee mbali. Hao si miongoni mwa wale ambao uwepo wao hauongezi thamani yoyote. Na “Na lau wakiwa pamoja nanyi, hawapigani isipokuwa kidogo tu." Basi msiwajali, wala msiwaonee huruma.

# {21} "Hakika nyinyi mnayo ruwaza njema kwa Mtume wa Mwenyezi Mungu" kwa maana yeye mwenyewe alihudhuria vita pamoja na utukufu wake, na akaingia katika uwanja wa vita, na hali yeye ndiye mtukufu na shujaa jasiri. Basi vipi mnalifalinyia ubahili jambo ambalo Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – mwenyewe alilifanya mwenyewe vyema sana? Basi fuateni mfano wake katika jambo hili na mengineyo. Wanazuoni wa misingi ya Fiqh waliitumia Aya kuwa ni ushahidi kwamba inaruhusika kutumia matendo ya Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – kuwa ndio ushahidi, na kwamba kanuni ya msingi ni kuwa umma wake wanapaswa kumuiga naye katika hukumu zote, isipokuwa katika zile ambazo ushahidi wa kisheria unaonyesha kuwa zinamhusu yeye tu. Na kuna aina mbili za viigizo: kiigizo kizuri na kiigizo kibaya. Kiigizo kizuri kiko ndani ya Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake. Na kumuiga ni kuifuata njia ifikishayo kwenye utukufu wa Mwenyezi Mungu, nayo ndiyo njia iliyonyooka. Na ama kumuiga mwingine katika yale yanayomhalifu, basi hicho ndicho kiigizo kibaya, kama walivyosema washirikina wakati Mitume wao walipowaita ili wawafuate: "Hakika sisi tuliwakuta baba zetu wanashika dini mahsusi, basi na sisi tunaongoza nyayo zao." Na mfano huu mzuri unafuatwa tu na anawezeshwa kuufikia yule ambaye anamtaraji Mwenyezi Mungu na Siku ya Mwisho. Kwa maana yale aliyo nayo ya imani, kumcha Mwenyezi Mungu, kutaraji malipo Yake, na kuhofu adhabu yake, haya yote yanamhimiza kufuata mfano wa Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake.

# {22} Alipotaja hali ya wanafiki wanapoogopa; akataja hali ya Waumini na akasema: Na Waumini walipoyaona makundi, wale walioungana na wakateremka kwenye vyeo vyao, na hofu ikakoma, wakasema: Haya ndiyo aliyotuahidi Mwenyezi Mungu na Mtume wake katika kauli yake: Au mlidhani kuwa mtaingia Peponi ulipowafikia mfano wa waliopita kabla yenu msiba na balaa, wakatikisika mpaka Mtume na walioamini pamoja naye wakasema: "Lini litawafikia? Mwenyezi Mungu atupe ushindi?” Hakika ushindi wa Mwenyezi Mungu u karibu.Na Mwenyezi Mungu na Mtume wake wamesema kweli, maana tumeyaona haya aliyotujulisha, wala hayakuwazidishia mambo hayo isipokuwa imani mioyoni mwao, na utiifu katika viungo vyao, na kutii amri ya Mwenyezi Mungu.

# {23} Na ilipotajwa kuwa wanafiki walimuahidi Mwenyezi Mungu kwamba hawatageuza migongo yao, lakini wakaivunja ahadi hiyo; akataja kwamba Waumini walitimiza ahadi zao, akasema: "Miongoni mwa Waumini wapo watu waliotimiza waliyoahidiana na Mwenyezi Mungu" wakajitolea maisha yao katika kumridhisha Yeye, na wakajinyang'anya nafsi zao kuwa ajili ya kumtii Yeye. "Baadhi yao wamekwisha kufa" au inamaanisha kwamba utashi wao na haki aliyo juu yake, basi wakauawa katika njia ya Mwenyezi Mungu au akafa akitimiza haki yake, bila ya kuipunguza kwa chochote. "Na baadhi wanangojea" kukamilisha yale aliyo juu yake. Tayari ameanza kutimiza yale yaliyo juu yake, na kuyakamilisha lakini bado hajayakamilisha, na anataraji kwamba atayakamilisha, na anakimbilia na kujibidiisha katika hilo, "wala hawakubadilisha ahadi hata kidogo." Kama wengineo walivyobadilisha. Bali bado wameishikilia ahadi yao, wala hawapotoshi wala kugeuza kitu. Hawa ndio wanaume wa kweli, na wasiokuwa wao mwonekano wao ni mwonekano wa wanaume, lakini sifa zao, hizo zilipunguka sana kuwa sifa za wanaume.

# {24} "Ili Mwenyezi Mungu awalipe wakweli kwa sababu ya ukweli wao" kwa sababu ya ukweli wao katika maneno yao, hali zao, na muamala wao kwa Mwenyezi Mungu, na usawa wa nafsi zao za nje na za ndani. Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema: Hii ndiyo siku ambayo wakweli watalipwa kwa ukweli wao, watakuwa na Bustani zipitazo mito kati yake, watakaa humo milele... hadi mwisho wa Aya. Yaani, tuliyapitisha yale tuliyoyapitisha miongoni mwa majaribio haya na mitihani hii, na misukosuko, ili mkweli apambanuke mkweli kutokana na mwongo, ili awalipe wakweli kwa ukweli wao. "Na awaadhibu wanafiki" ambao zilibadilika nyoyo zao na vitendo vyao wakati majaribio yalipofika, na wala hawakutimiza yale waliyomuahidi Mwenyezi Mungu, "pindi akitaka" kuwaadhibu. Na hilo ni kwa kutotaka waongoke. Bali alijua ya kwamba hakuna heri ndani yao, kwa hivyo hakuwawezesha, "au apokee toba yao" kwa kuwawezesha kutubu na kurejea kwake. Na haya ndiyo yanayokuwa sana katika ukarimu wa Mwingi wa Ukarimu, na ndiyo maana akahitimisha Aya hiyo kwa majina mawili yanayoonyesha msamaha, fadhila, na ihsani, akasema, "Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Husamehe dhambi za wavukao mipaka kuhusiana na nafsi zao, hata kama wataasi vipi, ikiwa watatubu. "Mwenye kurehemu" watu hao, ambapo aliwawezesha kutubu, kisha akakubali toba hiyo kutoka kwao, na akawasitiria yale waliyofanya.

# {25} "Na Mwenyezi Mungu aliwarudisha nyuma makafiri juu ya ghadhabu yao; hawakupata heri yoyote." Yaani, aliwarudisha huku wameambulia patupu, bila ya kupata jambo walilokuwa wakilitafuta sana, na huku wakiwa na hasira kubwa, huku wakiona kwamba wana uwezo juu yake, huku wakiwa na uhakika kwamba mambo yatawaendea vyema, huku wamedanganywa na wingi wao na kujiona na makundi yao, na wakafurahia kwa idadi yao. Basi Mwenyezi Mungu akawatumia upepo mkali, ambao ni ule upepo wa Swabaa, nao ukatikisa mahali pa jeshi lao, ukaharibu mahema yao, ukamwaga vyungu vyao juu chini, na ukawasumbua, na Mwenyezi Mungu akawatia hofu kubwa, kwa hivyo wakaondoka kwa hasira yao, na haya ni katika nusura ya Mwenyezi Mungu kwa waja wake waumini. "Na Mwenyezi Mungu amewatosheleza Waumini katika vita," kwa sababu ya sababu za kawaida na za kimajaliwa alizowafanyia. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye nguvu na uweza," ambaye hataki kushindana naye mshindani isipokuwa anashindwa, hakuna anayetafuta msaada wa mwingineye isipokuwa anashindwa, wala halimshindi jambo lolote analotaka, wala nguvu na utukufu wa wenye nguvu na utukufu haviwanufaishi kitu kiwa hawasaidii na nguvu zake na utukufu wake.

# {26} "Na akawateremsha wale waliowasaidia maadui katika Watu wa Kitabu;" kama vile: Mayahudi, "kutoka katika ngome zao" huku wakiwa wameshindwa na wakiwa chini ya hukumu ya Uislamu. "Na akatia hofu katika nyoyo zao" kwa hivyo hawakuweza kupigana, bali walisalimu amri, na wakanyenyekea, na wakafedheheka. "Baadhi yao mkawa mnawaua;" nao walikuwa ni wanaume wapiganaji, "na wengine mnawateka," kama vile wanawake na watoto.

# {27} "Na akawarithisha ardhi zao na nyumba zao na mali zao, na ardhi msiyopata kuikanyaga." Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu akawawezesha nyinyi, na akawaangusha hao, na mkachukua mali zao, na mkawaua na kuwateka. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye uweza juu ya kila kitu." Hakuna kinachoweza kumshinda. Na kwa sababu ya uwezo wake ndiyo akawaandikia hayo aliyowaandikia. Na kundi hili miongoni mwa Watu wa Kitabu lilikuwa ni Mayahudi wa Banu Quraydha katika kijiji kilicho nje ya Madina, kisichokuwa mbali sana. Na Nabii – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - alikuwa alipohamia Madina, aliingia nao katika mkataba wa kusitisha vita, kwa hivyo hakupigana nao, wala wao hawakupigana naye, na wakabakia katika Dini yao, na hakuwabadilishia chochote. Basi siku ya handaki walipoona makundi yaliyoshiriki dhidi ya Mtume wa Mwenyezi Mungu, na wingi wa idadi yao na uchache wa idadi ya Waislamu, na wakadhania kuwa watamuangamiza Mtume na Waumini, na wakasaidiwa katika hilo na baadhi ya viongozi wao. Kwa hivyo, wakaivunja ahadi iliyokuwa baina yao na Mtume wa Mwenyezi Mungu - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - na wakaungana na washirikina ili kumpiga vita. Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu alipowaangusha washirikina, Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – akapata nafasi nzuri ya kupigana nao, basi akawazingira katika ngome yao, nao wakakubali kuhukumiwa kulingana na hukumu ya Sa'd bin Muadh, Mwenyezi Mungu amuwie radhi. Basi Sa'd akahukumu kwamba wauawe wapiganaji, na watoto wao wachukuliwe mateka, na mali zao zichukuliwe kama ngawira. Basi Mwenyezi Mungu akamtimizia neema Mtume wake na waumini, na akawapa neema kwa wingi, na akatuliza macho yao kwa kuwaangusha wale waliosalia nyuma ya vita katika maadui wao, na kuwaua wale waliowaua, na kuwateka wale waliowateka, na fadhila za Mwenyezi Mungu zikaendelea kuwafikia waja wake.

28. Ewe Nabii! Waambie wake zako: Ikiwa mnataka maisha ya dunia na pambo lake, basi njooni, nitawapa kutoka nyumba, na kuwaacha mwachano mzuri. 29. Na ikiwa mnamtaka Mwenyezi Mungu na Mtume wake na nyumba ya Akhera, basi Mwenyezi Mungu amewaandalia wafanyao mema, miongoni mwenu, malipo makubwa.

# {28} Pindi wake zake Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - walipokusanyika dhidi ya Nabii kwa husuda na wakamwomba matumizi na mavazi; wakamuomba jambo ambalo haliwezi katika kila wakati, na hawakuacha kumuomba wao wote wakati mmoja lakini waka wanamfanyia ukaidi tu. Kwa hivyo jambo hilo likawa gumu kwa Mtume, mpaka hali ikamfikia kujitenga mbali nao kwa muda wa mwezi mmoja. Basi Mwenyezi Mungu akataka kumsahilishia Mtume wake jambo hili, na kuwanyanyua wake zake vyeo, na kuwaondolea chochote kinachoweza kuwapunguzia malipo yao, na akamuamuru Mtume wake kuwapa hiari. Kwa hivyo akasema, "Ewe Nabii, waambie wake zako: Ikiwa mnataka maisha ya dunia" na kwamba hamtaki maisha mengine, basi mkawa mnaridhika tu yanapokuwapo, na mnakasirika yanapokosa kuwapo, basi mimi sina haja nanyi mkiwa katika hali hii, "basi njooni, nitawapa kutoka nyumba" mingoni mwa yale niliyo nayo katika vitu vya kidunia, "na kuwaacha mwachano mzuri." Bila ya kuwakasirikia wala kuwatukana, lakini badala yake itakuwa kwa kifua kipana na akili iliyokunjuka, kabla ya hali kufikia kile ambacho hakifai.

# {29} "Na ikiwa mnamtaka Mwenyezi Mungu na Mtume wake na nyumba ya Akhera," na yakiwatokea kwamba mna Mwenyezi Mungu na Mtume wake na Pepo, hamuwezi kujali upana wa dunia na dhiki yake, na urahisi wake na ugumu wake, na mkaridhika na kile chepesi anachowapa Mtume wa Mwenyezi Mungu, na wala hamkumuomba yaliyo magumu kwake. "Basi Mwenyezi Mungu amewaandalia wafanyao mema, miongoni mwenu, malipo makubwa." Amepanga kuwapa malipo ikiwa watasifika kwa sifa ya ihsani; kwa sababu ndiyo sababu inayosababisha hayo, si kwa kuwa wao ni wake za Mtume. Kwani hilo peke yake halitoshi kitu, bali hata halitoshi kitu ihsani inapokosekana. Kwa hivyo Mtume wa Mwenyezi Mungu - rehema na amani ziwe juu yake - akawapa hiari katika hilo, nao wote wakamchagua Mwenyezi Mungu, na Mtume wake, na Nyumba ya akhera, na hakuna hata mmoja wao aliyebakia nyuma katika hilo, Mwenyezi Mungu awe radhi nao. Na hiari hii ina faida nyingi: Miongoni mwake ni Mwenyezi Mungu kumtunza Mtume wake na kumuonea wivu asije akawa katika hali ambayo ni ngumu kwake, kutokana kuombwa kwa wingi na wake zake mambo ya kidunia. Na miongoni mwake ni usalama wake yeye - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - kutokana na hiari katika suala la kulaumiwa juu ya haki za wake, na kwamba atabakia katika uhuru wake mwenyewe; akitaka, anatoa, na akitaka, anazuia, na hakuna ugumu wowote kwa nabii katika yale ambayo Mwenyezi Mungu amemuwajibishia. Na miongoni mwake ni kumuweka mbali na yeyote kati yao ambaye anapendelea dunia kuliko Mwenyezi Mungu na Mtume wake na Akhera. Na miongoni mwake ni usalama wa wake zake, Mwenyezi Mungu awawie radhi, kutokana na dhambi na kupata ghadhabu ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, kwa hivyo Mwenyezi Mungu akazuia kwa hiari hiyo dhidi ya kumkasirikia Mtume ambako kunasababisha yeye kuwakasirikia, jambo ambalo linamkasirisha Mola wake Mlezi na kulazimu adhabu yake. Miongoni mwake ni kuonyesha utukufu wao na hadhi yao ya juu, na kuonyesha hima yao kubwa mno ambapo alikuwa Mwenyezi Mungu, na Mtume wake, na Akhera ndio kitu wanachotaka tu na ndiyo makusudio yao, badala ya dunia na pumbao yake. Na miongoni mwake ni utayari wao, kupitia chaguo hili kuweza kuchagua jambo bora lenye kufikisha kwenye viwango bora kabisa katika Pepo, na kwamba watakuwa wake zake duniani na akhera. Na miongoni mwake ni kudhihirika kuwepo mwingiliano mzuri kati yake na wao; kwani yeye ndiye aliyekamilika zaidi katika viumbe, na Mwenyezi Mungu akataka kwamba wanawake wake wawe wakamilifu, wenye kukamilisha, wazuri na wanaofanya wengine kuwa wazuri. "Wanawake wema ni wa wanaume wema, na wanaume wema ni wa wanawake wema." Na miongoni mwake ni kwamba chaguo hili ni sababu yenye kulazimu watosheke, jambo ambalo hutuliza moyo na kufungua kifua, na wanaondokewa na uchu wa kufanya maovu na kutoridhika ambako kunausababishia moyo kuwa na wasiwasi, na kutotulia, na kuwa na huzuni kubwa na dhiki. Na miongoni mwake ilikuwa hivyo ili chaguo lao hili liwe ni sababu ya kuwazidishia malipo yao na ili wawe katika daraja ambalo hakuna mwanamke aliyeko hapo, na ndiyo maana akasema:

30. Enyi wake wa Nabii, atakayefanya uchafu dhahiri miongoni mwenu, atazidishiwa adhabu mara mbili. Na hayo kwa Mwenyezi Mungu ni mepesi. 31. Na miongoni mwenu atakayemtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na akatenda mema, tutampa malipo yake mara mbili, na tutamwandalia riziki ya ukarimu.

# {30} Wake zake Mtume walipomchagua Mwenyezi Mungu na Mtume wake na Nyumba ya Akhera; akataja kuzidishiwa kwao ujira na kuzidisha kwao mizigo na dhambi zao ikiwa watafanya; ili tahadhari yao iongezeke, na kumshukuru kwao Mwenyezi Mungu Mtukufu. Basi akamfanya miongoni mwao mwenye kufanya uchafu dhahiri kupata adhabu mara mbili.

# {31} "Na miongoni mwenu atakayemtii Mwenyezi Mungu" na Mtume wake, na akatenda mema, machache au mengi, "tutampa malipo yake mara mbili." Yaani, mara mbili mfano wa vile tutakavyowalipa wengineo. "Na tutamwandalia riziki ya ukarimu," ambayo ni Bustani za mbinguni. Kwa hivyo, wakamtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake na wakatenda mema, basi malipo yao yakajulikana kwa sababu ya hayo.

32. Enyi wake wa Nabii, nyinyi si kama yeyote katika wanawake wengine. Kama mnamcha Mungu, basi msilegeze sauti zenu, akaingia tamaa mwenye maradhi katika moyo wake. Na semeni maneno mema. 33. Na kaeni majumbani kwenu, wala msijishauwe kwa majishauwo ya kijahilia ya kizamani. Na shikeni Swala, na toeni Zaka, na mtiini Mwenyezi Mungu na Mtume wake. Hakika Mwenyezi Mungu anataka kuwaondoleeni uchafu, enyi Watu wa Nyumba ya Mtume, na kuwasafisheni sawasawa. 34. Na kumbukeni yasomwayo majumbani mwenu katika Aya za Mwenyezi Mungu na hekima. Kwa hakika Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa mambo ya siri, na Mwenye habari.

# {32} Anasema Mwenyezi Mungu Mtukufu: "Enyi wake wa Nabii;" yaani, anawaambia wao wote; "Nyinyi si kama yeyote katika wanawake wengine. Kama mnamcha" Mwenyezi Mungu; na kwa kufanya hivyo, mtawapiku wanawake wengineo na hakuna hata mmoja wa wanawake atakayewafikieni. Basi kamilisheni uchamungu kwa kila njia na makusudio yake, na ndiyo maana akawaelekeza kukata njia za mambo haramu. Akasema, "Basi msilegeze sauti zenu mnapozungumza" mnapozungumza na wanaume, au hata wanapokuwa wanasikiliza, basi msiongee kwa ulaini na upole, ikachangia kutamani kwa "mwenye maradhi katika moyo wake." Yaani, mwenye ugonjwa wa matamanio ya uzinzi, kwani yuko tayari na anangoja hatua ndogo tu itakayomsisimua; kwa sababu moyo wake siyo sahihi. Kwa maana moyo ulio sawa hauna matamanio yoyote kwa yale ambayo Mwenyezi Mungu ameharamisha. Huyo, hata hakaribii kufanywa kuelekea wala hasisimshwi na sababu za matamanio, kwa sababu moyo wake una afya nzuri na uko salama kutokana na ugonjwa. Tofauti na mgonjwa wa moyo ambaye hawezi kustahimili kile ambacho mtu mwenye moyo sahihi anaweza kustahimili, na hana subira juu ya kile anasubiri. Kwa hivyo, sababu ndogo kabisa tu inapopatikana na kumuitia kwenye yale yaliyoharamishwa, inaitikia wito wake na hauasi. Hii ni dalili kwamba njia zina masharti ya malengo. Kwani kunyenyekea kwa maneno na kuwa laini katika hilo ni jambo linaloruhusika, lakini kwa vile ni njia ya kufikia yale yaliyoharamishwa; likaharamishwa. Na kwa sababu hii mwanamke hapaswi kuwa laini anapozungumza na wanaume. Na alipowakataza kunyenyekea wanapozungumza, labda mtu anaweza kufikiria kwamba waliamrishwa kusema kwa ukali, akazuia hilo kwa kusema, "Na semeni maneno mema" yasiyokuwa makali na magumu. Na tazama jinsi alivyosema, "basi msilegeze sauti zenu mnapozungumza," wala hakusema: Msilainishe sauti zenu mnapozungumza. Hilo ni kwa sababu lililokatazwa ni maneno laini ambayo mwanamke anajilegeza kwa mwanamume na kuvunjika mbele yake, kwani aliyejilegeza ndiye anayetamaniwa, tofauti na yule anayezungumza maneno laini ambayo hayana ulegevu, na hata labda anaweza kujiinua ndani yake juu na kumshinda mpinzani wake. Huyu mpinzani wake huwa hana matumaini ya kumshinda. Na ndiyo maana Mwenyezi Mungu akamsifu Mtume wake kwamba na ulaini, akasema, "Basi ni kwa sababu ya rehema itokayo kwa Mwenyezi Mungu ndio umekuwa laini kwao." Na akawaambia Musa na Harun, "Nendeni kwa Firauni. Hakika yeye amepindukia mipaka. Mwambieni maneno laini, huenda akazingatia au akaogopa." Na iliashiria kauli yake, "akaingia tamaa mwenye maradhi katika moyo wake" pamoja na amri yake ya kulinda sehemu za siri na kuwasifu kwake wale wanaolinda tupu zao wa kiume na wa kike, na kukataza kwake kuikaribia zinaa kwamba: Ikiwa mja atajiona yuko katika hali hii, na akashawishika kufanya jambo lililoharamishwa, akiona au kusikia maneno ya mtu anayemtamani na akapata kwamba sababu za matamanio yake zimeshageukia yale yaliyoharamishwa, basi na ajue kwamba huu ni ugonjwa, kwa hivyo na ajitahidi kuyadhoofisha maradhi haya, na kukata kabisa mawazo hayo mabaya, na kupambana na nafsi yake ili kuisalimisha kutokana na maradhi haya hatari, na kumuomba Mwenyezi Mungu amlinde na amuwezeshe (kujihifadhi), na kwamba hili ni katika kuhifadhi tupu ambako kuliamrishwa.

# {33} "Na kaeni majumbani kwenu" kwa sababu hilo ni salama zaidi na lenye kuwahifadhi zaidi, "wala msijishauwe kwa majishauwo ya kijahilia ya kizamani." Yaani, msitoke sana huku mumejipodoa au kujipaka manukato, kama ilivyokuwa desturi ya watu wa zama za ujinga wa zamani, ambao hawakuwa na elimu wala dini. Yote haya ni kwa ajili ya kuzuia uovu na sababu zake. Na alipowaamrisha uchamungu kwa ujumla, na akawaamrisha sehemu ndogo ndogo zinazoingia katika uchamungu alizozitaja hasa kwa sababu wanawake wanazihitaji, pia akawaamrisha kutii, hasa swala na zaka, ambazo kila mtu anazihitajia sana kuzifanya, na hizo ndizo ibada kubwa kabisa. Katika swala kuna ikhlas kwa anayeabudiwa, na katika zaka kuna kufanya wema kwa waja wa Mwenyezi Mungu. Kisha akawaamrisha kutii kwa ujumla, akasema, "Na mtiini Mwenyezi Mungu na Mtume wake". Inaingia katika kumtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake kila amri waliyoamrisha; ya lazima au ya kupendekezwa. "Hakika Mwenyezi Mungu anataka," kwa hayo aliyowaamrisha na akawakataza aliyowakataza, kuwaondolea uchafu enyi Watu wa Nyumba ya Mtume, na kukusafisheni baarabara. Kwa hivyo, msifuni Mola wenu Mlezi na mumshukuru kwa maamrisho na makatazo haya aliyowaambia manufaa yake, na kwamba ni kwa ajili ya manufaa yenu tu. "Mwenyezi Mungu hakutaka kufanya hili kuwa gumu wala taabu kwenu, bali ni ili kuzitakasa nafsi zenu, na kusafisha tabia zenu, na kufanya matendo yenu kuwa mazuri, na ili malipo yenu yawe mengi.

# {34} Na alipowaamrisha kufanya matendo ambayo yanajumuisha kufanya mengine na kuacha mengine, akawaamrisha kuwa na elimu, na akawabainishia njia ya hilo, akasema, "Na kumbukeni yasomwayo majumbani mwenu katika Aya za Mwenyezi Mungu na hekima." Na maana ya Aya za Mwenyezi Mungu ni Qur-ani, nayo hekima ni siri zake au Sunna za Mtume wake. Na alipowaamrisha kumkumbuka hilo lilijumuisha kutaja maneno yenyewe na kwa kuisoma na kukumbuka maana yake kwa kuizingatia na kuitafakari, na kutoa humo hukumu zake na hekima zake, na kukumbuka kuifanyia kazi na kuitafsiri. "Kwa hakika Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa mambo ya siri, na Mwenye habari." Anayajua mambo ya siri na yaliyofichikana katika vifua, na siri za mbinguni na ardhini, na matendo yaliyo wazi na yaliyofichwa. Kujua kwake huku kwa mambo ya siri na kuwa kwake na habari kunalazimu kuwahimiza wawe na ikhlas, na kuficha matendo yao, na kwamba Mwenyezi Mungu atalipa kwa matendo hayo. Na miongoni mwa maana za Al-Latif (Mpole au Mjuzi wa mambo ya siri) ni yule anayemuongoza mja wake kwenye heri, na akamkinga kutokana na shari kwa njia zilizofichikana ambazo hata yeye mwenyewe hazitambui, na anamletea riziki asiyoijua, na anamuonyesha njia ambazo nafsi zinazichukia, ambazo zinakuwa njia kwake kufikia daraja na vyeo vya juu zaidi.

35. Hakika Waislamu wanaume na Waislamu wanawake, na Waumini wanaume na Waumini wanawake, na wanaume watiifu na wanawake watiifu, na wanaume wakweli na wanawake wakweli, na wanaume wanaosubiri, na wanawake wanaosubiri, na wanaume wanyenyekevu na wanawake wanyenyekevu, na wanaume watoao sadaka na wanawake watoao sadaka, na wanaume wanaofunga saumu na wanawake wanaofunga saumu, na wanaume wanaojihifadhi tupu zao, na wanawake wanaojihifadhi tupu zao, na wanaume wanaomdhukuru Mwenyezi Mungu kwa wingi na wanawake wanaomdhukuru Mwenyezi Mungu kwa wingi, Mwenyezi Mungu amewaandalia msamaha na ujira mkubwa.

# {35} Mwenyezi Mungu Mtukufu alipotaja malipo ya wake za Mtume, rehema na amani za Mwenyezi Mungu zimshukie, na adhabu yao ikiwa itachukuliwa kwamba hawatofuata sheria na kwamba hakuna mwanamke mwingine mfano wao; akawataja wanawake wengine wasiokuwa wao, na kwa kuwa hukumu yao na ya wanaume ilikuwa sawa; akaifanya hukumu hiyo kuwa ni sawa kati yao, Kwa hivyo akasema, "Hakika waislamu wanaume na Waislamu wanawake." Haya ni katika sheria za dhahiri ikiwa watashikamana nazo, "Na Waumini wanaume na Waumini wanawake." Haya ni katika mambo yaliyofichikana ya itikadi ya moyoni na matendo yake, "na watiifu wanaume" wanaomtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake, "na watiifu wanawake na wakweli wanaume" katika maneno yao na vitendo vyao, "na wanawake wakweli, na wanaosubiri wanaume" katika dhiki na misiba. "na wanawake wanaosubiri, na wanaume wanyenyekevu" katika hali zao zote, haswa katika ibada zao na katika Swala zao "na wanawake wanyenyekevu na wanaume watoao sadaka" ya faradhi na ya hiari. "Na wanaofunga wanaume na wanawake." Hili linajumuisha kufunga kwa faradhi na kwa hiari, "na wanaume wanaojihifadhi tupu zao" mbali na zinaa na utangulizi wake, "na wanawake wanaojihifadhi tupu zao, na wanaume wanaomdhukuru Mwenyezi Mungu kwa wingi" katika nyakati nyingi, hasa wakati wa nyiradi zilizowekewa muda maalumu; kama vile asubuhi na jioni, na baada ya Swala za faradhi. "Na wanawake wanaomdhukuru Mwenyezi Mungu, Mwenyezi Mungu amewaandalia;" hawa walioelezewa kwa sifa hizo nzuri na fadhila kubwa, ambazo ni baina ya itikadi na matendo ya nyoyo na matendo ya viungo, na maneno ya ulimi, na manufaa yanayowafikia wengine yale yasiyowafikia wengine, na baina ya kutenda heri na kuacha maovu, ambayo mwenye kuyafanya, basi hakika ameitimiza dini nzima, kwa dhahiri na kwa ndani, kwa Uislamu, imani, na ihsan. Kwa hivyo akawalipa kwa matendo yao kwa kuwasamehe madhambi yao; kwa sababu matendo mema huondoa maovu. "Na malipo makubwa" ambayo hawezi kupima wingi wake isipokuwa yule aliyelipa; miongoni mwa mambo ambayo jicho halijapata kuona, wala sikio halijapata kusikia, wala hayajawahi pita katika moyo wa mwanadamu yeyote. Tunamuomba Mwenyezi Mungu atujaalie tuwe miongoni mwao.

36. Haiwi kwa Muumini mwanamume wala Muumini mwanamke kuwa na hiari katika jambo lao, Mwenyezi Mungu na Mtume wake wanapokata shauri katika jambo. Na mwenye kumuasi Mwenyezi Mungu na Mtume wake, basi hakika amepotea upotofu ulio wazi.

# {36} Yaani, haimfalii wala haifai kwa mwenye sifa ya imani isipokuwa kuharakisha kumridhisha Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na kuikimbia ghadhabu ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, na kutii amri zao, na kuepuka makatazo yao. Kwa hivyo, haimfalii Muumini mwanamume wala Muumini mwanamke, "wakati Mwenyezi Mungu na Mtume wake wanapokata jambo" miongoni mwa mambo, na wakalipitisha na kuliwajibisha, "kwamba wawe na hiari katika mambo yao." Yaani, wakawa kwamba wana hiari, je walifanye au la? Bali Muumini wa kiume na wa kike anajua kwamba Mtume ana haki zaidi kwake hata kujiliko yeye mwenyewe. Kwa hivyo, hawezi kuweka baadhi ya matamanio yake kuwa ni pazia baina yake na amri ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, "Na mwenye kumuasi Mwenyezi Mungu na Mtume wake, basi hakika amepotea upotofu ulio wazi." Kwa maana aliiacha njia iliyonyooka inayofikisha kwenye utukufu wa Mwenyezi Mungu na akachukua njia zingine zinazofikisha kwenye adhabu chungu, kwa hivyo akataja kwanza sababu inayolazimu kutoipinga amri ya Mwenyezi Mungu na Mtume wake, nayo ni imani, kisha akataja kizuizi cha hilo, ambacho ni vitisho juu ya kupotoka kunakoashiria kwamba atapata adhabu na mateso.

37. Na ulipomwambia yule ambaye Mwenyezi Mungu alimneemesha, nawe ukamneemesha: Shikamana na mkeo, na mche Mwenyezi Mungu. Na ukaficha nafsini mwako aliyotaka Mwenyezi Mungu kuyafichua, nawe ukawachelea watu, hali Mwenyezi Mungu ndiye mwenye haki zaidi kumchelea. Basi Zaid alipokwisha haja naye, tulikuoza wewe, ili isiwe taabu kwa Waumini kuwaoa wake wa watoto wao wa kupanga watapokuwa wamekwisha timiza nao shuruti za talaka. Na amri ya Mwenyezi Mungu ni yenye kutekelezwa.

# {37} Sababu ya kuteremshwa aya hizi ni kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu alitaka kutunga sheria ya jumla kwa waumini, kwamba wana wa kupanga si wana wa mtu wa kihakika kwa namna yoyote ile, na kwamba hakuna lawama kwa wale waliowapanga kuwaoa wake zao. Na hili lilikuwa ni miongoni mwa mambo ya kawaida ambayo ilikuwa vigumu sana kuliondoa isipokuwa kwa tukio kubwa. Kwa hivyo, akataka kwamba sheria hii isemwe na Mtume wake mwenyewe. Na Mwenyezi Mungu anapotaka jambo, analiwekea sababu zake. Na Zaid bin Haritha alikuwa akiitwa Zaid bin Muhammad, kwani Nabii, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, alikuwa kamchukua kama mwana wa kupanga, kwa hivyo akaanza kunasibishwa naye. Mpaka ikashuka kauli yake, "Waiteni kwa baba zao," basi ndiyo wakaanza kumuita: Zaid bin Haritha. Naye alikuwa amemuoa Zainab bint Jahsh, binti ya ami yake Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake. Naye Mtume alikuwa imemuingia kwenye moyo wake kwamba ikiwa Zaid atamtaliki, basi yeye atamuoa. Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu akapitisha kwamba yawe baina yake na Zaid yale yaliyomhitaji Zaid bin Haritha aje kumuomba ruhusa Nabii, -rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ya kuachana naye. Mwenyezi Mungu Mtukufu alisema, "Na ulipomwambia yule Mwenyezi Mungu aliyemneemesha" kwa Uislamu, "nawe ukamneemesha" kwa kumkomboa utumwani, na ukamwongoza na kumuelimisha alipokujia akitafuta nasaha kuhusu kuachana naye, basi ukamwambia ukimnasihi na kumpa habari yenye masilahi kwake, huku ukiyatanguliza hayo mbele ya ulichokuwa unatamani na tayari kilikuwa kimeshaingia moyoni mwako, "Shikamana na mkeo" na usiachane naye, na subiri kwa yale yanayokujia kutoka kwake. "Na mche Mwenyezi Mungu" Mtukufu katika mambo yako kwa ujumla na mambo ya mkeo hasa. Kwani uchamungu unahimiza na unaamrisha kuwa na subira, "Na ukaficha nafsini mwako aliyotaka Mwenyezi Mungu kuyafichua." Na kile alichoficha ni kwamba ikiwa Zaid alimtaliki, basi yeye, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, angemuoa. "Nawe ukawachelea watu" kwa kutodhihirisha yaliyomo katika nafsi yako, "hali Mwenyezi Mungu ndiye mwenye haki zaidi kumchelea." Kwani, kumchelea Yeye kunaleta heri zote na kunazuia maovu yote. "Basi Zaid alipokwisha haja naye" na nafsi yake ikawa nzuri, na akawa hamtaki tena, na akatengana naye; "tulikuoza wewe." Lakini tulifanya hivyo kwa ajili ya manufaa makubwa, nayo ni "ili isiwe taabu kwa Waumini kuwaoa wake wa watoto wao wa kupanga;" pale walipokuona umemuoa mke wa Zaid bin Haritha, ambaye hapo zamani alikuwa akinasibishwa nawe. Na pindi ilipokuwa kauli yake, "ili isiwe taabu kwa Waumini kuwaoa wake wa watoto wao wa kupanga" ni ya jumla katika hali zote, na ikawa kwamba miongoni mwa hali hizo kuna zile ambazo haziruhusiwi, nayo ni ikiwa kipindi cha eda hakijakamilika, akalizuilia hilo kwa kusema, "watapokuwa wamekwisha timiza nao sharti za talaka. Na amri ya Mwenyezi Mungu ni yenye kutekelezwa." Yaani, ni lazima ifanyike na hakuna chochote kinachoweza kuizuia. Kuna faida mbalimbali katika aya hizi zenye hadithi hii: Miongoni mwake ni kusifiwa Zaid bin Haritha, na hilo ni kwa njia mbili: Ya kwanza ni kwamba Mwenyezi Mungu alimtaja katika Qur-ani na hakuna Swahaba yeyote asiyekuwa yeye aliyewahi kutajwa kwa jina lake. Ya pili ni kwamba Mwenyezi Mungu alimwambia kwamba alimneemesha, yaani kwa neema ya Uislamu na imani. Na huu ni ushahidi kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwake kwamba yeye ni Mwislamu, Muumini kwa nje na ndani. Vinginevyo, basi hakuna sababu ya kumfanya kuwa maalumu katika neema hii. Hata hivyo, kilimaanishwa na neema hii ni neema maalumu. Na miongoni mwake ni kwamba aliyekombolewa utumwani yuko katika neema ya aliyemkomboa. Na miongoni mwake ni kwamba inaruhusika kumuoa mke wa mwana wa kupanga, kama ilivyokuja hivyo waziwazi katika Qur-ani. Na miongoni mwake ni kwamba kufundisha kwa matendo kunaathiri zaidi kuliko kuzungumza tu, hasa ikiwa matendo hayo yanaambatana na maneno. Hayo ni nuru juu ya nuru. Na miongoni mwake ni kwamba mapenzi yaliyomo moyoni mwa mja kwa asiyekuwa mke wake, wajakazi wake na maharimu wake ikiwa hayaambatani na kitu chochote kilichoharamishwa, basi mja hapati dhambi juu yake, na hata kama yataambatana na matamanio yake kwamba ikiwa mume wake atamtaliki, basi atamuoa bila ya yeye kufanya juhudi ya kuwatenganisha au kusababisha hili kupitia sababu yoyote ile. Kwa sababu Mwenyezi Mungu alijulisha kwamba Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - alificha hilo ndani ya nafsi yake. Na miongoni mwake ni kwamba Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yakee – alifikisha ujumbe kwa njia iliyo wazi, na hakuacha chochote katika yale aliyoteremshiwa isipokuwa alikifikisha, hata jambo hili ambalo analaumiwa ndani yake. Na hili linaashiria kuwa yeye ni Mtume wa Mwenyezi Mungu, na hasemi isipokuwa yale yaliyoteremshwa kwake tu, wala hataki kujitukuza. Na miongoni mwake ni kwamba mshauri anachukuliwa kwamba amechukua amana, na ni wajibu kwake anapotakwa ashauri katika jambo kwamba atoe ushauri ambao ni wenye masilahi zaidi kwa anayeshauriwa, hata kama ana haki yake fulani katika kuyapa kipaumbele masilahi ya mshauriwa juu ya matamanio yake na makusudio yake. Na miongoni mwake ni kwamba mwenye kuona kwamba ni rai nzuri kwa mtu anayeomba ushauri kuhusu kutengana na mke, kwamba amuamrishe kumshikilia mkewe kwa njia zote zinazowezekana za kusuluhisha hali yao hiyo, basi hilo ni bora kuliko kuachana. Na miongoni mwake ni lazima kwa mja kutanguliza suala la kumhofu Mwenyezi Mungu mbele ya kuwahofu watu, na kwamba kumhofu Mwenyezi Mungu kustahiki zaidi na muhimu zaidi. Na miongoni mwake ni ubora wa Zainab, Mwenyezi Mungu amuwiye radhi, mama wa Waumini. Kwa vile Mwenyezi Mungu mwenyewe alisimamia suala la kumuozesha kwa Mtume wake, – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – bila ya posa wala mashahidi, na ndiyo maana alikuwa akijivunia hilo mbele ya wake za Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - na anasema, 'Watu wenu waliwaozesha nyinyi, lakini mimi Mwenyezi Mungu ndiye aliyeniozesha kutokea juu ya mbingu saba.' Na miongoni mwake ni kwamba ikiwa mwanamke ana mume, hairuhusiwi kumuoa, wala kufanya juhudi katika kumfikia wala hata kwa kufanya sababu zake mpaka mumewe ajitimizie matamanio yake kwake, na hilo halitimii pia hadi muda wake wa eda umalizike. Kwa sababu kabla ya kumalizika eda, mke huyu huwa bado yuko chini ya ulinzi wa mumewe au chini ya haki yake hata ikiwa ni kwa njia fulani tu.

38. Hapana ubaya kwa Nabii kufanya aliyomhalalishia Mwenyezi Mungu. Huo ndio mwendo wa Mwenyezi Mungu kwa wale waliopita zamani. Na amri ya Mwenyezi Mungu ni mipango iliyokwisha pangwa. 39. Hao wa zamani, waliokuwa wakifikisha jumbe za Mwenyezi Mungu na wanamwogopa Yeye, na wala hawamwogopi yeyote isipokuwa Mwenyezi Mungu. Na Mwenyezi Mungu anatosha kuwa Mhasibu.

# {38} Haya ni kuzuia kashfa za wale waliomkashifu Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – kuhusu kuoa kwake wake wengi, na kwamba ni kumkashifu kwa kisichofaa kuwa kashfa. Akasema, "Hapana ubaya kwa Nabii kufanya aliyomhalalishia Mwenyezi Mungu," kwani aliruhusiwa hili na Mwenyezi Mungu kama vile alivyowaruhusu Manabii waliokuwa kabla yake. Na ndiyo maana akasema, "Huo ndio mwendo wa Mwenyezi Mungu kwa wale waliopita zamani. Na amri ya Mwenyezi Mungu ni mipango iliyokwisha pangwa;" na ni lazima itokee.

# {39} Kisha akawataja wale waliokwisha pita, na kwamba hii ndiyo ada yao na desturi yao, na kwamba wao "ndio waliokuwa wakifikisha jumbe za Mwenyezi Mungu," na wanawasomea waja Aya za Mwenyezi Mungu na hoja zake, na wanawalingania kwa Mwenyezi Mungu, “na wanamwogopa Yeye" peke yake bila ya mshirika yeyote; “wala hawamwogopi yeyote” isipokuwa Mwenyezi Mungu. Basi ikiwa hii ndiyo desturi ya Mitume maasumu waliotekeleza majukumu yao kwa ukamilifu zaidi, ambayo ni kuwalingania viumbe kwa Mwenyezi Mungu na kumcha Yeye pekee, jambo ambalo linahitaji kufanya kila lililoamrishwa na kuacha kila jambo lililokatazwa, [hilo linaashiria kwamba hakuna upungufu wowote ndani yake kwa njia yoyote ile]. "Na Mwenyezi Mungu anatosha kuwa Mhasibu." Atawahasibu waja wake na anawaangalia vitendo vyao. Na inafahamika kutokana na hili kwamba kuoa ni miongoni mwa ada za Mitume.

40. Muhammad si baba wa yeyote katika wanaume wenu, bali ni Mtume wa Mwenyezi Mungu na Mwisho wa Manabii, na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu.

# {40} Yaani, hakuwa Mtume "Muhammad" - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - "baba ya yeyote katika wanaume wenu" enyi umma! Kwa hivyo, hili likakata suala la Zaid bin Haritha kunijasibisha kwake kinasaba kwa mtazamo huu. Kwa kuwa ukanusho huu ni wa jumla katika hali zote, ikiwa maana dhahiri ya neno hilo itachukuliwa jinsi inavyoonekana. Yaani, hakuna ubaba kwa nasaba wala wa kupanga, na tayari ilishathibiti hapo awali kuwa Mtume – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – ni baba wa Waumini wote, na wake zake ni mama zao, basi akaifanya maana hii kutoingia katika katazo hili la ujumla. Akasema, "bali ni Mtume wa Mwenyezi Mungu na Mwisho wa Manabii." Yaani hiki ndicho cheo chake, cheo cha anayetiiwa, anayefuatwa, anayeigwa katika kuongoka, aliyepewa amana, ambaye ni lazima kutanguliza kumpenda kuliko kumpenda mtu yeyote yule. Naye pia ni mshauri ambaye yeye kwa Waumini ni mwema na mwenye kuwanasihi kama kwamba yeye ni baba yao. "Na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu." Ilikwisha zunguka elimu yake kila kitu, na anajua ni wapi anauweka ujumbe wake, na ni nani anayefaa fadhila zake, na ni nani asiyefaa.

41. Enyi mlioamini! Mdhukuruni Mwenyezi Mungu kwa wingi wa kumdhukuru. 42. Na mtakaseni asubuhi na jioni. 43. Yeye ndiye anayekurehemuni na Malaika wake ili akutoeni gizani hadi kwenye nuru. Naye ni Mwenye kuwarehemu sana Waumini. 44. Maamkizi yao siku ya kukutana naye yatakuwa Salama! Na amewaandalia malipo ya ukarimu.

# {41} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawaamrisha waumini wamtaje kwa wingi; kama vile kufanya tahlil (kusema: hapana mungu isipokuwa Mwenyezi Mungu), na kusifu, na kumtakasa, na kusema kwamba Yeye ndiye mkubwa na maneno mengineyo ambayo yanamleta mtu karibu na Mwenyezi Mungu. Na hali ya chini zaidi katika hayo ni mtu kudumu katika kufanya nyiradi za asubuhi na jioni, na baada ya swala tano za kila siku, na pindi kunapokuwa na haja na sababu za kufanya hivyo. Na inapasa kuyadumisha haya katika nyakati zote na katika hali zote. Kwani, hii ni ibada ambayo mtendaji anatangulia mbele hali ya kuwa amestarehe tu, nayo inaitia kwenye upendo wa Mwenyezi Mungu na kumjua, na pia inasaidi mtu juu ya mambo ya heri, na kuuzuia ulimi usiseme maovu.

# {42} "Na mtakaseni asubuhi na jioni." Yaani, mwanzo wa siku na mwisho wake, kwa sababu ya ubora wake, utukufu wake, na urahisi wa kufanya matendo mema ndani yake.

# {43} "Yeye ndiye anayekurehemuni na Malaika wake ili akutoeni gizani hadi kwenye nuru. Naye ni Mwenye kuwarehemu sana Waumini." Yaani, katika rehema zake kwa Waumini na upole wake kwao ni kwamba anawaswalia na kuwasifu, na pia amefanya swala za Malaika wake na dua zao kwao kuwa ni jambo linalowatoa katika giza la madhambi na ujinga hadi kwenye nuru ya imani, mafanikio, maarifa, na matendo mazuri. Hii ndiyo neema kubwa zaidi aliyowapa waja wake watiifu ambayo inawataka kushukuru kwayo na kumtaja Mwenyezi Mungu kwa wingi, ambaye alifanyia upole na kuwarehemu, na akawafanya wabebaji wa kiti chake cha enzi ambao ndio Malaika bora, na wale walio pembezoni mwake kumtakasa Mola wao Mlezi na kumsifu, na wanawaombea msamaha wale walioamini, na wanasema, "Mola wetu Mlezi, umekienea kila kitu kwa rehema na ujuzi. Basi wasamehe waliotubu na wakaifuata Njia yako, na waepushe na adhabu ya Jahannamu. Mola wetu Mlezi! Na waingize katika Bustani za Milele ulizowaahidi. Na uwape haya pia wale waliofanya mema miongoni mwa wazee wao na wake zao na dhuria zao. Hakika Wewe ni Mwenye nguvu, Mwenye hekima. Na waepushe na maovu; kwani umwepushaye maovu siku hiyo, hakika umemrehemu; na huko ndiko kufuzu kukubwa.

# {44} Na ama rehema yake juu yao katika Akhera, hiyo ndiyo rehema kubwa kabisa na malipo bora zaidi, ambayo ni kufuzu kupata ridhaa ya Mola wao Mlezi na maakizi yake, na kusikiliza maneno yake matukufu, na kuuona uso wake mzuri, na kupata malipo makubwa ambayo hapana ajuaye uhalisia wake isipokuwa wale atakayewalipa kwa hayo. Na ndiyo maana akasema: "Maamkizi yao siku ya kukutana naye yatakuwa Salama! Na amewaandalia malipo ya ukarimu."

45. Ewe Nabii! Hakika Sisi tumekutuma uwe shahidi na mbashiri na mwonyaji. 46. Na mwitaji kumwendea Mwenyezi Mungu kwa idhini yake, na taa yenye kutoa nuru. 47. Na wabashirie Waumini ya kwamba wana fadhila kubwa inayotoka kwa Mwenyezi Mungu. 48. Wala usiwatii makafiri na wanafiki, na usijali udhia wao. Nawe mtegemee Mwenyezi Mungu. Na Mwenyezi Mungu anatosha kuwa Mtegemewa.

# {45} Mambo haya ambayo Mwenyezi Mungu amemuelezea Mtume wake Muhammad, - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ndiyo yaliyokusudiwa katika kutumwa kwake, na ndiyo mambo bora zaidi, na msingi wake ambayo alipewa yeye tu. Nayo ni mambo matano. La kwanza ni kwamba yeye ni "shahidi" atakayeshuhudia kwa umma wake kwa mema na mabaya waliyoyafanya, kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "ili muwe mashahidi juu ya watu, na Mtume awe ni shahidi juu yenu." "Basi itakuwaje pindi tukiwaletea kutoka kila umma shahidi, na tukakuleta wewe kuwa shahidi wa hawa?" Yeye - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ni shahidi, mwadilifu, anayekubalika. La pili na la tatu ni kwamba yeye ni "mbashiri na mwonyaji." Na hili linalazimu kutajwa mwenye bishara na muonyaji, na kinachobashiriwa na kuonywa dhidi yake, na vitendo vinavyopelekea hayo. Wenye kubashiriwa hapa ni Waumini wachamungu, waliojumuisha kati ya imani na matendo mema na kuacha madhambi. Hao wanayo habari njema katika maisha ya dunia hii kwamba watapata malipo yote ya kidunia na ya kidini ambayo yanatokana na imani na uchamungu, na huko akhera watapata neema ya milele. Na yote hayo yanahitaji kutaja maelezo kina ya vitendo vilivyotajwa, sifa za uchamungu na aina za malipo. Nao wanaoonywa ni wahalifu madhalimu, watu wa dhuluma na ujinga. Wanaonywa katika dunia hii juu ya adhabu za kidunia na za kidini zinazotokana na ujinga na dhuluma, na huko akhera wana adhabu kali na ndefu. Na hili limefafanuliwa kwa kina katika yale aliyoyaleta Mtume - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, - kutoka katika Qur-ani na Sunna ambayo yamejumuisha haya yote.

# {46} La nne ni kwamba yeye ni "mwitaji kumwendea Mwenyezi Mungu," ili avilinganie viumbe kwa Mola wao Mlezi, na awape shauku juu ya utukufu wake, na awaamrishe kumwabudu Yeye; jambo ambalo waliumbwa kwa ajili yake. Na hili linamlazimu kudumu katika yale anayolingania, na kutaja kwa kina yale anayolingania, kwa kuwajulisha Mola wao Mlezi kwa sifa zake takatifu, na kumtakasa mbali na yasiyoufailia utukufu wake, na kutaja aina za uja, na kulingania kwa Mwenyezi Mungu kwa njia iliyo karibu zaidi katika kufikisha kwake, na kumpa kila mwenye haki haki yake, na kumkusudia Mwenyezi Mungu tu katika kulingania kwake si kujilingania kwake mwenyewe na kujitukuza, kama linavyoweza hili kuzitokea nafsi nyingi katika nafsi hii. Na yote haya ni baada ya kuidhinishwa na Mola wake Mlezi ili alinganie, na ni amri yake, utashi wake, na mipango yake. Ya tano ni kwamba yeye ni "taa yenye kutoa nuru." Na hili linalazimu kwamba viumbe viko katika giza kuu, bila nuru ya kuviongoza katika giza lao, na hakuna elimu ya kuvionyesha kitu katika pande zake, mpaka Mwenyezi Mungu alipomleta Nabii huyu mtukufu. Kwa hivyo, akaangaza giza hilo kupitia kwake, akafundisha yenye kuondoa ujinga kupitia kwake, na akaongoza kwaye hadi kwenye njia iliyonyooka, kwa hivyo njia ikawawia wazi watu wanyoofu, basi wakatembea nyuma ya Imam huyu, na kwaye wakatambua heri na shari , na pia wakajulikana watu wa furahani mbali na watu wa mashakani, na wakajiangaza kwake katika kulijua mwabudiwa wao, na wakamjua kwa sifa zake za kusifiwa, na matendo yake sahihi, na hukumu zake za busara.

# {47} Na katika kauli yake, "Na wabashirie Waumini ya kwamba wana fadhila kubwa inayotoka kwa Mwenyezi Mungu" akataja wale wanaobashiriwa - nao ni Waumini. Inapotajwa imani peke yake, yanaingia humo matendo mema yote. Na pia akataja kile wanachobashiriwa ambacho ni fadhila kubwa, ambayo haiwezi kupimwa, kama vile kupewa ushindi katika dunia hii, kuziongoa nyoyo, kusamehewa dhambi, kuondolewa dhiki, kuruzukiwa kwa wingi, kupata neema za kufurahisha, kufikia ridhaa ya Mola wao Mlezi, na malipo yake na kuokolewa kutokana na ghadhabu yake na adhabu yake. Na hili ni katika mambo yanayowakakamua watendaji matendo wanapotajiwa malipo ya Mwenyezi Mungu kwa matendo yao, jambo ambalo kwalo wanajisaidia katika kufuata njia iliyonyooka. Na hili ni miongoni mwa hekima za Sheria. Kama vile miongoni mwa hekima zake ni kutaja katika muktadha wa kutishia adhabu zinazompata mtu anapofanya hayo anayotishiwa nayo, ili hilo limsaidie katika kujizuia dhidi ya yale ambayo Mwenyezi Mungu ameharamisha.

# {48} Na kwa kuwa lipo kundi la watu ambalo liko tayari kuwazuilia wale wanaolingania kwa Mwenyezi Mungu miongoni mwa Mitume na wafuasi wao, nao ni wanafiki waliodhihirisha kwamba wanaafikiana na waumini katika imani, ingawa wao ni makafiri, waovu kwa ndani, na ni makafiri kwa nje na ndani. Mwenyezi Mungu akamkataza Mtume wake kuwatii na akamtahadharisha na hilo akisema, "Wala usiwatii makafiri na wanafiki" katika kila jambo linalomzuilia mtu na njia ya Mwenyezi Mungu, lakini hili halihitaji kuwadhuru, bali usiwatii tu, "na usijali udhia wao;" kwani hili litawafanya na kuwaitia kuukubali Uislamu na kuzuia mengi ya maudhi yao juu yake na juu ya familia yake. "Nawe mtegemee Mwenyezi Mungu" katika kukamilisha jambo lako, na kumuangusha adui yako; "Na Mwenyezi Mungu anatosha kuwa Mtegemewa," ambaye anaachiwa mambo muhimu, kwa hivyo akayasimamia na kumfanyia mja wake kuwa mepesi.

49. Enyi mlioamini, mkiwaoa wanawake, Waumini, kisha mkawapa talaka kabla ya kuwagusa, basi hamna eda juu yao mtakayohesabu. Basi wapeni cha kuwaliwaza, na muwaache kwa wema.

# {49} Mwenyezi Mungu Mtukufu anajulisha Waumini kwamba ikiwa watawaoa wanawake Waumini, kisha wakawataliki kabla ya kuwagusa, basi wanawake hao hawatakiwi kukaa eda kwa ajili ya waume zao. Na akawaamrisha kuwafurahisha katika hali hii kwa baadhi ya starehe za kidunia ambazo zinaweza kuwafariji hisia zao kwa sababu ya kutengana kwao, na kwamba watengane nao kwa uzuri bila ugomvi, matusi, wala kudai wala hata kingine chochote. Aya hii inatumika kama ushahidi kwamba talaka haitokei isipokuwa baada ya kuoana. Na kama atamtaliki kabla ya kumuoa au aliifungamanisha talaka yake na siku atakapomuoa, basi talaka hiyo haiwi sahihi, kwa sababu ya kauli yake, "Ikiwa mtawaoa wanawake Waumini kisha mkawataliki," basi akaiweka talaka baada ya kuoana, na hilo likaonyesha kuwa haina nafasi yoyote kabla ya hapo. Na kama talaka, ambayo ni utengano kamili na uharamu kamili, haikutokea kabla ya ndoa, basi uharamu mpungufu kutokana na kufanya dhihaar au ilaa na mfano wa hayo unafaa zaidi kutotokea kabla ya ndoa, kama ilivyo sahihi zaidi kati ya rai mbili za wanachuoni. Inaonyesha pia kwamba talaka ni jambo linaloruhusiwa; kwa sababu Mwenyezi Mungu aliwajulisha Waumini hilo kwa namna ambayo hakuwalaumu juu yake, wala hakuwakemea, pamoja na kwamba Aya yenyewe ilianza kwa kuwaita, Waumini. Na ni ushahidi kwamba inaruhusiwa kwake kabla ya kumgusa; kama alivyosema katika aya nyingine, “Hapana ubaya kwenu mkiwapa talaka wanawake ambao hamjawagusa." Na kwamba mwanamke aliyepewa talaka kabla ya kumuingilia halazimiki kukaa eda, bali anaruhusiwa kuoleka mara baada ya kutalikiwa, ikiwa hakuna kizuizi. Na kwamba inamlazimu kukaa eda ikiwa alikuwa amemuingilia. Na je, kilichokusudiwa na kuingiliana na kumgusa kama ilivyokubaliwa juu yake au pia kukaa naye faraghani, hata kama hawakuingiliana kama walivyotoa fatwa hivyo Makhalifa waongofu, ambayo ndiyo rai sahihi? Basi pindi atakapokaa naye faraghani sawa waliingiliana au la, basi inamlazimu kukaa eda. Kwa kwamba mwanamke aliyetalikiwa kabla ya kuingiliana anastahiki kupewa cha kumliwaza, mwenye wasaa kwa kiasi cha awezavyo na mwenye dhiki kwa kiasi cha awezavyo, na hili ni kama hakumwekea mahari maalumu. Na ikiwa alimwekea mahari maalumu, akimtaliki kabla ya kuingiliana naye, anapewa nusu ya mahari na hilo linatosheleza suala la kumpa cha kumliwaza. Na kwamba inamlazimu mwenye kutengana na mkewe kabla ya kuingiliana naye au baada yake uwe ni utengano mzuri ambako kila mmoja wao anamsifu mwenzake, na isiwe kwa njia isiyokuwa nzuri. Kwani katika hilo kuna uovu mwingi unaotokana na hilo kama vile kila mmoja wao kumkashifu mwenzake sana. Na kwamba kukaa eda ni haki ya mume, kwa sababu ya kauli yake, "basi hamna eda juu yao mtakayoihesabu." Maana yake isiyokuwa ya moja kwa moja inaashiria kwamba ikiwa atamtaliki baada ya kujamiiana, basi atalazimika kukaa eda. Na kwamba mwanamke aliyeachwa kwa sababu ya kifo cha mumewe anazingatiwa kuwa katika eda, kwa sababu ya kauli yake, "kisha mkawapa talaka..." hadi mwisho wa Aya. Na kwamba wanawake ambao hawajaingiliwa miongoni mwa wale walioachwa, kwa sababu ya kifo cha waume zao au hata kama bado yuko hai, hao wanalazimika kukaa eda.

50. Ewe Nabii, tumekuhalalishia wake zako uliowapa mahari yao, na uliowamiliki kwa mkono wako wa kulia katika wale aliokupa Mwenyezi Mungu, na mabinti wa ami zako, na mabinti wa shangazi zako, na mabinti wa wajomba zako, na mabinti wa dada za mama yako waliohama pamoja nawe; na mwanamke Muumini akijitoa mwenyewe kwa Nabii, kama mwenyewe Nabii akitaka kumuoa. Ni halali kwako wewe tu, si kwa Waumini wengine. Sisi tunajua tuliyowafaradhishia wao katika wake zao na wanawake iliyowamiliki mikono yao ya kulia, ili isiwe dhiki kwao. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu.

# {50} Anasema Mwenyezi Mungu Mtukufu akimkumbusha Mtume wake kwa kumhalalishia yale aliyoyahalalisha miongoni mwa yale anayoshiriki ndani yake yeye na Waumini wote, na yale ambayo ni halali kwake peke yake na ni mahususi kwake tu, "Ewe Nabii, tumekuhalalishia wake zako uliowapa mahari yao." Hili ni katika mambo ambayo anashiriki yeye na Waumini ndani yake. Kwa maana waumini pia wameruhusiwa kuwaoa wanawake ambao wao waliwapa mahari yao. "Na" vile vile tumekuhalalishia "uliowamiliki kwa mkono wako wa kulia." Yaani wajakazi ambao mnawamiliki "katika wale aliokupa Mwenyezi Mungu" katika ngawira za makafiri, sawa wawe watumwa wao, au walio huru wao, walio na mume miongoni mwao na wasiokuwa na mume. Hili pia ni jambo ambalo waumini wanashiriki na Mtume ndani yake. Na vile vile katika yale anayoshiriki na waumini "na mabinti wa ami zako, na mabinti wa shangazi zako, na mabinti wa wajomba zako, na mabinti wa dada za mama yako." Hii pia inajumuisha ami, shangazi, mjomba, dada za mama, wa karibu na wa mbali. Na kwa kuwa hii imewataja hawa kwamba ndio wanawake haramu, inafahamika katika maana yake isiyokuwa ya moja kwa moja kwamba wasiokuwa hawa miongoni mwa jamaa wa mtu sio halali, kama ilivyotajwa katika Surat An-Nisaa. Kwani haijuzu kuwaowa jamaa miongoni mwa wanawake isipokuwa hawa wanne. Wengineo ni haramu kama vile kizazi chake chote, wazazi wake wote, na kizazi cha baba yake chote, na kizazi cha mama chote, hata kama watashuka vipi, na kizazi cha walio juu yake katika waliotokana na mgongo wake, hao wote hawaruhusiki. Na kauli yake, "waliohama pamoja nawe" ni sharti la kuwafanya kuwa halali kwa Mtume, kama ilivyo ndiyo kauli sahihi kati ya zile kauli mbili za wanazuoni katika kufasiri Aya hii. Ama asiyekuwa Nabii, rehema na amani ya Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, basi imeshajulikana kuwa hili ni sharti la kufanya kuwaoa kuwa jambo lisilo sahihi. "Na" tumekuhalalishia "na mwanamke Muumini akijitoa mwenyewe kwa Nabii" mwanamke aliye Muumini ikiwa atajitoa kwa Mtume kama mwenyewe Nabii akitaka kumuoa." Na hili ameachiwa Nabii mwenyewe kulitaka, "Ni halali kwako wewe tu, si kwa Waumini wengine." "Sisi tunajua tuliyowafaradhishia wao katika wake zao na wanawake iliowamiliki mikono yao ya kulia" Yaani, tulikwisha jua yale wasiyoruhusiwa waumini na yale wanayoruhusiwa katika wanawake na wale iliyomiliki mikono yao ya kulia. Na tayari tumeshawabainishia wajibu wake, na chochote kilicho katika Aya hii kinachopingana na hilo, basi hilo ni maalumu kwako tu. Kwa sababu Mwenyezi Mungu alimuongelesha Mtume peke yake kwa kusema, "Ewe Nabii, tumekuhalalishia... mpaka mwisho wa Aya. Na kauli yake, "Ni halali kwako wewe tu, si kwa Waumini wengine." Na tumekufanyia wasaa katika hilo kwa namna ambayo hatukuwafanyia wengineo, "ili isiwe dhiki kwao." Haya ni katika Mwenyezi Mungu Mtukufu kumjali sana Mtume wake - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Yaani, bado hajaacha kusifiwa kwa sifa ya msamaha na rehema, na anawateremshia waja wake msamaha wake, na rehema yake, na ukarimu wake, na ihsani yake kulingana na ambayo hekima yake inahitaji, nao wakawa wametenda sababu za hilo.

51. Unaweza kuakhirisha zamu kwa umtakaye katika wao, na umsogeze umtakaye. Na kama ukimtaka yule uliyemtenga, basi si vibaya kwako. Kufanya hivi kutapelekea yaburudike macho yao, wala wasihuzunike, na wawe radhi juu ya kile unachowapa wao wote. Na Mwenyezi Mungu anajua yaliyomo nyoyoni mwenu, na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua, Mwenye hekima.

# {51} Hii pia ni katika Mwenyezi Mungu kumkunjulia Mtume wake na kumrehemu kwamba alimruhusu kuacha kugawanya baina ya wake zake kwa njia ya wajibu, na kwamba akifanya hivyo, basi atakuwa amejitolea tu, lakini pamoja na hilo Nabii - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - alikuwa akijitahidi katika kuwagawanyia katika kila kitu. Na alikuwa akisema, "Ewe Mwenyezi Mungu, huku ndiko kugawanya kwangu katika kile ninachomiliki; basi usinilaumu katika yale ambayo siyamiliki." Akasema hapa, "Unaweza kuakhirisha zamu kwa umtakaye katika wao" na usilale kwake, "na umsogeze umtakaye" na ulale kwake. Na pamoja na haya hili jambo si lazima kwako. Kwa hivyo, "Na kama ukimtaka yule uliyemtenga, basi si vibaya kwako." Hiari iko mkononi mwako katika hayo yote. Wafasiri wengi walisema: Haya ni mahususi kwa wanawake waliojipa kwa Nabii wenyewe kama zawadi, kwamba anaweza kumtenga amtakaye na kumuweka karibu amyakaye. Yaani, akitaka anamkubali yule anayejipa kwake kama zawadi, na akitaka, hamkubali. Na Mwenyezi Mungu ndiye ajuaye zaidi. Kisha akabainisha hekima katika hayo, akasema, "Kufanya hivi;" yaani, kukukunjulia hivi na kwamba wewe ndiye wa kuamua katika hayo, na kwamba jambo lolote unaloona kufanya kuhusiana na hilo ni wewe mwenyewe kujitolea tu, "kutapelekea yaburudike macho yao, wala wasihuzunike, na wawe radhi juu ya kile unachowapa wao wote" kwa kuwa wanajua kwamba hukuacha wajibu wowote, wala hukupuuza haki ya wajibu. "Na Mwenyezi Mungu anajua yaliyomo nyoyoni mwenu;" yaani, kile kinachoingia humo unapokuwa unatekeleza haki za faradhi na zinazopendekezwa na wakati zinapokutana haki mbalimbali mara moja. Na ndiyo maana akakuruhusu kuwa na wasaa katika hilo ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu, ili nyoyo za wake wako zipate utulivu. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua, Mstahamilivu." Na katika elimu yake ni kwamba aliwaruhusu yale ambayo ni bora zaidi kwenu na yenye kuwapa malipo mengi zaidi. Na katika ustahamilivu wake ni kwamba hakuwaadhibu kwa mliyofanya, na kwa yale ambayo nyoyo zenu zinaendelea kufanya ya uovu.

52. Baada ya hawa hawakuhalalikii wewe wanawake wengine, wala kuwabadilisha kwa wake wengine, ingawa uzuri wao ukikupendeza, isipokuwa yule uliyemmiliki kwa mkono wako wa kulia. Na Mwenyezi Mungu anachunga kila kitu.

# {52} Hii ni shukurani itokayo kwa Mwenyezi Mungu, ambaye hajaacha kuwa mwenye shukrani sana kwa wake za Mtume wake, Mwenyezi Mungu awe radhi nao, ambapo walimchagua Mwenyezi Mungu, Mtume wake na nyumba ya Akhera ya kwamba aliwarehemu na akamuambia Mtume wake kwamba asiwaoe wengine wasiokuwa hao tu, akasema, "Baada ya hawa hawakuhalalikii wewe wanawake wengine." Yaani, usiwataliki baadhi yao na kuwaoa wengine mahali pao. Kwa hivyo, wakapata amani kwa hilo kutokana na kuwa na wake wenza wengine na kutokana na talaka. Kwa sababu Mwenyezi Mungu alishapitisha kwamba wao ni wake zake duniani na Akhera, basi haiwezekani kwao kutengana naye. "Ingawa uzuri wao ukikupendeza isipokuwa yule uliyemmiliki kwa mkono wako wa kulia," kwa sababu wanawake wanaomilikiwa katika kuwachukia wake hawako katika nafasi sawa na wake katika kuwadhuru wake. "Na Mwenyezi Mungu anachunga kila kitu." Yaani, ni mwenye kuangalia mambo, na anajua jinsi yatakavyoisha, na anayaendesha kwa nidhamu kamilifu zaidi na kwa ustadi bora zaidi.

53. Enyi mlioamini, msiingie nyumba za Nabii isipokuwa mpewe ruhusa kwenda kula, siyo kungojea kiive. Lakini mtakapoitwa, basi ingieni, na mkisha kula tawanyikeni, wala msiweke mazungumzo. Hakika hayo yanamuudhi Nabii, naye anawastahi, lakini Mwenyezi Mungu hastahi kwa jambo la haki. Na mnapowauliza wakeze haja, waulizeni kwa nyuma ya mapazia. Hivyo ndivyo usafi zaidi kwa nyoyo zenu na nyoyo zao. Wala haiwafaieni kumuudhi Mtume wa Mwenyezi Mungu, wala kuwaoa wake zake baada yake kabisa. Hakika jambo hilo ni kubwa mbele ya Mwenyezi Mungu. 54. Mkidhihirisha chochote kile, au mkikificha, basi hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua kila kitu.

# {53} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawaamrisha waja wake waumini kuwa na adabu nzuri mbele ya Mtume wa Mwenyezi Mungu, – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – wanapoingia majumbani mwake. Kwa hivyo alisema, "Enyi mlio amini, msiingie nyumba za Nabii isipokuwa mpewe ruhusa kwenda kula chakula." Yaani, msiingie humo bila ruhusa ya kuingia humo kwa ajili ya kula chakula, na pia "siyo kungojea kiive," au hata kukaa hapo baada ya kula. Maana yake ni kwamba msiingie katika nyumba za Mtume isipokuwa kwa masharti mawili: ikiwa atawaruhusu kuingia, na kwamba kukaa hapo kwenu kuwe kwa kiasi tu inavyohitajika. Na ndiyo maana akasema, "Lakini mtakapoitwa, basi ingieni, na mkishakula tawanyikeni, wala msiweke mazungumzo" kabla ya kula chakula na baada yake. Kisha akabainisha hekima ya katazo hili na faida yake, akasema, "Hakika hayo," yaani, kungoja kwenu kupita kiasi cha haja "yalikuwa yanamuudhi Nabii;" kwani hilo lilikuwa ni vigumu kwake na lenye kumzuia kuendelea na shughuli zake za kinyumbani; "naye anawastahi" na akaona haya kuwaambia: Ondokeni! Kama ilivyo kawaida, watu - hasa watu wakarimu- wanaona haya kuwatoa watu majumbani mwao. "Na" lakini "Mwenyezi Mungu hastahi kwa jambo la haki." Jambo la kisheria, hata ikidhaniwa kuwa kuna tabia njema na staha katika kuliacha, ila azimio kubwa zaidi katika hali hiyo ni kufuata amri ya kisheria, na kwamba aazimie kwa yakini ya kwamba chochote kinachopingana na hilo si tabia njema hata kidogo. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu haoni haya kuwaamrisha kufanya yaliyo mema kwenu na kumhurumia Mtume wake, hata kama ni nani. Hii ndiyo adabu yao wanapoingia majumbani mwake, na adabu zao kwake wanapozungumza na wake zake. Hilo ni ikiwa anaihitaji au haihitaji. Ikiwa haihitaji, basi haihitajiki. Na adabu njema katika hali hii ni kuliacha. Na ikiwa linahitajika, kama vile kuwaomba kitu au vyombo vingine vya nyumbani au mfano wake, basi wataulizwa (Wake zake Nabii) "kwa nyuma ya mapazia" kwa sababu hilo halihitaji kuwatazama. Kwa hivyo ikawa kwamba kuwatazama ni jambo lililokatazwa kwa hali yoyote ile, na pia kuwaongelesha kuna sheria zake kama aliyoyataja Mwenyezi Mungu. Kisha akataja hekima ya hayo kwa kusema, "Hivyo ndivyo usafi zaidi kwa nyoyo zenu na nyoyo zao;" kwa sababu hilo liko mbali zaidi na dhana mbaya. Na kila mtu anavyokuwa mbali zaidi na sababu zinazompeleka kwenye maovu, basi hilo linakuwa salama zaidi kwake na safi zaidi kwa moyo wake. Na ndiyo maana miongoni mwa mambo ya sheria ya kisheria ambayo Mwenyezi Mungu aliyabainisha kwa kina zaidi ni kwamba, njia zote na sababu za uovu na matangulizi yake yameharamishwa, na kwamba mtu anapaswa kujiepusha mbali nayo kwa kila njia. Kisha akasema neno lenye kukusanya zaidi na kanuni ya jumla, "Wala haikufaieni" enyi kundi la Waumini na ni kitu kibaya zaidi "kumuudhi Mtume wa Mwenyezi Mungu" kwa maneno au kwa vitendo. "Wala kuwaoa wake zake baada yake kabisa;" kwani hilo ni katika mambo yanayomuudhi. Kwani yeye - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - ana nafasi ya kupewa tadhima, kuinuliwa, na kuheshimiwa. Na kuwaoa wake zake baada yake ni kutia dosari katika nafasi yake hii. Na pia, ni kwa sababu wao ni wake zake duniani na akhera, na ndoa yao itaendelea kubakia hata baada ya kufa kwake. Kwa hivyo, hairuhusiki kwa yeyote katika umma wake kuwaoa wake zake baada yake. "Hakika jambo hilo ni kubwa mbele ya Mwenyezi Mungu." Na umma huu ulishaitekeleza amri hii na ukaepukana na yale ambayo Mwenyezi Mungu alikataza, na sifa njema ni za Mwenyezi Mungu na shukrani.

# {54} Kisha Mwenyezi Mungu Mtukufu akasema, "Mkidhihirisha chochote kile;" yaani, kifichueni, "au kificheni au mkikificha, basi hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua kila kitu." Anayajua yaliyomo nyoyoni mwenu na yale mliyoyadhihirisha, naye atawalipa kwa hayo.

55. Hapana ubaya kwao, wake za Mtume, kuonana na baba zao, wala watoto wao, wala kaka zao, wala watoto wa kiume wa kaka zao, wala watoto wa kiume wa dada zao, wala wanawake wenzao, wala wale waliomilikiwa na mikono yao ya kulia. Na enyi wanawake, mcheni Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kushuhudia kila kitu.

# {55} Na ilipotajwa kuwa hawaombwi kitu ila kwa nyuma ya pazia, na maneno haya yakawa ni ya jumla kwa kila mtu, ikahitaji kuwaondoa maharimu hawa waliotajwa katika hilo, na kwamba; "Hapana ubaya kwao" kutojifunika mbele yao. Na wala hawakutajwa ndani yake ami zao na wajomba, kwa sababu ikiwa hawajisitiri mbele ya wale ambao wao ni shangazi zao na halati zao miongoni mwa watoto wa kaka na dada, licha ya kwamba wao wako katika kiwango cha juu zaidi yao; basi inafaa zaidi kwao kutojifunika mbele ya ami zao na wajomba zao, na pia kwa sababu kuna aya nyingine iliyotaja wazi wazi ami na mjomba. Hiyo inatangulia mbele ya kile kinachoeleweka kutoka kwa aya hii. Na kauli yake, "wala wanawake wenzao" lakini si wanawake makafiri. Lakini pia inaweza kueleweka kwamba kinachomaanishwa hapa ni wanawake wote tu; kwa sababu haimpasi mwanamke kujifunika mbele ya mwanamke mwingine, "wala wale waliomilikiwa na mikono yao ya kulia," madamu mtumwa huyo yuko katika miliki yake mzima mzima. Na alipowaondolea ubaya hawa, akaweka sharti katika hilo na katika mambo mengine ambalo ni kushikamana na kumcha Mwenyezi Mungu, na kwamba kusikuwe na katazo la kisheria katika hilo. Kwa hivyo akasema, "Na enyi wanawake, mcheni Mwenyezi Mungu" katika hali zote. "Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kushuhudia kila kitu;" katika matendo ya nje na ya ndani ya waja wake, na anayasikia maneno yao, na anaona harakati zao. Kisha atawalipa kwa hayo, malipo kamili zaidi.

56. Hakika Mwenyezi Mungu na Malaika wake wanamswalia Nabii. Enyi mlioamini, mswalieni na mumsalimu kwa salamu.

# {56} Hili ni tanabahisho juu ya ukamilifu wa Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – na kunyanyuliwa kwake cheo na hadhi yake ya juu mbele ya Mwenyezi Mungu na kwa viumbe vyake na kwamba ana utajo wa juu. "Hakika Mwenyezi Mungu" Mtukufu "na Malaika wake wanamswalia Nabii." Yaani, Mwenyezi Mungu humsifu mbele ya Malaika na mbele ya viumbe wakuu watukufu, kwa sababu Mwenyezi Mungu anampenda, na pia Malaika waliokaribu naye humsifu na kumuombea dua kwa unyenyekevu. "Enyi mlioamini, mswalieni na mumsalimu kwa salamu;" kwa kumuiga Mwenyezi Mungu na Malaika wake, na ili yawe malipo kwake ya baadhi ya haki zake juu yenu, na kwa ajili ya kuikamilisha imani yenu, na kumpa taadhima, rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, na kwa sababu ya kumpenda kumheshimu, na kujizidishia mema, na ili mfutiwe mabaya yenu. Na namna bora zaidi ya kumswalia yeye – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake – ni yale aliyowafundisha maswahaba wake, “Ewe Mwenyezi Mungu mrehemu Muhammad na jamaa zake Muhammad, kama ulivyowarehemu jamaa zake Ibrahim. Hakika Wewe ni Mwenye kusifika, Mtukufu. Na mbariki Muhammad na jamaa zake Muhammad, kama ulivyowabariki jamaa zake Ibrahim. Hakika Wewe ni Mwenye kusifika, Mtukufu.” Na amri hii ya kumuombea na kumtakia amani inaruhusika katika nyakati zote, na hata wengi wa wanachuoni wanaona kwamba ni wajibu katika swala.

57. Hakika wanaomuudhi Mwenyezi Mungu na Mtume wake, Mwenyezi Mungu amewalaani duniani na Akhera, na amewaandalia adhabu ya kufedhehesha. 58. Na wale wanaowaudhi Waumini wanaume na wanawake pasi na wao kufanya kosa lolote, bila ya shaka wamebeba dhuluma kubwa na dhambi iliyodhahiri.

# {57 - 58} Mwenyezi Mungu Mtukufu alipoamrisha kwamba Mtume wake - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake - apewe taadhima, akakataza kumuudhi, na akaahidi adhabu kali juu kufanya hivy. Kwa hivyo akasema, "Hakika wanaomuudhi Mwenyezi Mungu na Mtume wake" sawa kwa maneno au kwa vitendo, kama vile kutukana, kumtia dosari, kutia dosari dini yake, au chochote kinachoweza kumdhuru, "Mwenyezi Mungu amewalaani duniani;" yaani, aliwaweka mbali na akawafukuzilia mbali. Na katika laana zao duniani ni kwamba anapaswa kuuawa mwenye kumtukana Mtume na kumdhuru "na Akhera, na amewaandalia adhabu ya kufedhehesha" iwe malipo kwake kwa sababbu ya maudhi yake hayo, na kwamba naye ataudhiwa kwa adhabu [ya kuumiza], kwa maana kumudhi Mtume si kama kumuudhi mtu mwingine. Kwa sababu, yeye rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake, hakuna mja anayeweza kumwamini Mwenyezi Mungu mpaka amuamini Mtume wake, na inapasa kumpa taadhima ambayo ni miongoni mwa matakwa ya imani, jambo ambalo linalazimu asiwe kama mtu mwingine yeyote. Ijapokuwa pia kuwaudhi Waumini ni dhambi kubwa, na ndiyo maana akasema kuhusu hilo, "Na wale wanaowaudhi Waumini wanaume na wanawake pasi na wao kufanya kosa lolote;" lenye kulazimu waudhiwe, "bila ya shaka wamebeba" migongoni kwao "dhuluma," ambapo waliwaudhi bila ya sababu "na dhambi iliyodhahiri," ambapo walivuka mipaka yao na wakaivunjia amri ya Mwenyezi Mungu heshima yake iliyohitaji waiheshimu. Ndiyo maana kumtukana mmoja wa waumini kunalazimu mtu kuadhibiwa kulingana na hali yake na kiwango cha cheo chake. Kwa hivo, adhabu ya mwenye kuwatukana Maswahaba ni kubwa zaidi, na adhabu ya mwenye kuwatukana wanazuoni na watu wa dini ni kubwa kuliko watu wengineo.

59. Ewe Nabii, waambie wake zako, na binti zako, na wake za Waumini wajiteremshie nguo zao. Hivyo ni karibu zaidi kuweza kutambulikana kwa hivyo wasiudhiwe. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu. 60. Kama wanafiki na wale wenye maradhi nyoyoni mwao, na waenezao fitina katika Madina hawataacha, basi kwa yakini tutakupa mamlaka juu yao, kisha hawatakaa humo karibu yako isipokuwa muda mchache tu. 61. Wamelaaniwa! Popote watakapoonekana, watakamatwa na watauliwa kabisa. 62. Hii ni ada ya Mwenyezi Mungu iliyokuwa kwa wale waliopita zamani. Wala hutapata mabadiliko katika ada ya Mwenyezi Mungu.

# {59} Aya hii ndiyo inayoitwa Aya ya sitara. Basi Mwenyezi Mungu alimwamrisha Nabii wake kuwaamrisha wanawake kwa ujumla, na aanze na wake zake na mabinti zake - kwa sababu wao wana nguvu zaidi kuliko wengine, na kwa sababu mwenye kuamrisha wengine aanze na familia yake kabla ya wengine. Kama Mwenyezi Mungu Mtukufu alivyosema: "Enyi mlioamini jilindeni nafsi zenu na ahali zenu na Moto." "Wajiteremshie nguo zao" na haya ni yale mavazi yanayovaliwa juu ya nguo, kama vile shuka, vitambaa vya juu ya kichwa, na mengineyo. Yaani, wafunike kwa hivyo nyuso zao na vifua vyao. Kisha akataja hekima ya hayo, akasema, "Hivyo ni karibu zaidi waweze kutambulikana; kwa hivyo wasiudhiwe" na hili linaashiria kwamba kutakuwa udhia wasipovalia hijabu. Na hilo ni kwa sababu wasipojifunika, huenda wakadhaniwa kuwa wao si wenye kujiweka mbali na machafu, basi mtu mwenye maradhi katika moyo wake akawatakia madhara, kwa hivyo akawaudhi na pengine wanaweza kudunishwa na kuwadhania kuwa wao ni wajakazi, na wale wanaowatakia ubaya wakawafanyia ubaya kwa wepesi. Kwa hivyo, kuvalia hijabu kunakata matamanio ya wale wanaowatamani. "Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu" ambapo aliwasameheni yaliyokuwa kabla na akawarehemuni kwa kuwabainishieni hukumu na akaweka wazi halali na haramu. Hii ni kufunga mlango kwa upande wa wanawake hao.

# {60 - 61} Na ama kwa upande wa watu hao waovu; akawatishia kwa kusema, "Kama wanafiki na wale wenye maradhi nyoyoni mwao." Yaani, maradhi ya shaka au matamanio, "na waenezao fitina katika Madina hawataacha." Yaani, wale wanaowahofisha watu na kuwatishia, na ambao ni maadui, ambao wanazungumzia wingi wao na nguvu zao na udhaifu wa Waislamu, lakini hakutaja matendo wanayokatazwa kuacha; ili lijumuishe kila maovu yote ambayo nafsi zao zinawatia moyoni, na kuwatia wasiwasi kwayo kama vile kuutukana Uislamu na watu wake, na kuwashambulia wanawake Waumini kwa ubaya na usherati. Na dhambi zingine zinazotendwa na watu kama hao. "Basi kwa yakini tutakupa mamlaka juu yao." Yaani, tutakuamrisha kuwaadhibu na kupigana nao, na tutakupa mamlaka juu yao. Kisha tukishfanya hivyo, hawatakuwa na uwezo dhidi yako, wala hawatakuwa na nguvu na kujizuia. Na ndiyo maana akasema, "kisha hawatakaa humo karibu yako isipokuwa muda mchache tu." Yaani, utawaua au kuwafukuza. Na hili lina ushahidi wa kuwafukuza watu waovu ambao watu wanadhurika na kukaa kwao miongoni mwa Waislamu. Kwani, hilo ndilo jambo la kukata zaidi uovu wao na kuwaweka watu mbali zaidi nao, na "Wamelaaniwa! Popote watakapoonekana, watakamatwa na watauliwa kabisa." Hawawezi kupata amani yoyote wala kutulia mahali popote. Wanashinda wakichelea kuuawa, kufungwa gerezani, au kuadhibiwa.

# {62} "Hii ni ada ya Mwenyezi Mungu iliyokuwa kwa wale waliopita zamani," kwamba anayeendelea kuasi na akafanya ujasiri wa kuudhi wengine na wala haachi kuufanya hivyo; huyo ataadhibiwa kwa adhabu kali. "Wala hutapata mabadiliko katika ada ya Mwenyezi Mungu," bali desturi yake Mwenyezi Mungu na ada yake inaendelea kuwapo, maadamu zipo sababu zinazolazimu ada hizo kuwapo.

63. Watu wanakuuliza habari ya Saa ya Kiyama. Sema: "Ujuzi wake uko kwa Mwenyezi Mungu." Na nini kitakujulisha, pengine hiyo Saa iko karibu? 64. Hakika Mwenyezi Mungu amewalaani makafiri na amewaandalia Moto unaowaka kwa nguvu. 65. Watadumu humo milele. Hawatampata mlinzi wala wa kuwanusuru. 66. Siku ambayo nyuso zao zitapinduliwa pinduliwa katika Moto, watasema: "Laiti tungelimtii Mwenyezi Mungu, na tungelimtii Mtume!" 67. Na watasema: "Mola wetu Mlezi, hakika sisi tuliwatii bwana zetu na wakubwa wetu; nao ndio waliotupoteza njia." 68. Mola wetu Mlezi, wape wao adhabu mara mbili, na uwalaani laana kubwa.

# {63} Yaani, watu wanakuuliza kuhusu Saa ya Kiyama kwa kuifanyia haraka, na baadhi yao kwa kukadhibisha kutokea kwake, na hata kuona kwamba aliyeahidi kuileta hana uwezo, "Sema" uwaambie, "Ujuzi wake uko kwa Mwenyezi Mungu." Yeye pekee ndiye anayejua hilo. Kwa hivyo, mimi mwenyewe silijui wala hata mwingine yeyote hana elimu yoyote juu yake, na pamoja na hayo, "Na nini kitakujulisha, pengine hiyo Saa iko karibu?"

# {64 - 66} Na kuja tu kwa Saa, iwe karibu au mbali, hakuna matokeo wala manufaa, bali matokeo, hasara, faida, kuwa mashakani na katika furaha ni je, mja anastahiki adhabu au anastahiki malipo mazuri? Hilo nitakwambieni kulihusu na nitawaelezeni wanaolistahiki. Basi akaelezea anayestahiki adhabu na akaielezea adhabu hiyo, kwa sababu maelezo yaliyotangulia yanaingiliana kabisa na hawa walioikadhibisha Saa ya Kiyama. Basi akasema: "Hakika Mwenyezi Mungu amewalaani makafiri" ambao mwenendo wao na njia yao ni ukafiri. Wale waliomkufuru Mwenyezi Mungu na Mitume wake na yale waliyoyaleta kutoka kwa Mwenyezi Mungu, basi akawaweka mbali na rehema yake duniani na Akhera, na hilo linatosha kuwa adhabu "na amewaandalia Moto unaowaka kwa nguvu" na wakataa humo milele, wala hawatatoka humo, na wala hawatapumzishwa hata saa moja. "Hawatampata mlinzi" atakayewapa walichoomba, "wala wa kuwanusuru" atakawaepusha na adhabu hiyo. Basi aliye juu zaidi, Mwenye kunusuru aliwaachilia mbali na akawazungushia adhabu ya Moto mkali uliowafikia kiwango kikubwa zaidi. Na ndiyo maana akasema, "Siku ambayo nyuso zao zitapinduliwa pinduliwa katika Moto" na walionje joto lake, na jambo lake liwawie gumu sana, na wajutie yale waliyotanguliza;" "Watasema: Laiti tungelimtii Mwenyezi Mungu, na tungelimtii Mtume!" Basi tukasalimika kutokana na adhabu hii, na sisi pia tukastahiki malipo makubwa kama wale waliotii. Lakini haya ni matamanio ambayo muda wake ulikwisha pita. Kwa hivyo, hayakuwafaidi ila huzuni, majuto, wasiwasi kubwa, dhiki na maumivu.

# {67} "Na watasema: "Mola wetu Mlezi, hakika sisi tuliwatii bwana zetu na wakubwa wetu" na tukawaiga katika upotovu wao, "nao ndio waliotupoteza njia." Kama Mwenyezi Mungu Mtukufu alivyosema, "Na siku ambayo mwenye kudhulumu atajiuma mikono yake, na huku anasema: Laiti ningelishika njia pamoja na Mtume! Ee Ole wangu! Laiti nisingelimfanya fulani kuwa rafiki! Hakika alinipoteza, nikaacha Ukumbusho, baada ya kwisha nijia... hadi mwisho wa Aya.

# {68} Na walipojua kwamba wao na wakuu wao wanastahiki kuadhibiwa, wakataka kupata ponya kutoka kwa wale waliowapoteza, wakasema: "Mola wetu Mlezi, wape wao adhabu mara mbili, na uwalaani laana kubwa." Lakini Mwenyezi Mungu atasema "itakuwa kwenu nyote marudufu;" kwani nyote mlishiriki katika ukafiri na uasi, basi mtashiriki katika adhabu, hata kama adhabu ya baadhi yenu itakuwa tofauti kulingana na ukubwa wa utofauti wa uhalifu wake.

69. Enyi mlioamini, msiwe kama wale waliomtaabisha Musa, lakini Mwenyezi Mungu akamtakasa na hayo waliyoyasema, naye alikuwa mwenye heshima mbele ya Mwenyezi Mungu.

# {69} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawatahadharisha waja wake waumi kuhusu kumudhi Mtume wao Muhammad - rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake. Ambaye ni Nabii mkarimu, mpole, mwenye huruma. Wasije wakaamiliana naye kwa kinyume cha yale wanayolazimika kumfanyia ya kumtukuza na kumheshimu, wala wasijifananishe na hali ya wale waliomuudhi Musa bin Imran aliyezungumza moja kwa moja na Ar-Rahman. Basi Mwenyezi Mungu akamuondoshea udhia waliosema juu yake, kwani uhakika wa wa mambo ulikuwa kwamba hakustahiki hata kidogo kukashifiwa na kuudhiwa. Kwani alikuwa mtukufu mbele ya Mwenyezi Mungu, aliye karibu naye, miongoni mwa Mitume maalumu, na miongoni mwa waja wa Mwenyezi Mungu wanaomkusudia yeye tu. Na hawa hawakuzuiliwa na fadhila alizo nazo kuacha kumuudhi na kusema juu yake yale anayochukia. Basi, enyi Waumini, jihadharini msiwaige katika hili. Na udhia unaoashiriwa hapa ni namna walivyosema Wana wa Israili kuhusu Musa walipoona staha yake kubwa sana na kujisitiri kwake mno mbali nao, wakasema: Hakuna kinachomzuilia kufanya hayo isipokuwa kwamba ana korodani kubwa. Na hilo likajulikana sana miongoni mwao. Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu akataka kumwondolea tuhuma hii. Basi siku moja akaoga, na akawa ameweka vazi lake juu ya jiwe, na jiwe hilo likatoroka na vazi lake. Musa, amani iwe juu yake, akaanza kulifuata mbio, mpaka akapita akilikimbiza mbele ya Wana wa Israili waliokuwa wamekaa barazani, nao wakamuona hali ya kuwa ni mwenye umbile bora zaidi kuliko viumbe vyote vya Mwenyezi Mungu, kwa hivyo yakamuondokea yale waliyomzuilia.

70. Enyi mlioamini, mcheni Mwenyezi Mungu na semeni maneno ya sawasawa. 71. Atawatengenezea vitendo vyenu na awasamehe madhambi yenu. Na anayemtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake, bila ya shaka amefuzu kufuzu kukubwa.

# {70} Mwenyezi Mungu Mtukufu anawaamrisha Waumini wamche katika hali zao zote, kwa siri na hadharani, na anahimiza hasa na kupendekeza maneno ya sawasawa, ambayo ni maneno yanayoafikiana na kilicho sahihi au kilicho karibu na usahihi wakati hakuna yakini, kuhusiana na mambo kama vile kusoma, kumtaja Mwenyezi Mungu, kuamrisha mema na kukataza maovu, kujifunza elimu na kuifundisha, na kufanya bidii kufikia yaliyo sawa katika masuala ya kielimu, na kufuata kila njia yenye kufikisha katika hayo, na kila chenye kusaidia katika kuyafanikisha hayo. Na katika maneno yaliyo sawasawa ni kulainisha maneno na kuwa na upole katika kuzungumza na watu, na pia ni maneno yanayojumuisha nasaha na kuelekeza kwa kilicho bora zaidi.

# {71} Kisha akataja yanayotokaa na kumcha Mungu na kusema maneno yaliyo sawa, akasema, "Atawatengenezea vitendo vyenu." Yaani, hiyo itakuwa sababu ya kuyafanya yatengenee na njia ya kuyafanya yakubaliwe. Kwa sababu kwa kutumia uchamungu, matendo yanakubaliwa, kama alivyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu, "Mwenyezi Mungu huwapokelea wachamngu tu." Na kwa sababu yake anamuwezesha mwandamu kutenda mema. Na pia Mwenyezi Mungu hufanya matendo kutengenea kwa kuyalinda kutokana na yale yanayoyaharibia, na kuhifadhi malipo yake na kuyazidisha. Kadhalika, kuuvunja uchamungu na maneno yaliyo sawa ni sababu ya kuharibika kwa vitendo, na kutokubalika kwake, na kutofungamana na athari zake. "Na awasamehe madhambi yenu" ambayo ndiyo sababu ya kuangamia kwenu. Kwani, kwa uchamungu mambo yananyooka, na yanazuilika kwa huo yote yanayotahadhariwa. Na ndiyo maana akasema, "Na anayemtii Mwenyezi Mungu na Mtume wake, bila ya shaka amefuzu kufuzu kukubwa."

72. Kwa hakika Sisi tulikadimisha amana kwa mbingu na ardhi na milima, na vyote hivyo vikakataa kuichukua na vikaogopa. Lakini mwanadamu akaichukua. Hakika yeye amekuwa dhalimu, mjinga. 73. Ili Mwenyezi Mungu awaadhibu wanafiki wanaume na wanafiki wanawake, na washirikina wanaume na washirikina wanawake. Na awapokelee toba Waumini wanaume, na Waumini wanawake. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu.

# {72} Mwenyezi Mungu ametukuza hadhi ya amana ambayo aliwakabidhi viumbe wanaojukumishwa na sheria, ambayo ni kufuata maamrisho na kuepukana na mambo ya haramu katika hali ya siri na ya kufichika kama tu katika hali ya hadharani. Na kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu aliipa kwa viumbe vikubwa: mbingu, ardhi na milima, kwa njia ya hiari isiyo ya lazima, na kwamba ukiitekeleza na ukaifanya kwa namna yake ya sawasawa, basi utapata thawabu. Na ikiwa hutaifanya na kuitekeleza, utapata adhabu. "Na vyote hivyo vikakataa kuichukua na vikaogopa" kwamba havitaitekeleza amana hiyo ambayo vilibebeshwa, na havikukataa kwa njia ya kumuasi Mola wao Mlezi wala kutotaka thawabu zake. Kisha Mwenyezi Mungu akaipa kwa mwanadamu kwa sharti hilo lililotajwa, naye akaikubali na akaibeba pamoja na dhuluma yake na ujinga wake, na akaubeba mzigo huu mzito.

# {73} Kwa hivyo, watu wakagawanyika kulingana na wanavyoitekeleza na kutoitekeleza katika makundi matatu: wanafiki, ambao walidhihirisha kwamba waliitekeleza kwa nje na si kwa ndani, na washirikina, ambao waliiacha kwa nje na ndani, na Waumini, ambao waliitekeleza kwa nje na ndani. Basi Mwenyezi Mungu Mtukufu akataja vitendo vya makundi hayo matatu na malipo na adhabu yao, akasema, "ili Mwenyezi Mungu awaadhibu wanafiki wanaume na wanafiki wanawake, na washirikina wanaume na washirikina wanawake. Na awapokelee toba Waumini wanaume, na Waumini wanawake. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye kusamehe, Mwenye kurehemu." Basi ni zake yeye Mtukufu sifa njema ambapo alihitimisha Aya hii kwa majina haya mawili matukufu yanayoashiria msamaha kamili wa Mwenyezi Mungu na upana wa rehema yake, na ujumla wa ukarimu wake, licha ya kuwa wanaokirimiwa ni wengi, ambao baadhi yao hawakustahiki msamaha na rehema kutokana na unafiki wao na ushirikina wao.

Imekamilika tafsiri ya Surat Al-Ahzab, kwa sifa ya Mwenyezi Mungu na msaada wake.

* * *