مدني و 8 آيه است.
بسم الله الرحمن الرحيم
{إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا (1) وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا (2) وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا (3) يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا (4) بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا (5) يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ (6) فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ (7) وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ (8)}.
إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا آنگاه که زمين لرزانده شود به سخت ترين ، لرزه هايش ،
وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا و زمين بارهاي سنگينش را بيرون ريزد ،
وَقَالَ الْإِنسَانُ مَا لَهَا و آدمي بگويد که زمين را چه ،
رسيده است ?
يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا در اين روز زمين خبرهاي خويش را حکايت مي کند :
بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا از آنچه پروردگارت به او وحي کرده است
يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ در آن روز مردم پراکنده از قبرها بيرون مي آيند تا اعمالشان را به آنهابنمايانند
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ پس هر کس به وزن ذره اي نيکي کرده باشد آن را مي بيند
وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ و هر کس به وزن ذره اي بدي کرده باشد آن را مي بيند
#
{1 ـ 2} يخبر تعالى عمَّا يكون يوم القيامة، وأنَّ الأرض تتزلزل وترجف وترتجُّ حتى يسقطَ ما عليها من بناءٍ ومَعْلَمٍ ، فتندكُّ جبالها، وتسوَّى تلالُها، وتكون قاعاً صفصفاً لا عوج فيه ولا أمتا، {وأخرجت الأرضُ أثقالها}؛ أي: ما في بطنها من الأموات والكنوز.
(1 - 2) خداوند از آنچه در روز قیامت اتفاق می‌افتد خبر داده و می‌فرماید: (
﴿إِذَا زُلۡزِلَتِ ٱلۡأَرۡضُ زِلۡزَالَهَا﴾) زمین به شدت تکان می‌خورد و به لرزه انداخته می‌شود تا نشانه‌های آن فرو ریزند. و کوه‌های آن از هم می‌پاشد و تپه‌ها برابر می‌شوند، و زمین به میدانی صاف و هموار و بدون فراز و نشیب تبدیل می‌شود. (
﴿وَأَخۡرَجَتِ ٱلۡأَرۡضُ أَثۡقَالَهَا﴾) و زمین مرده‌ها و خزانه‌ها و گنج‌هایی را که در درون اوست بیرون می‌اندازد.
#
{3} {وقال الإنسان}: إذا رأى ما عراها من الأمر العظيم [مستعظمًا لذلك]: {ما لها}؛ أي: أيُّ شيء عرض لها؟!
(3) (
﴿وَقَالَ ٱلۡإِنسَٰنُ مَا لَهَا﴾) وقتی که انسان حالت بزرگی را که به زمین دست داده است مشاهده می‌کند،
می‌گوید: «آن را چه شده است؟»
#
{4 ـ 5} {يومئذٍ تحدِّث}: الأرض {أخبارَها}؛ أي: تشهد على العاملين بما عملوا على ظهرها من خيرٍ وشرٍّ؛ فإن الأرض من جملة الشهود الذين يشهدون على العباد بأعمالهم. ذلك {بأنَّ ربَّك أوحى لها}؛ أي: أمرها أن تخبر بما عمل عليها؛ فلا تعصي لأمره.
(4 - 5) (
﴿يَوۡمَئِذٖ تُحَدِّثُ أَخۡبَارَهَا﴾) در آن روز، زمین به خوبی‌ها و بدی‌هایی که مردمِ روی زمین کرده‌اند گواهی می‌دهد. پس زمین از جملۀ گواهانی است که بر اعمال بندگان گواهی می‌دهد. (
﴿بِأَنَّ رَبَّكَ أَوۡحَىٰ لَهَا﴾) چون خداوند به زمین دستور داده که به آنچه روی آن انجام شده است گواهی دهد، و زمین هم از دستور خدا سرپیچی نمی‌کند.
#
{6} {يومئذٍ يَصْدُرُ الناسُ}: من موقف القيامة [حين يقضي اللَّهُ بينهم] {أشتاتاً}؛ أي: فرقاً متفاوتين، {لِيُرَوْا أعمالَهم}؛ أي: ليريهم الله ما عملوا من السيئات والحسنات ، ويريهم جزاءه موفراً.
(6) (
﴿يَوۡمَئِذٖ يَصۡدُرُ ٱلنَّاسُ أَشۡتَاتٗا لِّيُرَوۡاْ أَعۡمَٰلَهُمۡ﴾) در آن روز، مردم به صورت دسته‌های متفاوت پراکنده می‌شوند تا خداوند کارهای بد و نیکی را که کرده‌اند به آنها نشان بدهد، و آنها جزای کارهایشان را به‌طور کامل ببینند.
#
{7 ـ 8} {فمَن يعملْ مثقال ذرَّةٍ خيراً يَرَهُ. ومَن يعملْ مثقال ذرَّةٍ شرًّا يَرَهُ}: وهذا شامل عامٌّ للخير والشرِّ كلِّه؛ لأنَّه إذا رأى مثقال الذَّرَّة التي هي أحقر الأشياء، وجوزي عليها؛ فما فوق ذلك من باب أولى وأحرى؛ كما قال تعالى: {يومَ تجدُ كلُّ نفسٍ ما عملتْ من خيرٍ محضَراً وما عملتْ من سوءٍ تودُّ لو أنَّ بينها وبينه أمداً بعيداً}، {ووجدوا ما عملوا حاضراً}، وهذا فيه الترغيب في فعل الخير، ولو قليلاً، والترهيب من فعل الشر، ولو حقيراً.
(7 - 8) (
﴿فَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَيۡرٗا يَرَهُۥ وَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا يَرَهُۥ﴾) این همۀ خیر و شر را فرا می‌گیرد، چون وقتی انسان پاداش و کیفر هر آنچه را کرده است می‌بیند -گرچه به اندازۀ ذره‌ای باشد- بالاتر و بیشتر از آن را به طریق اولی خواهد دید.
همان‌طور که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿يَوۡمَ تَجِدُ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ مِنۡ خَيۡرٖ مُّحۡضَرٗا وَمَا عَمِلَتۡ مِن سُوٓءٖ تَوَدُّ لَوۡ أَنَّ بَيۡنَهَا وَبَيۡنَهُۥٓ أَمَدَۢا بَعِيدٗا﴾ روزی که هرکس کار خوب و بدی را که انجام داده است حاضر می‌یابد، و دوست دارد که میان او و آن فاصلۀ دوری بود.
﴿وَوَجَدُواْ مَا عَمِلُواْ حَاضِرٗا﴾ و آنچه را که انجام داده بودند حاضر و آماده می‌یابند. در اینجا آدمی بر انجام کار خیر ـ هرچند اندک باشد ـ تشویق شده است، و از انجام کار بد ـ هرچند ناچیز باشد ـ برحذر داشته شده است.