Tafsiri ya Surat Al-Lail

Ilishuka Makka

Kwa jina la Mwenyezi Mungu, Mwingi wa rehema, Mwingi wa kurehemu

1. Ninaapa kwa usiku unapofunika! 2. Na mchana unapodhihiri! 3. Na kwa Aliyeumba dume na jike! 4. Hakika juhudi zenu bila ya shaka ni mbali mbali. 5. Ama mwenye kutoa na akamcha Mungu. 6. Na akaliwafiki lililo jema. 7. Tutamsahilishia yawe mepesi. 8. Na ama mwenye kufanya ubakhili, na asiwe na haja ya wenzake. 9. Na akakanusha lililo jema. 10. Tutamsahilishia yawe mazito! 11. Na mali yake yatamfaa nini atapokuwa anadidimia? 12. Hakika ni juu yetu kuonyesha uwongofu. 13. Na hakika ni yetu Sisi Akhera na dunia. 14. Basi nakuonyeni na Moto unaowaka 15. Hatauingia ila mwovu kabisa! 16. Anayekadhibisha na kupa mgongo. 17. Na mcha Mungu ataepushwa nao. 18. Ambaye hutoa mali yake kwa ajili ya kujitakasa. 19. Na wala si kwa kuwa yupo yeyote aliyemfanyia hisani ndio anamlipa. 20. Ila ni kutaka radhi ya Mola wake Mlezi aliye juu kabisa. 21. Naye atakuja ridhika!

# {1 - 2} Hiki ni kiapo kitokacho kwa Mwenyezi Mungu juu ya muda ambao ndani yake ndio vitendo vya waja wake hufanyika kulingana na hali zao tofauti tofauti. Akasema: "Ninaapa kwa usiku unapofunika" viumbe na kuvigubika kwa giza lake, kwa hivyo kila kimoja kikatulia kwenye makazi yake, na waja wakapumzika kutokana na uchovu na taabu. "Na kwa mchana unapodhihiri wazi" kwa hivyo, viumbe vikaangazwa kwa nuru yake na vikaenea kwa ajili ya kutafuta masilahi yao.

# {3} "Na kwa aliyeumba dume na jike!" Hapa inawezekana kwamba Mwenyezi Mungu anaapa kwa nafsi yake tukufu, iliyoelezewa kuwa ni Yeye Muumba wa madume na majike. Na pia inawezekana kwamba aliapa tu kwa kuumba kwake madume na majike. Na ukamilifu wa hekima yake katika hilo ni kwamba aliumba katika kila aina ya mnyama ambaye alitaka kusalia kwake dume na jike; Ili viumbe vibaki na visiangamie. Kisha akakiongoza kila kimoja katika hivyo kwa mwenzake kwa msururu wa matamanio, na akafanya kila kimoja kikifae kingine. Basi ametukuka Mwenyezi Mungu Mbora zaidi wa waumbaji.

# {4} Na kauli yake: "Hakika juhudi zenu bila ya shaka ni mbali mbali." Hili ndilo ambalo Mwenyezi Mungu ameapa kwa ajili yake. Na jitihada hizi zinatofautiana sana kulingana na kutofautiana kwa matendo, kiasi chake, ukakamavu na kulingana na lengo lililokusudiwa la matendo hayo. Je, ni kuutafuta uso wa Mwenyezi Mungu, aliye juu, wa kubakia milele? Kwa hivyo matendo yakabakia kwa ajili yake kwa muda wa kubakia kwake, na mtendaji wake akanufaika nayo? Au ni kwa ajili ya lengo la kupotelea mbali na la muda mfupi? Kwa hivyo juhudi hizo zikabatilika kwa kubatilika kwake na kupotelea mbali kwa kupotelea mbali kwake? Hivi ndivyo huwa kila kitendo kilichokusudiwa kwa kitu kingine kisichokuwa uso wa Mwenyezi Mungu Mtukutu.

# {5 - 7} Ndiyo maana Mwenyezi Mungu aliwapambanua watendaji matendo na akaelezea vitendo vyao, akisema: "Ama mwenye kutoa" yale aliyoyaamrisha miongoni mwa ibaada za kimali, kama vile zaka, matumizi ya nyumbani, kafara, sadaka na kutoa sadaka kwa ajili ya mambo mengine ya heri, na vile vile ibada za kimwili, kama vile kuswali, kufunga saumu na mengineyo, na vile vile ibada zinazojumuisha hayo kama vile Hija, Umra, na zinginezo. "na akamcha Mungu" katika yale aliyokatazwa ya haramu na maasia ya aina mbalimbali. "Na akasadiki lililo jema" yaani hapana mungu ila Mwenyezi Mungu tu, na yale inayoashiria imani hii ya itikadi zote za kidini, na yale yanayoambatana nayo ya malipo ya kiakhera. "Tutamsahilishia yawe mepesi." Yaani, tutamsahilishia mambo yake kwa kufikia yaliyo ya heri na kuacha maovu. Kwa sababu alifanya visababu vya kurahisishiwa, kwa hivyo Mwenyezi Mungu akamfanyia rahisi.

# {8 - 10} "Na ama mwenye kufanya ubakhili" katika yale aliyoamrishwa, basi akaacha kutoa mali kwa ajili ya matumizi ya faradhi na yasiyo ya faradhi. "Na akajiona kajitosheleza" mbali na Mwenyezi Mungu, basi akaacha kumuabudu, ambaye hakuna wokovu wala kufaulu isipokuwa hadi Yeye awe ndiye kipenzi chake na muabudiwa wake ambaye anamkusudia na kuelekea kwake tu. "Na akakanusha lililo jema." Yaani, yale ambayo Mwenyezi Mungu aliwajibisha juu ya waja wake kuyasadiki ya itikadi mbalimbali nzuri. "Tutamsahilishia yawe mazito" kwa kurahisishiwa kufanya maovu popote alipo. Tunamuomba Mwenyezi Mungu salama.

# {11} "Na mali yake yatamfaa nini" mali ambayo ilimfanya kuvuka mipaka, na akajiona kajitosheleza, na akaifanyia ubahili, atakapoangamia na kufa. Kwa maana mtu hataenda akhera isipokuwa na matendo yake mazuri. Ama mali yake, ambayo hakutoa humo kilicho cha wajibu, basi hiyo itakuwa balaa kwake. Kwa sababu hakutanguliza chochote kutoka kwayo kwa ajili ya Akhera.

# {12} "Hakika ni juu yetu kuonyesha uwongofu" unaofikisha kwa Mwenyezi Mungu na dini yake na radhi zake. Na ama upotofu, njia zake zimezuiliwa kufika kwa Mwenyezi Mungu, na hazimfikishi mwenye kuzifuata isipokuwa katika adhabu kali.

# {13} "Na hakika ni yetu Sisi Akhera na dunia" kwa kuvimiliki na kuviendesha, na wala hana mshirika yeyote katika hivyo. Basi wenye kumtafuta na wamtafute Yeye, na wakate matumaini yao kwa viumbe.

# {14 - 16} "Basi nakuonyeni na Moto unaowaka" sana "Hatauingia ila mwovu kabisa! Anayekadhibisha" habari za Mwenyezi Mungu "na kupa mgongo" amri yake.

# {17 - 21} "Na mcha Mungu ataepushwa nao. Ambaye hutoa mali yake kwa ajili ya kujitakasa." Naye ni yule ambaye huifanya nia yake kwa hilo ni kujitakasa na kutokana na madhambi na uchafu, tena kwa kuukusudia uso wa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Hili linaonyesha kwamba ikiwa kutoa matumizi yaliyopendekezwa kunajumuisha kuacha wajibu kama vile deni, kutoa matumizi ya wajibu na mfano wake; basi hilo haliruhusiwi. Bali kutoa kwake huko kunakataliwa kulingana na na wanachuoni wengi. Kwa sababu hawezi kujitakasa kwa kufanya jambo linalopendekezwa ambalo litamfanya akose jambo la faradhi. "Na wala si kwa kuwa yupo yeyote aliyemfanyia hisani ndio anamlipa." Pia na inaweza kuwa na maana ya kwamba hakuna yeyote aliye na cha kumdai huyu mcha Mungu isipokuwa tayari ashamlipa juu yake, na hata huenda fadhila zake fulani zilibakia juu ya watu, kwa hivyo akawa ni mja aliyesafika kwa ajili ya Mwenyezi Mungu tu. Na ama yule ambaye anapaswa kuwalipa watu kitu fulani, na bado hajawalipa, basi ni lazima awaachie watu na awafanyie mambo ambayo yatapunguza uaminifu wake kwa Mwenyezi Mungu. Ingawa Aya hii inamjumuisha Abu Bakr As-Siddiq, Mwenyezi Mungu amuwiye radhi, bali hata imesemwa kwamba iliteremka kwa sababu yake. Kwani, yeye Mwenyezi Mungu amuwiye radhi, hakuwa na neema ya mtu juu yake aliyopaswa kuilipa, hata Mtume wa Mwenyezi Mungu – rehema na amani za Mwenyezi Mungu ziwe juu yake- isipokuwa neema ya Mtume ambayo haiwezi kulipwa, nayo ni neema ya kumlingania kwenye dini ya Kiislamu na kumfundisha uongofu na dini ya haki. Kwani Mwenyezi Mungu na Mtume wake wana neema juu ya kila mtu, neema isiyoweza kulipwa wala kulinganishwa. Kwani inajumuisha kila mwenye kusifika kwa sifa hizi adhimu. Kwa hivyo, hakuna hata mmoja katika viumbe aliyebakisha neema yake juu yake inayopasa kulipwa, basi matendo yake yakabakia kuwa safi kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, na ndiyo maana akasema: "Ila ni kutaka radhi ya Mola wake Mlezi aliye juu kabisa. Naye atakuja ridhika" huyu mcha Mungu zaidi kwa aina za neema na mambo matukufu ambayo Mwenyezi Mungu anampa.

Na sifa njema zote ni za Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wa walimwengu wote.

* * *