مکي و 3 آيه است.
بسم الله الرحمن الرحيم
{وَالْعَصْرِ (1) إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ (2) إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ (3)}
وَالْعَصْرِ سوگند به اين زمان ،
إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ که آدمي در، خسران است
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ مگر آنها که ايمان آوردند و کارهاي شايسته کردند و يکديگر را به حق سفارش کردند و يکديگر را به صبر سفارش کردند.
#
{1 ـ 3} أقسم تعالى بالعصر، الذي هو الليل والنهار، محل أفعال العباد وأعمالهم؛ أن كلَّ إنسانٍ خاسرٌ، والخاسر ضدُّ الرابح، والخسار مراتبُ متعدِّدةٌ متفاوتةٌ: قد يكون خساراً مطلقاً؛ كحال من خسر الدُّنيا والآخرة، وفاته النعيم، واستحقَّ الجحيم.
وقد يكون خاسراً من بعض الوجوه دون بعضٍ، ولهذا عمَّم اللهُ الخسار لكلِّ إنسانٍ؛ إلاَّ مَن اتَّصف بأربع صفات:
الإيمان بما أمر اللَّه بالإيمان به، ولا يكون الإيمان بدون العلم؛ فهو فرع عنه لا يتم إلا به.
والعمل الصالح، وهذا شاملٌ لأفعال الخير كلِّها، الظاهرة والباطنة، المتعلِّقة بحقوق الله وحقوق عباده، الواجبة والمستحبَّة.
والتَّواصي بالحقِّ الذي هو الإيمان والعمل الصالح؛ أي: يوصي بعضُهم بعضاً بذلك، ويحثُّه عليه، ويرغِّبه فيه.
والتَّواصي بالصَّبر على طاعة الله، وعن معصية الله، وعلى أقدار الله المؤلمة. فبالأمرين الأولين يكمِّل العبد نفسه، وبالأمرين الأخيرين يكمِّل غيره، وبتكميل الأمور الأربعة يكون العبد قد سلم من الخسار وفاز بالرِّبح العظيم.
(1 - 3) خداوند به زمان -که شب و روز است، و بستری برای کارهای بندگان و اعمالشان است- سوگند میخورد که همۀ انسانها زیانمند میباشند. و زیانکار ضد سودمند است. زیان مراتب متفاوتی دارد. گاهی زیان مطلق خواهد بود، مانند کسی که دنیا و آخرت را از دست داده، و نعمتها از دست او رفته، و سزاوار دوزخ گردیده است. و گاهی انسان از بعضی جهات زیانمند میشود و از بعضی جهات زیانمند نخواهد بود.
بنابراین فرمود: هر انسانی زیانکار است مگر کسی که دارای چهار صفت باشد: اول: ایمان داشتن به آنچه خداوند بدان امر نموده است. و ایمان، بدون علم و آگاهی حاصل نمیشود، پس علم شاخهای از ایمان است؛ و بدون علم، ایمان حاصل نمیگردد.
دوم: کار شایسته است، و این همۀ کارهای خوب را شامل میشود. کارهای ظاهری و باطنی اعم از واجب و مستحب که متعلق به حقوق خدا و حقوق بندگانش میباشد.
سوم: توصیه به حق که ایمان و عمل صالح است؛ یعنی یکدیگر را به این توصیه کنند و تشویق نمایند.
چهارم: توصیه و سفارش به صبر و شکیبایی بر عبادت خدا، و صبر بر عدم ارتکاب گناهان، و صبر نمودن بر بلاهای دردناکی که از سوی خدا میآید. پس با دو امر اول، بنده خودش را کامل میگرداند؛ و با دو امر آخر، دیگران را به کمال میرساند. و با کامل شدن این چهار چیز، بنده از متضرّر شدن سالم مانده و فایدۀ بزرگی را به دست میآورد.
* * *