تفسير سوره ي أعلي

سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى نام پروردگار بزرگ خويش را به پاکي ياد، کن الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى آن که آفريد و درست اندام آفريد وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى آن که اندازه معين کرد سپس راه نمود وَالَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعَى آن که چراگاهها را رويانيد، ، فَجَعَلَهُ غُثَاء أَحْوَى سپس خشک و سياه گردانيد سَنُقْرِؤُكَ فَلَا تَنسَى زودا که براي تو بخوانيم ، مباد که فراموش کني إِلَّا مَا شَاء اللَّهُ إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا يَخْفَى مگر آنچه خدا بخواهد اوست که آشکارا و نهان را مي داند وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَى و تو را به کيش آسان توفيق دهيم فَذَكِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّكْرَى اگر پند دادنت سود کند ، پند ده سَيَذَّكَّرُ مَن يَخْشَى آن که مي ترسد ، پند مي پذيرد وَيَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى بدبخت از آن دوري مي گزيند : الَّذِي يَصْلَى النَّارَ الْكُبْرَى آن که به آتش بزرگ جهنم در افتد ، ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَى و در آنجا نه بميرد و نه زنده باشد قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّى هر آينه پاکان رستگار شدند ، وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى آنان که نام پروردگار خود را بر زبان آوردند و نماز گزاردند بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا آري ، شما زندگي اين جهان را بر مي گزينيد ، وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَى حال آنکه آخرت بهتر و، پاينده تر است إِنَّ هَذَا لَفِي الصُّحُفِ الْأُولَى اين سخن در صحيفه هاي نخستين است صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى صحيفه هاي ابراهيم و موسي

# (1 - 3) خداوند متعال به تسبیح خود فرمان می‌دهد که متضمن ذکر و عبادت برای او، و کرنش در برابر شکوه و بزرگی‌اش می‌باشد. این تسبیح، تسبیحی باشد که شایستۀ عظمت خداوند باشد، به این صورت که نام‌های نیکوی او یاد شوند، نام‌های نیکویی که به سبب معانی نیکو و عظیمی که دارند بر هر نامی برتری دارند. نیز کارهای خداوند باید یاد شوند. از جملۀ کارهایش این است که او (﴿خَلَقَ فَسَوَّىٰ﴾) همۀ مخلوقات را آفریده، و آفرینش آنها را محکم و زیبا نموده است. (﴿وَٱلَّذِي قَدَّرَ فَهَدَىٰ﴾) خداوند همه چیز را اندازه‌گیری کرده و همۀ مخلوقات را به اندازه راه نموده است. این هدایتِ عام است که هر مخلوقی را به آنچه صلاح او در آن است هدایت کرده است.

# (4 - 5) نعمت‌های دنیوی از زمرۀ هدایت مذکور می‌باشند. بنابراین فرمود: (﴿وَٱلَّذِيٓ أَخۡرَجَ ٱلۡمَرۡعَىٰ﴾) و کسی که از آسمان آبی فرستاد، و به وسیلۀ آن انواع گیاهان و علف‌های زیادی می‌روید که مردم و چهارپایان و همۀ حیوانات از آن می‌خورند. سپس ـ بعد از آنکه ـ مدت زمانی را به پایان برد که خداوند مقدر نموده بود در آن مدت زمان تر و تازه باشد، آن را در هم پیچید و (﴿فَجَعَلَهُۥ غُثَآءً أَحۡوَىٰ﴾) آنگاه آن را سیاه و خشک گردانید.

# (6 - 7) و نعمت‌های دینی هم از زمرۀ هدایت مذکور می‌باشند. بنابراین به اساس و اصل همۀ نعمت‌های دینی که قرآن است اشاره کرد و فرمود: (﴿سَنُقۡرِئُكَ فَلَا تَنسَىٰٓ﴾) کتابی را که بر تو وحی نموده‌ایم محافظت می‌کنیم، و آن را در دل تو جای می‌دهیم، و تو از آن چیزی را فراموش نخواهی کرد. این مژدۀ بزرگی از جانب خداوند به بنده و پیامبرش جاست مبنی بر اینکه خداوند دانشی به او می‌دهد که آن را فراموش نمی‌کند. (﴿إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُ﴾) مگر آنچه که حکمت الهی اقتضا کند که آن را فراموش کنی. (﴿إِنَّهُۥ يَعۡلَمُ ٱلۡجَهۡرَ وَمَا يَخۡفَىٰ﴾) و خداوند پیدا و پنهان را می‌داند، و آنچه را که به مصلحت بندگانش می‌باشد می‌داند. بنابراین هر آنچه بخواهد، به عنوان شریعت مقرر می‌دارد و به آن فرمان می‌دهد.

# (8) (﴿وَنُيَسِّرُكَ لِلۡيُسۡرَىٰ﴾) این نیز مژده‌ای دیگر است که خداوند همۀ کارهای پیامبرش را آسان می‌گرداند، و آیین و شریعت او را سهل و ساده می‌نماید.

# (9 - 13) (﴿فَذَكِّرۡ إِن نَّفَعَتِ ٱلذِّكۡرَىٰ﴾) به شریعت الهی و آیات او پند بده، اگر پند مورد قبول واقع ‌گردد؛ و موعظه و اندرز بگو، اگر کسی گوش ‌کند، خواه از پند دادن تمام هدف آن برآورده شود یا برخی از آن برآورده گردد. مفهوم آیه این را می‌رساند که اگر پند دادن سودمند نباشد -به این صورت که پند دادن به شر و بدی بیفزاید، یا از خیر و خوبی بکاهد -در این صورت نباید پند داد. و پند دادن، مردم را به دو گروه تقسیم می‌کند: کسانی که استفاده می‌برند، و کسانی که استفاده نمی‌برند. کسانی که از پند استفاده می‌برند، آنهایی هستند که از خداوند می‌ترسند؛ و هرگاه انسان بداند که خداوند او را به خاطر کارهایی که کرده است مجازات می‌کند، و از کیفر او بهراسد، از آنچه خداوند را ناخشنود می‌نماید دوری می‌کند، و برای انجام دادن کارهای خوب تلاش می‌نماید. (﴿وَيَتَجَنَّبُهَا ٱلۡأَشۡقَى ٱلَّذِي يَصۡلَى ٱلنَّارَ ٱلۡكُبۡرَىٰ﴾) و اما کسانی که از پند بهره نمی‌برند، بدبخت‌ترین افرادی هستند که وارد بزرگ‌ترین آتش می‌شوند و با آن می‌سوزند، آتش سوزانی که بر دل ها مسلط و چيره می‏گردد. (﴿ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحۡيَىٰ﴾) آنان عذاب دردناکی می‌بینند که هیچ‌گونه استراحت و آرامشی ندارد. تا جایی که آنها آرزوی مرگ می‌کنند، اما مرگ به سراغشان نمی‌آید. همان‌طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿لَا يُقۡضَىٰ عَلَيۡهِمۡ فَيَمُوتُواْ وَلَا يُخَفَّفُ عَنۡهُم مِّنۡ عَذَابِهَا﴾ نه می‌میرند و نه از عذابشان کاسته می‌گردد.

# (14 - 15) (﴿قَدۡ أَفۡلَحَ مَن تَزَكَّىٰ﴾) هرکس که خودش را پاکیزه کند و خویشتن را از شرک ورزیدن و ستمگری و رفتارهای زشت پاک دارد، قطعاً رستگار است. (﴿وَذَكَرَ ٱسۡمَ رَبِّهِۦ فَصَلَّىٰ﴾) و به ذکر پروردگارش مشغول شود و قلبش با ذکر او اُنس بگیرد، چنین کسی کارهایی می‌کند که خداوند را خشنود گرداند، به خصوص نماز می‌خواند که نماز ترازوی ایمان است. کسانی هستند که (﴿تَزَكَّىٰ ... فَصَلَّىٰ﴾) را این گونه تفسیر کرده‌اند: «زکات فطریه بدهد، و نماز عید بخواند.» گرچه این مفهوم را نیز شامل می‌شود، اما معنی آیه تنها این نیست.

# (16 - 17) (﴿بَلۡ تُؤۡثِرُونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا﴾) اما شما زندگانی دنیا را بر آخرت مقدم می‌دارید، و نعمت از بین رونده و ناخوشِ آن را برمی‌گزینید، و آخرت را رها می‌کنید. (﴿وَٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰٓ﴾) در حالی که آخرت از هر نظر از دنیا بهتر و ماندگارتر است. چون آخرت، سرای جاودانگی و بقاست؛ و دنیا، سرای فنا و نابودی است. پس مؤمنِ عاقل بهتر را رها نمی‌کند و زشت‌تر را برنمی‌گزیند؛ و آرامش و راحتیِ همیشگی را به خاطر لذت و شادمانی آنی از دست نمی‌دهد. پس محبّت دنیا و ترجیح دادن آن بر آخرت، اساس هر اشتباهی است.

# (18 - 19) (﴿إِنَّ هَٰذَا لَفِي ٱلصُّحُفِ ٱلۡأُولَىٰ﴾) امر نیکو و اخبار خوبی که در این سورۀ مبارکه برایتان بیان شد، منحصر به این کتاب آسمانی نیست، بلکه در کتاب‌های پیشین هم آمده است. ((صُحُفِ إِبۡرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ﴾) امر نیکو و اخبار خوبی که در این سورۀ مبارکه برایتان بیان شد، منحصر به این کتاب آسمانی نیست، بلکه در کتاب‌های پیشین هم آمده است، از جمله کتاب‌های ابراهیم و موسی که بعد از محمّد بزرگ‌ترین و شریف‌ترین پیامبران هستند. پس اینها فرامینی است که در هر شریعتی آمده‌اند، چون به منافع هر دو جهان برمی‌گردند، و این اوامر در هر زمان و مکانی صلاح و منفعت آدمی را تأمین می‌کنند.

* * *